رشد فناوری و افزایش چشمگیر استفاده از فناوری مالی در صنعت بانکداری به دلیل شفافیت اطلاعات، قانون‌مندی مدیریت مالی و یکپارچگی اطلاعات این حوزه، موجب گسترش سرمایه‌گذاری استارتاپ‌ها در حوزه فینتک شده است. اصطلاح فینتک یا فناوری مالی برگرفته از دو واژه Financial به معنای مالی و Technology به معنای تکنولوژی است.
آمار و ارقام، رشد چشمگیر سرمایه‌گذاری جهانی بر روی فینتک را در حدود ۶۰ میلیارد دلار از سال ۲۰۱۸ تا کنون برآورد کرده‌اند. در نتیجه همین روند سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر طی پنج سال بعدی بیش از ۱۲ میلیارد دلار در استارتاپ‌های فینتک تخمین زده می‌شود. براساس گزارش‌های رسمی منتشرشده انتظار می‌رود طی سه تا پنج سال آینده ۸۲ درصد از خدمات مالی با استفاده از فناوری مالی (فینتک) ارائه شوند. این آمار و ارقام نیز بر اهمیت موضوع تاکید دارد. به نظر می‌رسد استفاده از فناوری مالی در شرکت‌های نوآور و استارتاپ‌های پیشگام، به اهرم رقابتی قدرتمندی در بازارهای رقابتی تبدیل خواهند شد. به واسطه تغییراتی که در سال‌های ۲۰۰۷، ۲۰۰۸ در سیاست‌های پولی و بانکداری اتفاق افتاد، توجه به فینتک نیز قوت گرفت. به نقل از گزارش BC Insights اگرچه میزان بودجه این بخش در سه‌ماهه ابتدایی ۲۰۲۲ کاهش پیدا کرده، اما بیشترین میزان فعالیت را به خود اختصاص داده است.
امروز با پیشرفت صنعت بانکداری و تأمین مالی در دنیا، توسعه این بخش از اهمیت بیشتری برخوردار است. با توجه به عمومیت یافتن استفاده از تلفن همراه و پیشرفت تکنولوژی، استفاده از فناوری فینتک محبوبیت بیشتری یافته است. بر این اساس اگر بخواهیم تنها یک بخش از فرآیند فینتک نظیر خدمات بانکی را مورد بررسی قرار دهیم، می‌توان به فرآیند پرداخت های دیجیتال اشاره کرد.
براساس تحقیقات استاتیستا پرداخت‌های دیجیتال از ۴.۲۲ تریلیون یورو (۵،۹۹۱ تریلیون دلار) در سال ۲۰۲۰ به ۷.۹۲ تریلیون یورو (۱۰،۹۲۰ تریلیون دلار) در سال ۲۰۲۴ خواهد رسید. این موضوع نشان دهنده اهمیت استفاده از فینتک در دنیای امروز است. در گزارشی که توسط مرکز توسعه تجارت الکترونیک وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران منتشر شده است، حجم ریالی تجارت الکترونیک در ایران بالغ بر ۹۰۰۰ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۱ گزارش شده است که این رشد اثر غیرقابل انکار فضای نوآفرینی ایران بر جامعه و اقتصاد کشور را نشان می‌دهد (تسنیم، ۵ شهریور ۱۴۰۲).
ایالات متحده آمریکا دربردارنده بزرگترین بازار برای فینتک است. پس از آن، بازارهای بریتانیا، کانادا، هند و آلمان در فاصله زیاد قرار گرفته اند. اگرچه گزارش‌ها حاکی از آن است که صنعت فینتک در این کشورها در طی سال‌های اخیر رشد فراوانی را داشته است، آنچه دراین میان نمایان است وجود شفافیت در فضای اقتصادی و مالی در کنار فناوری است که زمینه را برای رشد این حوزه فراهم آورده است.
در سال‌های اخیر، پاندمی کرونا در سرعت بخشیدن به پذیرش خدمات مالی دیجیتال توسط مردم و دولت‌ها با استدلال ارتقای امنیت، کاهش هزینه‌ها و گسترش ابزارهای بدون تماس تأثیر بسزایی داشت. ظهور استارتاپ‌های فینتک، هزینه‌های ارائه سرویس به مردمی که از خدمات مالی محروم هستند را کاهش داده و مسائل و مشکلات اجتماعی این قشر را رفع می‌کند. طبق آمار سازمان تجارت الکترونیک، افزایش سهم ۹۱ درصدی میزان پرداخت‌های الکترونیک در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ حاکی از رشد قابل توجه این فناوری در ایران است.
