نشست مقامات عالی‌رتبه امنیتی بریکس در سن‌پترزبورگ روسیه در حالی برگزار شده که در سایه تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی، کشورهای عضو بریکس درصدد هستند تا علاوه بر ارتقای جایگاه این نهاد، نگاهی به مسائل امنیتی، اقتصادی و سیاسی جهان نیز داشته باشند. 

تقویت همکاری‌های اعضای بریکس در سازمان‌های بین‌المللی، ارائه راه‌حل برای مسائل و بحران‌های موجود در عرصه بین‌المللی و… از جمله موضوعاتی بود که در حاشیه نشست بریکس از سوی نمایندگان کشورهای عضو مطرح شده است. 

«علی اکبر احمدیان» دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران طی سخنرانی خود در نشست سن‌پترزبورگ پیشنهاد داد که ساختار امنیتی مختص بریکس با عنوان «کمیسیون امنیت بریکس» تشکیل شود.

او تصریح کرد این کمیسیون «با تعریف ساز و کارهای همکاری مشترک درحوزه‌های صلح و امنیت بین‌الملل برای مقابله با تهدیدات مشترک از جمله مواد مخدر، تروریسم، افراط گرایی و سواستفاده از فناوری‌های نوظهور مثل هوش مصنوعی، کوانتوم، ماهواره‌ها، الکترومغناطیس، ناامنی دریایی، قاچاق انسان و تهدیدات در فضای سایبری و با توجه به ساز و کارهای اقتصادی مشترک تاسیس شود».

این مقام ارشد کشورمان تاکید کرد که اعضای بریکس می‌توانند به موازات همکاری‌های اقتصادی پایه‌گذار نظام امنیتی تازه‌ای در سطح جهان باشند و نقاط ضعف و خلاءهای نظام امنیتی را برطرف کنند. 

احمدیان همچنین گفت جمهوری اسلامی ایران از هرگونه طرح صلح مورد توافق  بین روسیه و اوکراین، از جمله ابتکار چین و برزیل حمایت می‌کند. او پیشنهاد کرد بریکس گروهی را مأمور پیگیری دستیابی به این صلح کند.

«نوذر شفیعی» کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با ایسنا در تحلیل خود از برگزاری نشست مقامات عالی رتبه امنیتی کشورهای عضو بریکس و کارکرد این نهاد اظهار داشت: بریکس عمدتا یک نهاد اقتصادی است، در واقع کشورهای نوظهور در کنار هم جمع شده تا مبادلات اقتصادی را گسترش داده و سپس آن‌ را به کل کشورهای جنوب تسری دهند، بریکس در مقابل نهادهای پولی و مالی بین‌المللی و نظم اقتصادی لیبرال ایجاد شده است. 

او تصریح کرد: با این وجود از سال ۲۰۱۳ به بعد بریکس به تدریج وارد مباحث امنیتی شده و این موضوعات جدیدترین مورد ورود به تهدیدات ناشی از هوش مصنوعی است، قبل از آن نیز درباره امنیت سایبری مسائلی مطرح بود. در واقع متناسب با تهدیدات مختلفی که در جهان وجود دارد بریکس نیز حساسیت نشان می‌دهد و نگاهش به مسائل امنیتی جدید است، به همان اندازه که بریکس نوظهور است دیدگاهش به مسائل امنیتی نیز جدید است. 

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: بریکس نیازمند ایجاد ایده‌هایی درباره مسائل امنیتی جهان است تا متناسب با آن ساختارهای جدیدی را شکل دهد، این که دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان پیشنهادی را درباره ایجاد کمیسیون امنیت بریکس مطرح می‌کند، بیانگر این است که در این زمینه خلأ وجود دارد و ایران چنین پیشنهادی را مطرح می‌کند. 

شفیعی تاکید کرد: اگر ایران با توجه به نوظهور بودن بریکس بتواند مشارکتی در ایجاد ایده و ساختارهای جدید داشته باشد، می‌تواند بازیگر بسیار مهمی در سازمان بریکس باشد. ضمن این‌که بریکس هنوز در ابتدای راه است و ساز و کارهای موثری در حوزه امنیتی طراحی نکرده اما با ایده‌ها و طرح‌های جدید می‌تواند در حل اختلافات کشورها موثر واقع شود. 

