معاون پژوهشی علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با آنا؛

پژوهش مبنای توسعه است و تضمینی برای استمرار توسعه به شمار می‌آید. همچنین، به کار بستن نتایج پژوهش‌های انجام‌شده در هر زمینه به بهبود راهکارها و روش‌های معمول در زمینه‌های مورد نظر منجر می‌شود. اهمیت پژوهش در دانشگاه‌های کشور بهانه‌ای شد تا با مسعود پارسانیا، معاون پژوهشی علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی به گفت‌وگو بنشینیم.

به گزارش گروه سلامت خبرگزاری آنا؛ توسعۀ علمی، صنعتی و فرهنگی در هر کشور بدون پرداختن به امر پژوهش با موفقیت چندانی همراه نخواهد بود. درواقع پژوهش موتور محرک پیشرفت و توسعه محسوب می‌شود. حتی اگر نشانه‌هایی از توسعه بدون پرداختن به مبانی پژوهشی رخ دهد، آن توسعه مستمر و پایدار نخواهد بود و نمی‌تواند مسیر مطمئنی را طی کند.

امروزه تمامی کشور‌های توسعه‌یافته و یا درحال‌توسعه برای حفظ یا ایجاد بنیان‌های توسعه‌یافتگی و ارتقاء قدرت رقابت خود با دیگر کشورها، علم و فناوری را به‌عنوان محور اصلی فعالیت‌های خود مورد توجه قرار می‌دهند و بودجه‌های کلانی را به فعالیت‌های تحقیقاتی اختصاص می‌دهند؛ بنابراین نقش تحقیقات علمی به‌منزلۀ سازوکاری مؤثر و تعیین‌کننده در توسعۀ ملی را نمی‌توان کم‌اهمیت تلقی کرد، چراکه پژوهش دانش تولید می‌کند و کاربرد دانش در عمل، سبب توسعه می‌شود. مسئولیت توسعۀ تحقیقات و تولید دانش بر عهدۀ دانشگاه است که با توجه به امکانات، توانایی‌ها و تجارب علمی انتظار می‌رود که آنها این رسالت را به بهترین نحو به انجام برسانند و نقش‌های متعدد خود را در پاسخگویی به مسئولیت‌های ماهُوی و اجتماعی خویش ایفا کنند.

مسعود پارسانیا، معاون پژوهشی علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی اعتقاد دارد سیاست کلی در انجام طرح‌های تحقیقاتی و پژوهشی در دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی حل بزرگ‌ترین موضوعات و چالش‌های حوزه‌های تخصصی سلامت است؛ به همین دلیل دانشجویان و هیئت‌علمی را ترغیب می‌کنیم در راستای موضوعات فوق، پایان‌نامۀ دانشجویی را شکل دهند تا خروجی آنها برای جامعه مفید باشد. گفتگو ما با مسعود پارسانیا، معاون پژوهشی علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی را بخوانید.

همکاری دانشگاه‌های علوم پزشکی دانشگاه آزاد با سایر مراکز پژوهشی به چه صورت است؟

با سایر مراکز پژوهشی بی‌ارتباط نیستیم، بسیاری از دانشجویان ما عامل ارتباطی بین دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تهران و سایر پژوهشکده‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی می‌شوند تا کار‌های مشترک انجام دهیم. به‌این‌ترتیب که اگر استاد راهنما و مشاور از یک دانشگاه دیگر باشد، یک کار مشترک بین دو دانشگاه صورت می‌گیرد. دانشگاه علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی شهید بهشتی، علوم پزشکی ایران در شهر تهران و حتی دانشگاه علوم پزشکی شهرستان‌ها از جمله مراکز همکار در این رابطه هستند. همچنین مؤسسات دیگری مثل مؤسسه رویان، انستیتو پاستور، مؤسسه سرم‌سازی و واکسن‌سازی رازی مؤسسه‌هایی هستند که به‌تناسب نوع کار، دانشجویان و اعضای هیئت‌علمی با هم کار‌های مشترک انجام می‌دهند.

