به گزارش صدای بورس، یکی از راه‌هایی که شرکت‌ها برای تامین مالی از آن استفاده می‌کنند، افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی است. در این روش، اوراقی به نام حق تقدم به نسبتِ درصد افزایش سرمایه به سهامداران شرکت تعلق می‌گیرد تا با پرداخت مبلغ ارزش اسمی، درصد مالکیت‌شان از شرکت حفظ شده و شرکت هم تامین مالی شود.
طبق آخرین بررسی‌های هفته‌نامه اطلاعات بورس و مطابق جدول، از ابتدای سال ۱۴۰۲ تا ۱۲ دی ماه سال جاری، ۱۵ شرکت افزایش سرمایه داده‌اند که تمام آنها از محل مطالبات و آورده نقدی سهامداران بوده و شش نماد اتکامح، وگردشح، تاصیکوح، گوهرانح، وسپه و کمرجانح علاوه بر مطالبات و آورده نقدی از محل‌های دیگر هم مانند سود انباشته و اندوخته افزایش سرمایه داشته‌اند. نکته دیگر اینکه از این ۱۵ افزایش سرمایه، ۹ نماد در تابلوی معاملات فرابورس و شش نماد در تابلوی بورس تهران معامله می‌شوند. با توجه به داده‌های موجود در جدول، از ابتدای سال تا ۱۲ دی ماه ۱۴۰۲ بیشترین اختلاف قیمت بین سهم اصلی با حق تقدم خود مربوط به نمادهای گوهران، کارام، کگهر، کرمجان، اتکام و برکت است که بیش از ۱۵ درصد پایین تر از قیمت سهم اصلی خود معامله شده‌اند؛ در این بین تنها حق تقدم دو نماد وسپه و وحافظ است که با اندکی رشد قیمت نسبت با قیمت سهم اصلی خود معامله شده اند. بنابراین نتیجه‌ای که می‌توان از این بررسی بدست آورد اینکه حق تقدم‌های سهام ارزان‌تر از سهم اصلی هستند.
بحث دیگری که در این بررسی نباید از آن غافل ماند این است که آیا به افزایش سرمایه‌های ثبت شده تا قبل از مجمع سود تعلق گرفته یا خیر. از بین ۱۵ نماد بررسی شده به سهامداران کمرجان، وسپه، وگردش، برکت، حخزر، فجهان، وحافظ، مبین و وسرمد سود تعلق نمی‌گیرید اما در مقابل به سهامداران اتکام، تاصیکو، گوهران، کارام، کگهر و کچاد سود تعلق می‌گیرد.

سه عامل دلیل بی‌توجهی به حق تقدم‌ها
داود حسنی، مدیر مدیرمعاملات کارگزاری بانک رفاه سه عامل را از عوامل اصلی عدم استقبال از حق تقدم‌ها می‌داند: اولین دلیل اینکه سهامدار چشم‌انداز مثبتی از بازار سرمایه و به ویژه سهم اصلی و آن صنعت ندارد؛ بنابراین اشتیاقی هم برای خرید حق تقدم آن نشان نمی‌دهد و اقدام به خرید نمی‌کند. وی افزود: دومین نکته موضوع زمانبر بودن ثبت افزایش سرمایه‌هاست که در برخی موارد دو تا سه ماه به طول می‌انجامد تا افزایش سرمایه ثبت و حق تقدم به سهام تبدیل شود که این مورد هم موجب کاهش تقاضا برای خرید می‌شود.
مدیرمعاملات کارگزاری بانک رفاه حباب قیمتی را عامل سوم برای کاهش تقاضای خرید حق تقدم‌ها دانست و بیان کرد: دلیل سوم به حباب بیش از حد سهام اصلی برمی‌گردد؛ این موضوع باعث می‌شود سهامدار تردید داشته باشد و حتی بترسد که تا زمان ثبت افزایش سرمایه قیمت سهم حداقل به قیمت حق تقدم و یا حتی کمتر برسد بنابراین از خرید حق تقدم صرف نظر می‌کند. در نهایت سه عامل نبود چشم انداز مثبت برای بازار سرمایه و سهام، زمانبر بودن ثبت افزایش سرمایه‌ها و ترس از کاهش قیمت سهام می‌تواند دلیل کم توجهی به حق تقدم‌ها باشد.