وی ادامه داد: با این حال بریکس نهادی است که کشورها می توانند دیدگاه‌های خودشان را در آن مطرح کنند و به یک راه‌حل و چارچوب مشخص برسند، آقای احمدیان دبیرشورای عالی امنیت ملی کشورمان نیز در دیدارهای خود موضوعات مربوط به جزایر سه‌گانه  ایرانی، کریدور زنگزور و … را مطرح کرده که مسائلی تاثیرگذار بود، از این منظر بریکس یک فرصت است و بهره‌برداری از آن فرصت بستگی دارد به این‌که تا چه اندازه ایده‌پردازی و طرح‌های موثر ارائه شود. 

این کارشناس مسائل بین‌الملل همچنین بیان کرد: از آنجایی که بریکس علاوه بر هدف اصلی خود یعنی اقتصادی وارد موضوعات امنیتی و سیاسی نیز شده است، یکی از مهم‌ترین اقداماتی که بریکس می‌تواند انجام دهد، چالش‌های امنیتی که میان اعضا وجود دارد را حل و برطرف کند. یکی از مهم‌ترین چالش‌های امروز جهان بحث جنگ روسیه و اوکراین است. اگر بریکس بتواند طرح صلحی ارائه کند که موجب ایجاد صلح میان روسیه و اوکراین شود، جایگاه خود را در حل و فصل اختلافات و حفظ صلح بین‌الملل ارتقا داده است. 

شفیعی تصریح کرد: پیش از این برخی از اعضا مانند چین پیشنهاداتی را در زمینه صلح میان روسیه و اوکراین ارائه کرده بودند اما به دلیل مخالفت های اوکراین به نتیجه نرسید، لذا بریکس می‌تواند با حمایت اعضاء نسبت به حل مساله اقدام کند و اگر در این زمینه موفقیتی حاصل شود، می‌تواند آن را به سایر مسائل بین‌الملل تسری داده و بسیاری از این بحران‌ها حل شود. 

او همچنین با اشاره به ساز و کارهای فعالیت بریکس اظهار داشت: این نهاد سه ساز و کار اقتصادی مهمی‌دارد که این ساز و کار می‌تواند برای کشوری مانند ایران و یا سایر اعضاءموثر واقع شود. این‌که برخی می‌گویند بریکس کلوپ تحریمی‌هاست بی دلیل نیست، کشورهایی که در آن عضویت دارند به نوعی با مساله تحریم مواجه بوده‌اند مانند ایران، چین و روسیه، حتی هند نیز در برهه‌ای که دست به آزمایش اتمی زد، تحریم‌ها را تجربه کرده است. 

این استاد دانشگاه افزود: بانک توسعه جدید بریکس، می‌تواند در صورت نیاز به لحاظ تامین مالی به اعضا کمک کند، منابع آن یک قرارداد ذخیره احتمالی است و این قرارداد یک سیستم پشتیبان است و به هر دلیلی اقتصاد کشورهای عضو با مشکل رو به رو شود، به ویژه در شرایط تحریمی، این بانک می‌تواند به‌عنوان پشتیبان عمل کند در حال حاضر ۵۰ میلیارد دلار بودجه دارد و قرار است به ۱۰۰ میلیارد دلار برسد. 

شفیعی همچنین گفت: موضوع دیگری که درخصوص بریکس مطرح است، مساله نظام پرداخت است، اعضا در نظر دارند برخی از مبادلات از طریق پول‌های ملی انجام شود و حتی ارز جدیدی را وارد کنند که قوی‌تر از یورو خواهد بود، ضمن این‌که کشورهای عضو اکنون به طور جداگانه سوئیفت‌هایی را ایجاد می‌کنند که برای آن‌ها مزایای مختلفی دارد و مانع از اعمال تحریم‌های آمریکا و غرب می‌شود و این مکانیزم می‌تواند با دور زدن تحریم‌ها آسیب‌پذیری را کمتر کند، بنابراین برای کشوری مانند ایران عضوپذیری موثر و مهم است و هر چه پیش می‌رویم اعضا در اجرای تصمیمات مصمم‌تر هستند./ایسنا