در دانشگاه علوم پزشکی چه تسهیلات پژوهش‌محوری وجود دارد؟

طرح‌های تحقیقاتی به تناسب پیشنهاده‌ای که ارائه می‌شود و مبالغی که برای آن پیشنهاده توسط مجری تعیین می‌شود، هرکدام سطوح مختلفی دارند که برای پژوهشگر، تعهدات مختلفی را ایجاد می‌کند. حمایت مالی از هزینه‌های کار پژوهشی، از جمله تسهیلاتی است که به طرح‌های تحقیقاتی اختصاص پیدا می‌کند. برای اعضای هیئت‌علمی بعد از اینکه طرح تحقیقاتی تصویب شد و در کمیته اخلاق، تأییدیه گرفت، بخشی از هزینه به پژوهشگر پرداخت می‌شود و در مراحل بعدی توسط پژوهشگر، گزارش‌های مرحله‌ای داده می‌شود و در مراحل بعد، مبالغ بعدی پرداخت می‌شود و در انتها که تعهدات (مقالات علمی حاصل از کار‌های تحقیقاتی) انجام و مقاله چاپ شد، پایان طرح اعلام می‌شود و باقیماندۀ هزینه به پژوهشگر پرداخت می‌شود.

به دانشجویانی که در حیطۀ آزمایشگاهی کار می‌کنند، در مقطع کارشناسی ارشد مبلغ ۳ میلیون تومان و دانشجوی دکتری مبلغ ۶ میلیون تومان برای تأمین بخشی از هزینه‌هایی که در راستای کار‌های آزمایشگاهی صرف کرده‌اند، مثل مواد مصرفی آزمایشگاهی که تهیه کردند، تسهیلات پرداخت می‌شود. این پرداخت در قالب کمک در شهریۀ دانشجو صورت می‌گیرد، یعنی مبلغ فوق به حساب دانشجو واریز می‌شود و در شهریۀ ترم بعد دانشجو محاسبه می‌شود.

چه نوع همکاری‌های بین‌المللی در زمینۀ پژوهش با دانشکده‌های دیگر دارید؟

همکاری‌های بین‌المللی ممکن است بین برخی از اعضای هیئت‌علمی با اساتید خارج از کشور باشد؛ در بعضی موارد طرح‌های مشترکی هم تعریف می‌شود و از اساتید خارج از کشور نیز استفاده می‌کنند که منجر به طرح‌های تحقیقاتی مشترک می‌شود. به‌طورکلی در این زمینه راه بسته نیست؛ اما معیار‌هایی وجود دارد که باید لحاظ شود و کمیتۀ اخلاق و شورا‌های پژوهشی به این موارد رسیدگی می‌کنند، اینکه در چه حیطه و با چه استادی این پژوهش‌ها انجام می‌شود، مورد بررسی قرار می‌گیرد و بعد از آن مجوز‌ها صادر می‌شود.

اولویت‌های پژوهش چطور و توسط چه کسانی تعیین می‌شود؟

برای هر کدام از حوزه‌ها و گروه‌های آموزشی در دانشکده‌ها، شورای دانشی وجود دارد که در تدوین نظام موضوعات نقش مهمی دارند و تأکید پژوهش دانشگاه بر این است که موضوعات پژوهشی و عناوین پایان‌نامه‌های دانشجویی بر اساس نظام موضوعات انتخاب شوند.

این پژوهش‌ها کاربردی است؟

اساس تدوین اولویت‌های پژوهشی با شورای دانشی است که این شورا به مسائل روز و کاربردی می‌پردازد و همانطور که اشاره شد، نظام موضوعات را مشخص می‌کنند. سعی بر این است که عناوین و موضوعات کار‌های پژوهشی، از نظام فوق و زیرمجموعه‌های مربوط انتخاب شوند تا به محصولات کاربردی منجر شود. برخی از اساتید یک پروژۀ تحقیقاتی را بین چند دانشجو تقسیم می‌کنند و بخشی از آن را به یک یا چند دانشجوی کارشناسی ارشد و بخش دیگر را به یک دانشجوی دکتری می‌دهند تا مجموع کار به یک خروجی خوب و چند مقالۀ بین‌المللی منجر شود.

