کیهان زرین‌نقش-چهره ماندگار مدیریت و کارآفرینی کشور: اقتصاد دایره‌ای به عنوان یک مدل اقتصادی نوآورانه، به دنبال کاهش ضایعات و استفاده بهینه از منابع است. در این مدل، هدف اصلی ایجاد سیستمی است که در آن مواد و محصولات در چرخه‌های مصرفی بازگردانی شوند و به‌جای دورریختن، مورد استفاده مجدد قرار گیرند. این رویکرد نه‌تنها به حفاظت از محیط ‌زیست کمک می‌کند، بلکه بهبود بهره‌وری اقتصادی و کاهش هزینه‌های تولید را نیز به دنبال دارد. اقتصاد دایره‌ای به‌جای تمرکز بر تولید و مصرف بی‌پایان، بر بهینه‌سازی مصرف مواد و انرژی تأکید دارد. این تغییر رویکرد از اقتصاد خطی به دایره‌ای می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر صنایع مختلف از جمله صنعت ساختمان داشته باشد. درحالی‌که صنایع مختلف در تلاش‌اند تا مدل‌های کسب‌وکار خود را با اصول اقتصاد دایره‌ای همسو کنند، صنعت ساختمان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان منابع طبیعی و تولیدکنندگان نخاله، نقش مهمی در این تحولات دارد. ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها به‌ طور مستقیم و غیرمستقیم مسئول مصرف عمده‌ای از منابع طبیعی، تولید گازهای گلخانه‌ای و ایجاد ضایعات هستند. بنابراین، ادغام اصول اقتصاد دایره‌ای در صنعت ساختمان می‌تواند نه‌تنها به کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی کمک کند، بلکه فرصت‌های اقتصادی جدیدی را نیز ایجاد می‌کند.

تعریف و اهمیت اقتصاد دایره‌ای

اقتصاد دایره‌ای به عنوان یک مدل اقتصادی -برخلاف مدل سنتی اقتصاد خطی که بر تولید، مصرف و سپس دورانداختن محصولات تمرکز دارد- بر بازیافت و استفاده مجدد از منابع تأکید می‌کند. در این مدل، مواد و محصولات در چرخه‌های مختلف به ‌کار گرفته می‌شوند و در پایان عمر مفید خود، به عنوان منابع جدید برای تولید محصولات دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، در اقتصاد دایره‌ای، یک محصول ساختمانی پس از پایان عمر خود، به‌جای دور ریخته‌شدن، به اجزای اصلی خود تفکیک و مجددا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رویکرد نه‌تنها منجر به کاهش ضایعات، بلکه باعث حفظ منابع طبیعی و کاهش نیاز به استخراج مواد خام جدید نیز می‌شود. در اقتصاد دایره‌ای، مدیریت منابع، انرژی و مواد به گونه‌ای انجام می‌شود که تا حد ممکن از هدررفت آنها جلوگیری شود. این مدل اقتصادی، با ایجاد چرخه‌های بسته مصرف و تولید، به حفظ محیط ‌زیست و کاهش تغییرات اقلیمی کمک می‌کند. همچنین، این مدل می‌تواند فرصت‌های اقتصادی جدیدی برای کسب‌وکارها خلق کرده و به ایجاد شغل‌های جدیدی منجر شود. همچنین می‌تواند آلودگی را کمتر و تولید گازهای گلخانه‌ای را محدودتر کند. از این رو اهمیت اقتصاد دایره‌ای در عصر حاضر، که با چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی مختلفی مواجه هستیم، بیش‌ازپیش  احساس می‌شود.

نقش ساختمان‌ها در اقتصاد دایره‌ای

صنعت ساختمان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین صنایع در جهان، مصرف‌کننده عمده‌ای از منابع طبیعی محسوب می‌شود. مواد ساختمانی متعددی از جمله سیمان، فولاد، چوب و شیشه در این صنعت به کار گرفته می‌شود و این تولیدات نیازمند صرف مقادیر عظیمی از انرژی و منابع طبیعی است. در بسیاری از کشورها ساختمان‌ها پس از پایان عمر مفید خود، تخریب شده و به دپوی بزرگ ضایعات تبدیل می‌شود. این ضایعات معمولا به محل‌هایی شبیه محل دفن زباله در حاشیه شهرها منتقل شده و عامل مشکلات زیست‌محیطی بیشتری می‌شود. اما در رویکرد اقتصاد دایره‌ای، ساختمان‌ها به عنوان منابعی قابل بازیافت در نظر گرفته می‌شود. به‌جای تخریب کامل ساختمان‌ها، اجزای مختلف آنها می‌تواند تفکیک شده و برای ساخت ساختمان‌های جدید یا سایر کاربردها از جمله تولید مصالح جدید مورد استفاده قرار گیرند. این رویکرد نه‌تنها به کاهش ضایعات ساختمانی کمک می‌کند، بلکه مصرف انرژی و مواد خام را نیز به‌شدت کاهش می‌دهد. به عنوان مثال، استفاده مجدد از فولاد و بتن بازیافتی می‌تواند نیاز به استخراج مواد جدید را کاهش داده و به حفظ منابع طبیعی کمک کند. بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته از جمله آلمان، هلند و آمریکا در این مسیر گام‌های اساسی برداشته‌اند، گام‌هایی که در تمام مراحل طراحی، اجرا، بهره‌برداری و تخریب ساختمان تبدیل به دستورالعمل‌های اجرائی شده‌اند.