حق تقدم و دلایل تفاوت قیمت آن با سهم
سید جواد درواری، مدیر سرمایه‌گذاری سبدگردان آمیتیس گفت: شرکت‌ها جهت تأمین منابع موردنیاز برای فعالیت‌ها و توسعه طرح‌ها و بهره‌برداری از پروژه‌های جدید خود، اصلاح ساختار مالی و افزایش قدرت رقابت با سایر شرکت‌ها اقدام به افزایش سرمایه می‌کنند. موضوع افزایش سرمایه در مجمع فوق‌العاده مطرح و سهامداران در مورد آن تصمیم‌گیری می‌کنند و در صورت موافقت سهامداران، افزایش سرمایه تصویب و فرآیند ثبت آن طی می‌شود.
وی افزود: انواع روش‌های افزایش سرمایه شامل افزایش سرمایه از محل سود انباشته، تجدید ارزیابی‌ دارایی‌های شرکت، صرف سهام و افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران (حق تقدم سهام) است. در مواقعی که شرکتی قصد افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران را داشته باشد، اولویت مشارکت در افزایش سرمایه با سهامداران فعلی شرکت است و بر همین اساس شرکت اوراقی را تحت عنوان حق تقدم خرید سهام منتشر می‌کند و با توجه به درصد افزایش سرمایه شرکت و همچنین درصد مالکیت سهامداران، تعداد مشخصی حق‌ تقدم‌ در اختیار هر یک از سهامداران قرار می‌گیرد و دارندگان حق تقدم باید در مهلت مشخص‌ شده، ارزش اسمی هر سهم را به‌ حساب شرکت واریز کنند و با طی شدن مراحل قانونی آن همراه باشند. فرآیند تبدیل حق تقدم‌ به سهم، زمان‌بر است و به همین علت برخی از سهامداران ترجیح می‌دهند از آن استفاده نکنند و حق خود را طی مدت مقرر که نماد حق تقدم قابل معامله است بفروش برسانند.
درواری ادامه داد: به‌طورمعمول اختلاف قیمت حق تقدم سهام با نماد اصلی به میزان قیمت اسمی و مدت ‌زمان مورد نیاز تا تبدیل حق تقدم به سهم اصلی و در نظر گرفتن خواب سرمایه است که البته گاهی اوقات شرکت‌هایی وجود داشته‌اند که حق تقدم آنها با در نظر گرفتن قیمت اسمی بیش از قیمت نماد اصلی معامله ‌شده است که این اتفاق معمولاً در بازارهای صعودی و زمانی است که سرمایه‌گذاران انتظار افزایش شدید قیمت سهم را در آینده دارند و می‌توانند با پرداخت مبالغ کمتر سود بیشتری را کسب کنند.
مدیر سرمایه‌گذاری سبدگردان آمیتیس گفت: زمانی که روند بازار سرمایه نزولی است شاید اختلاف قیمت حق تقدم سهام با نماد اصلی زیاد باشد و دلیل آن اعتقاد سرمایه‌گذاران بر این است که قیمت سهم تا زمانی که حق تقدم به سهم تبدیل می‌شود کاهش شدیدی را تجربه می‌کند و کمتر قیمت فعلی حق تقدم به‌علاوه مبلغ اسمی پرداختنی خواهد شد. بنابراین سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند حق تقدم‌های در مالکیت خود را در مهلت مقرر به فروش برسانند و عرضه حق تقدم‌ها شدت گرفته و فشار فروش مزید بر علت و اختلاف بیشتر خواهد شد و سرمایه‌گذاران نباید بدون داشتن اطلاعات درباره شرکت و روند افزایش سرمایه و بدون بررسی شرایط کلی بازار سرمایه اقدام به خرید حق تقدم شرکت‌ها ‌کنند.