چه تدابیری برای حفظ اخلاق در پژوهش‌های علمی در نظر گرفتید؟

برای هر پژوهشی باید از طریق کمیتۀ اخلاق مربوط «کد اخلاق» اخذ شود. معمولاً امروزه هیچ مقاله‌ای بدون کد اخلاق به چاپ نمی‌رسد. در دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران ۴ کمیتۀ اخلاق درزمینه داروسازی و علوم پایه، پزشکی، دندانپزشکی و علوم بالینی داریم که به فراخور نوع تحقیق پرونده به کمیتۀ اخلاق مربوط ارسال می‌شود. اعضای کمیتۀ اخلاق مربوط از دیدگاه‌های خاص و معیار‌های تعریف‌شده که در راستای رعایت اخلاق در پژوهش است، به موضوع تحقیق می‌پردازند و اگر ایرادی نداشته باشد، «کد اخلاق» برای آن موضوع تحقیقاتی صادر می‌کنند.

وضعیت پژوهشی دانشگاه آزاد با سایر دانشگاه‌های سراسری چه وضعیتی دارد؟

وضعیت ما نسبت به سال‌های قبل خودمان بد نیست و سیر روبه‌پیشرفتی داریم؛ یکی از معیار‌های ارزیابی وضعیت پژوهش در دانشگاه‌ها، آمار مقالات آنها در هر سال است. در دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران در طی دو سه سال گذشته هرسال بالای چهارصد مقاله به چاپ رسیده است که حاصل کار اساتید و دانشجویان در دانشکده‌های مختلف این دانشگاه است. مقالات فوق در مجلات معتبر بین‌المللی و مجلات علمی- پژوهشی داخلی مورد تأیید وزارت علوم، وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد اسلامی به چاپ رسیده‌اند.

آیا دولت از پژوهش‌ها حمایت می‌کند؟

در مواردی اگر تفاهم‌نامه‌هایی را با بعضی از صندوق‌های خاص حمایت از پژوهشگران منعقد کرده باشیم، مثلاً از طرف معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، ستاد نانو یا سایر مراکز مشابه حمایت‌هایی صورت می‌گیرد. از سوی دیگر برخی از پژوهشگران در دانشگاه‌های دولتی و مؤسسه‌های دولتی، طرح‌های تحقیقاتی مصوب را که بودجۀ دولتی به آنها تعلق می‌گیرد، دارند و برای انجام طرح خود از دانشجویان دانشگاه آزاد استفاده می‌کنند. به‌عنوان‌مثال ممکن است دانشجویی پایان‌نامۀ خود را با اساتید انستیتو پاستور که طرح تحقیقاتی مصوبی دارند، اخذ کند و بدین ترتیب حمایت مالی از آن صورت می‌گیرد.

آیا همکاری با صنعت نیز دارید؟

در معاونت پژوهشی حوزه‌ای به نام ارتباط با صنعت داریم، یکی از وظایف ادارۀ فوق این است که اولویت‌های پژوهشی سازمان‌ها و صنایع مختلف را احصا کند و در سایت دانشگاه به دانشجویان و اساتید ارائه کند؛ مثلاً سازمان پزشکی قانونی، ستاد مبارزه با مواد مخدر، سازمان آب و یا ادارۀ محیط‌زیست و…. ما اولویت‌های پژوهشی آنها که پایان‌نامه‌های دانشجویی را مورد حمایت مالی قرار می‌دهند، در سایت معاونت پژوهشی دانشگاه ارائه می‌کنیم و اگر دانشجویان بخواهند مورد حمایت قرار گیرند، موضوعات فوق را انتخاب می‌کنند تا از مزایای حمایت مالی برخوردار شوند.

خوشبختانه ما در دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران دستاورد‌های خوبی داشتیم، به‌طوری‌که در دهمین جشنوارۀ فرهیختگان، جزء دانشگاه‌هایی بودیم که در ۵ حیطه، برتر شدیم. این ۵ حیطه شامل پژوهشگر برتر، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد برتر، پایان‌نامۀ دکتری برتر، کتاب برتر و مرکز تحقیقاتی برتر بود که جای افتخار دارد و بین واحد‌های دانشگاهی در سطح دانشگاه آزاد اسلامی رتبۀ چهارم را در کشور داشتیم و این حاصل تلاش اساتید و دانشجویان توانمند ما در این دانشگاه است.