مثال‌های واقعی از ادغام اصول اقتصاد دایره‌ای در صنعت ساختمان

یکی از مثال‌های موفق ادغام اصول اقتصاد دایره‌ای در صنعت ساختمان، پروژه «Park 20|20» در هلند است. این پروژه، به عنوان اولین مجتمع اداری می‌باشد که بر‌اساس اصول اقتصاد دایره‌ای طراحی و ساخته شده است. در این پروژه، از مواد ساختمانی قابل بازیافت و تجدیدپذیر استفاده شده و تمامی اجزای ساختمان به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در پایان عمر مفید خود، قابل جداسازی و بازیافت باشند. علاوه‌بر‌این، این مجتمع از سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر بهره می‌برد که مصرف انرژی آن را به حداقل می‌رساند. مثال دیگری از اقتصاد دایره‌ای در صنعت ساختمان، پروژه Circular Building در لندن است. در این پروژه، مواد ساختمانی از منابع بازیافتی تهیه شده و تمامی اجزای ساختمان به گونه‌ای طراحی شده‌اند که قابل جداسازی و بازیافت باشند. همچنین، این پروژه از تکنولوژی‌های پیشرفته برای کاهش مصرف انرژی و آب استفاده می‌کند. این نوع از پروژه‌ها نشان می‌دهد که چگونه صنعت ساختمان می‌تواند با بهره‌گیری از اصول اقتصاد دایره‌ای، نه‌تنها به کاهش ضایعات و حفظ محیط ‌زیست کمک کند، بلکه به فرصت‌های اقتصادی جدید تبدیل شود. مطالعات نشان می‌دهد که صنعت ساختمان مسئول مصرف بیش از 40 درصد از منابع طبیعی در سطح جهانی است. همچنین، این صنعت بیش از 30 درصد از ضایعات جهانی را تولید می‌کند. این آمار نشان‌دهنده تأثیرات گسترده این صنعت بر محیط ‌زیست است و اهمیت تغییر به سمت مدل‌های دایره‌ای را نشان می‌دهد. در مقابل، پروژه‌های مبتنی‌بر اقتصاد دایره‌ای موفق نشان داده‌اند که می‌توان مصرف منابع را تا 50 درصد کاهش داد و ضایعات را به حداقل رساند. به عنوان مثال، پروژه «Park 20|20» توانسته است مصرف انرژی خود را تا 60 درصد کاهش دهد که این خود نمونه‌ای بارز از موفقیت اقتصاد دایره‌ای در صنعت ساختمان می‌باشد. علاوه‌بر‌این، مطالعات نشان می‌دهد که ادغام اصول اقتصاد دایره‌ای در صنعت ساختمان می‌تواند به ایجاد میلیون‌ها شغل جدید منجر شود. به عنوان مثال، در اتحادیه اروپا پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2030، اجرای اقتصاد دایره‌ای در صنعت ساختمان بتواند بیش از دو میلیون شغل جدید ایجاد کند. این ارقام نشان می‌دهد اقتصاد دایره‌ای نه‌تنها برای محیط ‌زیست، بلکه برای اقتصاد جهانی نیز مزایای قابل توجهی دارد.

نتیجه‌گیری

اقتصاد دایره‌ای به عنوان یک مدل اقتصادی نوین، فرصت‌های بی‌پایانی برای بهبود بهره‌وری منابع و کاهش ضایعات ارائه می‌دهد. صنعت ساختمان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین صنایع جهان، می‌تواند نقش کلیدی در اجرای این مدل ایفا ‌کند. با ادغام اصول اقتصاد دایره‌ای در طراحی، ساخت و بهره‌برداری از ساختمان‌ها، می‌توان نه‌تنها به کاهش ضایعات و مصرف منابع کمک کرد، بلکه فرصت‌های اقتصادی جدیدی نیز به وجود آورد. پروژه‌های موفقی مانند «Park 20|20» و «Circular Building» نشان داده‌اند که چگونه می‌توان از طریق به‌کارگیری این نوع از اقتصاد، به اهداف زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی دست یافت. با توجه به چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی پیش‌رو، اهمیت اقتصاد دایره‌ای در صنعت ساختمان بیش‌ازپیش احساس می‌شود. با پذیرش و اجرای این مدل، صنعت ساختمان می‌تواند به یکی از پیشگامان تغییر به سمت یک اقتصاد پایدار تبدیل شود.