دو دلیل اصلی برای راه‌اندازی شرکت‌های فناوری مالی وجود دارد؛ دلیل نخست آن است که فناوری مالی می‌تواند تقاضاهای سودآوری برای خدمات مالی ایجاد نماید که پیش‌ترتوسط شرکت‌های مالی سنتی ارائه نمی‌شد. دلیل دوم در تبیین ضرورت راه‌اندازی شرکت‌های فناوری مالی را می‌توان معرفی بازارهای جدید برای فروش محصولات بر پایه فناوری‌های نوین دانست. بر این اساس، می‌توان به نقش مهم این فناوری در فضای اقتصادی جامعه اشاره کرد و اذعان داشت که حمایت‌های حقوقی و رفع موانع قانونی می‌تواند به عنوان عامل اثرگذار رشد استارتاپ‌ها در حوزه فینتک، نقش کمکی مؤثری را در اشتغال و کارآفرینی در جامعه و اقتصاد کشور ایفا کند.
در کنار موانع قانونی، یکی از چالش‌های بزرگ عدم توسعه فراگیری مالی در ایران، کارکرد سنتی بازیگران اصلی مانند بانک‌ها، شرکت‌های بیمه و نهادهای مالی مختلف است. گرچه ایران در حوزه پرداخت عملکرد خوبی را داراست، اما در بحث پرداخت ارزی، اعتبار، سرمایه‌گذاری و بیمه نیاز به توسعه بیشتری است که باید بازیگران بزرگ حوزه مالی کشور در کنار استارتاپ‌ها به پرکردن خلاءهای موجود در این حوزه بپردازند. در این خصوص تأمین زیرساخت‌های فنی و نرم‌افزاری مناسب برای بهبود کارکرد نهادهای سنتی و فعالیت استارتاپ‌ها لازم است.
گلوگاه اصلی رشد و نمو صنعت فینتک در ایران، دسترسی ارزان، دائمی و عمومی به اینترنت بوده است. مسئله حائز اهمیت آن است که گستردگی استفاده از فینتک‌ها مستلزم گستردن بسترهای قانونی و اجرایی در سطح دولت و بازارهای مالی است. در غیر این صورت، ممکن است فرصت سوداگری برای عده‌ای سودجو فراهم شود. بنابراین نهادهای ناظر باید پس از گسترش زیرساخت‌های نظارت بر این فناوری‌های جدید، زمینه پاسخگویی این واسطه های مالی نوین را به آن دسته از نیازهای مالی مشتریان که بانک‌ها و واسطه های سنتی تأمین نکرده‌اند، فراهم کنند.
در فینتک ضروری است که در حوزه محصولات و عملیات ایده‌های مبتکر و نوآورانه به صورت روزافزون وجود داشته باشد. با گسترش استفاده از تلفن‌های همراه و خدمات اینترنتی، ابتکارهای زیادی را می‌توان در فناوری‌های تلفن همراه مانند فناوری‌های بدون تماس خلق کرد. خلق و توسعه اکوسیستم فینتک نیاز به همکاری جدی دولت، نهادهای مالی و کارآفرینان دارد. چهار جزء اصلی “فضای کسب‌وکار و دسترسی به بازار”، “حمایت دولت و قانونگذار”، “دسترسی به سرمایه” و “مشاوره تخصصی مالی” در شکل‌دهی این اکوسیستم دخیل است؛ بنابراین برای کارکرد درست این اکوسیستم هریک از طرفین باید با وظایف خود آشنا بوده، از منافع مشارکت در آن آگاه باشند.
در نتیجه موفقیت استارتاپ‌های فینتک، به شرایط بسترساز مهمی نظیر زیرساخت قانونی، زیرساخت حقوقی، زیرساخت فرهنگی، زیرساخت فنی، سیاست‌های بین المللی بستگی دارد. در این راستا، مدیران استارتاپ‌های فینتک ایران می‌توانند با به کارگیری استراتژی‌هایی نظیر جلب اعتماد کاربر، جلب اعتماد سرمایه‌گذار، جلب اعتماد اعضای تیم بر چالش‌های موجود غلبه نمایند و ماحصل تلاش‌های خود را که به افزایش بهره‌وری ساختار اقتصادی، تغییر سبک زندگی، افزایش تعاملات اجتماعی، افزایش سودآوری، کاهش هزینه ارائه سرویس و شفاف‌سازی تعاملات مالی منجر می‌شود، دریافت کنند.
- حدیثه پهلوان زاده – کارشناس تحلیل داده و ریسک شرکت گروه مالی شهر
- شماره ۵۲۸ هفته نامه اطلاعات بورس