ضرورت به‌کارگیری سیاست‌های غیرقیمتی درباره حامل‌های انرژی
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی لایحه بودجه سال آینده باردیگر طرح تخصیص بنزین به افراد به جای خودرو را مطرح کرده است. این طرح که بارها با مخالفت گسترده برخی کارشناسان مواجه شده‌اند و از نظر برخی ممکن است منجر به ورود جمعیت کثیری از مردم به حوزه دلالی و تجارت بنزین شود، این‌بار با اصلاحاتی ازسوی مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد شده است.
بر اساس این پیشنهاد، دولت باید از خردادماه سال آینده به سرپرست خانوارهای فاقد خودرو به ازای هر نفر، ماهانه ۱۵لیتر سهمیه بنزین اعطا کند که این سهمیه از محل حذف سهمیه خانوارهای دارای سه خودرو و بیشتر تامین می‌شود.
در این پیشنهاد، امکان تبادل سهمیه بنزین در یک بازار فراهم خواهد شد. البته تاکید شده است دولت این حکم را بدون هرگونه افزایش قیمت بنزین انجام دهد. از نگاه مرکز پژوهش‌ها این طرح باعث تحقق اهداف عدالت در توزیع یارانه‌ها، مدیریت مصرف و پیشگیری از قاچاق بنزین خواهد شد.
اخیرا برخی نمایندگان مجلس نیز از طرح توزیع سهمیه به افراد دفاع کردند. گزارش‌ها حاکی از آن است مصرف روزانه اکنون از ۱۱۵ میلیون لیتر گذشته و پیش‌بینی می‌شود پایان سال ناترازی بنزین ایران به ۱۵میلیون لیتر در روز برسد.
مرکز پژوهش‌های مجلس ضرورت به‌کارگیری سیاست‌های غیرقیمتی درباره حامل‌های انرژی را یادآور شده و پیشنهاد اختصاص سهمیه بنزین قابل‌معامله به سرپرستان خانوار را مطرح کرده است. همان طور که بیان شد در این اقدام، قیمت بنزین در هیچ‌یک از نرخ‌های سهمیه‌ای و آزاد افزایش نخواهد داشت.
طبق این پیشنهاد، دولت موظف است سهمیه سابق را برای حداکثر دو خودرو سواری در خانوارهای دارای خودرو و نیز سایر سهمیه‌ها شامل خودروهای عمومی، وانت‌بار و موتورسیکلت حفظ کند.
پیش‌تر برخی کارشناسان و نمایندگان مجلس نیز به این طرح اشاره کرده بودند و وزیر اقتصاد در اظهارات پیشین خود درباره این موضوع صحبت کرده بود. بر این اساس و در صورت پذیرش این پیشنهاد، بازار ثانویه بنزین به راه خواهد افتاد.
در این طرح پیشنهادی برای نرخ فروش بنزین ۱۵لیتری سرپرستان خانوارهای بدون خودرو ارائه نشده است. درحال‌حاضر بنزین به نرخ یارانه‌ای به قیمت لیتری ۱۵۰۰تومان و به صورت آزاد به قیمت لیتری سه هزار تومان فروخته می‌شود. باتوجه به این موضوع، ممکن است نرخ سومی برای بنزین در بازار ثانویه ایجاد شود.
مکانیزم و سازوکار این پیشنهاد هنوز روشن نیست. البته در این میان برخی کارشناسان یکی از بهترین روشها برای برخورداری خانوارهای بدون خودرو از یارانه بنزین را واردات خودروهای جمعی نظیر اتوبوس و توسعه حمل و نقل شهری مانند مترو و … دانسته و معتقدند بسنده کردن به بنزین، به نوعی هدررفت منابع در کشور خواهد بود.
آیا زیرساخت و نرم‌افزار لازم در سال آینده فراهم می شود؟
البته سال گذشته نیز، کمیسیون تلفیق بودجه در مجلس شورای اسلامی، به دولت اجازه داد از ابتدای خردادماه ۱۴۰۲ و در صورت تحقق منابع، به سرپرست خانوارهای فاقد خودرو، به ازای هر عضو خانواده، ماهانه ۱۵لیتر بنزین سهمیه‌ای اختصاص دهد.
اسفندماه سال گذشته رمضانعلی سنگدوینی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، درباره سهمیه‌بندی بنزین گفت قرار نیست قیمت بنزین در بودجه افزایش پیدا کند، اما تصمیمی که در کمیسیون تلفیق گرفته شده مبنی‌بر این است که برای کسانی که خودرو ندارند نیز سهمیه بنزین در نظر گرفته شود.
در این زمینه بیشتر موضوع رعایت عدالت است؛ اما تا زمانی که دولت زیرساخت و شرایط را فراهم نکند، اجرایی نمی‌شود. وی توضیح داد میزان مصرف در کشور ما بالا و انرژی و سوخت در کشور ارزان است.
نرخ ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰تومانی برای بنزین واقعی نیست؛ بنابراین باید در کشور عدالت برقرار شود و منابع ملی شامل همه مردم باشد، زیرا درحال‌حاضر عملا کسانی که خودرو ندارند از این سهم استفاده نمی‌کنند.
هر کسی که تعداد بیشتری خودرو داشته باشد، از این یارانه نیز بیشتر برخوردار می‌شود و دولت هم یارانه بیشتری را در اختیار این افراد قرار می‌دهد. قرار است در آینده کارت‌های ملی برای همه امور قابل استفاده باشد و فردی که خودرو ندارد و بنا دارد سوخت خود را بفروشد، می‌تواند سوختی را که در کارت ذخیره دارد با زیرساختی که در کارت‌های ملی فراهم می‌شود، بفروشد. فعلا تا زمانی‌که زیرساخت و نرم‌افزار لازم تهیه نشود، این امکان وجود ندارد. این موضوع در بودجه سال آینده نیز ذکر شده است.
در همان زمان مالک شریعتی، عضو کمیسیون تلفیق بودجه نیز با اشاره به این مصوبه مهم، گفت: یکی از وعده‌های ما در مجلس این بود که نحوه توزیع یارانه بنزین را اصلاح کنیم، زیرا ۴۵درصد خانوارها فاقد خودرو هستند و سهمی از سهمیه بنزین ندارند. تاکید کردیم بدون افزایش هرگونه قیمت بنزین، دولت مجاز است از محل صرفه‌جویی‌ها، به ازای هر نفر ۱۵لیتر سهیمه بنزین به خانواده‌ها اختصاص دهد و امکان تبادل آن در بازار را هم فراهم کند.
این نماینده مجلس اضافه کرد: این موضوع کمک می‌کند که نخست‌آنکه سیستم عادلانه‌تر شود و خانواده‌های فاقد خودرو از یارانه بنزین سهم داشته باشند، دوم اینکه شکل گیری این بازار کمک می کند به تدریج دولت از فشار قیمت‌گذاری خارج شده و نقش تنظیم‌گر را داشته باشد. حال باید منتظر ماند و دید دولت در سال آینده، زیر بار اجرای این طرح می‌رود یا مثل سال جاری، اجرای آن را به سال‌های بعد موکول می‌کند.