در حق تقدم‌ها چه ابهاماتی ممکن است پیش آمد کند؟

ابراهیم ساجد، کارشناس بازار سرمایه در مورد اختلاف قیمت بین حق تقدم‌ها با قیمت اصلی سهم گفت: در حالت عادی نباید بین قیمت سهم و حق تقدم اختلاف بیشتر از ۱۰۰ تومان که معادل قیمت اسمی پرداختی برای تبدیل هر حق تقدم به سهم است وجود داشته باشد؛ اما گاهی اوقات اختلاف بیشتر از این میزان می‌شود. این موضوع در یک حالت قابل توجیه است و آن وقتی است که به حق تقدم‌ها سود نقدی مجمع تعلق نمی‌گیرد؛ بنابراین به میزان سود نقدی پرداختی بابت هر سهم و همچنین ۱۰۰ تومان باید اختلاف وجود داشته باشد. اما حالت هایی هم وجود دارد که این اختلاف قابل توجیه نیست همانند اختلاف قیمتی بین “کساپا” و “وکادو”.

این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: در زمانی که شرکتی قصد افزایش سرمایه از محل آورده نقدی را دارد شامل مراحلی می‌شود؛ ابتدا با پیشنهاد هیات مدیره و گزارش توجیهی افزایش سرمایه روبرو هستیم، سپس تایید حسابرس و سازمان بورس از ملزومات است، بعد از طی کردن این مراحل مجمع فوق‌العاده برگزار یم‌شود که پس از مجمع آن قیمت سهم با توجیه میزان افزایش سرمایه کاهش خواهد یافت. بعد از بازگشایی سهم بعد از برگزاری مجمع پر واضح است که در این برهه ارزش بازار شناوری کاهش می‌یابد که درصد آن به درصد افزایش سرمایه بستگی دارد.

ساجد افزود: در این برهه زمانی ۳ الی ۴ ماهه پس از مجمع فوق‌العاده تا زمان ثبت افزایش سرمایه فرصتی پیش می‌آید تا سهم بدون دلایل بنیادی رشد غیرعادی تجربه کند و با توجه به تحلیل بازار از ارزندگی سهم و از بین رفتن جو پیش آمده برای سهم پس از ثبت افزایش سرمایه به همراه افزایش بازار قابل معامله سهم، تقاضا برای حق تقدم به میزان اختلاف قیمت اسمی سهم (صد تومان) و سود نقدی نباشد و بعضا این اختلاف بالا باشد. بنابراین در مواقعی که سهم رشدی غیرعادی نسبت به بازار و صنعت خود تجربه می‌کند باید مقام ناظر با برگزاری کنفرانس اطلاعاتی و همچنین درخواست گزارش ارزشگذاری سهام توسط نهادهای مستقل در خصوص ارزندگی سهم اطلاعات مناسب را کسب کند و در اختیار عموم سرمایه‌گذاران قرار دهد.

حق تقدم؛ چرا و چگونه؟

مسعود مهدیان، کارشناس تحلیل کارگزاری مهر اقتصاد گفت: شرکت‌های فعال در بورس به دلایل مختلفی از جمله تأمین مالی پروژه‌ها، اصلاح ساختار مالی و… تصمیم به افزایش سرمایه می‌گیرند؛ از همین رو، در روش افزایش سرمایه از محل آورده نقدی، شرکت اوراقی را تحت عنوان “حق تقدم خرید سهام” منتشر کرده و با توجه به درصد مالکیت هر یک از سهامداران و نیز درصد افزایش سرمایه، تعداد مشخصی حق‌ تقدم‌ در اختیار سهامداران قرار می‌گیرد. بعد از تصمیم‌گیری مجمع در خصوص افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران، حق تقدم‌ به سبد دارایی سهامداران اضافه خواهد.

وی افزود: اما پایین بودن قیمت حق تقدم سهام فقط در طول زمان مشخصی که حق تقدم در حال معامله اتفاق می‌افتد. بنابراین باید مفاد اطلاعیه اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار سرمایه‌ای سازمان بورس و اوراق بهادار خریداران نهایی در صورت تبدیل حق تقدم به سهم در پایان بازه مشخص شده به میزان اندازه قیمت اسمی که ۱۰۰۰ ریال است را پرداخت کنند.

• زهره فدوی – خبرنگار
• شماره ۵۲۶ هفته نامه اطلاعات بورس