«آرمان امروز» در گفت‌وگو با احمد بخارایی، جامعه شناس بررسی می کند؛

آرمان امروز- رها معیری: به باور کارشناسان، یکی از عمده ترین مسائلی که کشور ایران به آن دچار هستند، مشکلات اجتماعی است. مشکلاتی که مردم با پوست و استخوان خود احساس می کنند. تغییرات اقلیمی، اعتیاد، حاشیه نشینی، طلاق، بحران های روحی و روانی و… در کشور رواج دارد و بی شک چشم امید مردم، به دولت چهاردهم است که با راه حل و نگاه تحلیلی به این مسائل برای آنها نسخه شفا بخش بپیچد. در این میان و آنچه که در رابطه با مسائل اجتماعی از سوی خبرنگاران در نشست با رئیس جمهور مطرح شد، در ۵ حوزه تعریف می شد. رفع فیلترینگ، جمع آوری گشت ارشاد، اخراج اتباع غیر مجاز، رواج دوباره کرسی آزاداندیشی در دانشگاه‌ها و عدالت آموزشی براساس مصوبه کنکور بود. در این میان سوالی که مطرح می شود این است که آیا مسائل اجتماعی و آسیب‌ها روزنامه نگاران و خبرنگاران برای خبرنگاران عادی شده؟ آیا به واسطه تکرار مشکلات و معضلات اجتماعی، این نابهنجارها در جامعه تبدیل به هنجار و به نوعی یک امر عادی شده است؟.
در این شرایط خبرنگار «آرمان امروز» برای بررسی موضوعات مهمی که در اولین نشست خبری رئیس جمهور می توانست مطرح شود، یا اینکه موضوعات مطرح شده تا چه اندازه دولت می تواند به آنها ورود کند، با احمد بخارایی، جامعه شناس افق نگر، به گفت‌وگو نشست.
سوالات تحت تاثیر فضای باز رسانه ای
بخارایی با اشاره به اینکه موضوعاتی که از جنبه اجتماعی در نشست خبری با رئیس جمهوری مطرح شد و آقای پزشکیان به آنها اشاره اجمالی داشت، از عمق لازم برخوردار نبود و می گوید: به‌رغم اینکه فضای نسبتا آزادی برای گزارشگران و خبرنگاران در مقایسه با روسای جمهور قبلی در سالن وجود داشت، انتظار می رفت که خبرنگاران به موضوعات مهمتر اجتماعی و با وسواس بیشتری از رئیس جمهور پرسیده شود و با چالش کشیدن موضوعات، از این فضای آزاد، استفاده بیشتری کنند. به عنوان مثال فردی که سوالی می پرسد یا نظری می دهد، همانجا باید به موضوع به نقد کشیده شود، دوستان رسانه ای البته می دانستند که رئیس جمهور در روزهای آغازین کار است و نباید از ایشان توقع اشراف کامل بر مسائل اجتماعی قدیمی داشت. به عنوان مثال وقتی بحث فیلترینگ مطرح شد، باز هم پاسخ ها کلی بود و اینکه چه زمانی و طی چه دوره زمانی این عمل امکان پذیر است، نامشخص باقی ماند. البته فیلترینگ نسبت به موضوعات حاد اجتماعی که ما داریم شاید از دید من، درجه دو تلقی می شود، چون این مانع در حال حاضر به نحوی دور زده شده است. یا در مورد گشت ارشاد انتظار وجود داشت، که یکی از مواردی که مورد تجدید نظر در دوران ریاست جمهوری آقای پزشکیان قرار می گیرد، گشت ارشاد خواهد بود. متاسفانه در موضوعات اجتماعی طرح اینگونه مسائل، جنبه وجه المصالحه دارد.
وی با اشاره به اینکه وقتی در مورد افغان‌ها سوالی مطرح شد، اینکه به با احترام به کشورشان باز می گردند، طبیعتا اتفاق نخواهد افتاد چون آنها مخفی شده اند و دوست ندارند که به کشورشان بازگردند، خاطرنشان می کند: در مواجهه با مسائل اجتماعی آیا به عناصر زیرین و پنهان، علل ساختاری توجه می شود. موضوع مهمی که اشاره شد رواج دوباره کرسی آزاد اندیشی در دانشگاه است. در دانشگاه ها و در دوره جدید شما تغییر عمده‌ای ملاحظه نمی‌کنید و همان روند گذشته باقی است. این کرسی آزاد اندیشی یکی از مواردی بود که در دولت های گذشته بیشتر شعاری با آن برخورد شده از جمله در دانشگاه خود ما که هیچ وقت حتی برای یکبار در طول این چند دهه، یک بار کرسی آزاد اندیشی تشکیل نشد. این موضوع متاسفانه و این در حیطه اختیارات آقای پزشکیان نیست، چون که عمدتاً نگاه‌های حراستی و امنیتی دارد.
این جامعه شناس معتقد است که مسئله مهمی که رئیس جمهور به آن اشاره کرد، عدالت آموزشی بود، که البته موضوعی کهنه و قدیمی است، اما باید دید که ایشان چگونه می خواهد عدالت آموزشی ایجاد کنند، وقتی که روند گزینشی در سال‌های گذشته به نحوی بوده که معلم و استادی جذب شده که از شایستگی های لازم و تخصص برخوردار نبودند و در مقابل بسیاری از اساتید دانشگاه حاشیه نشین شدند و احساس می‌کنند که با طرد اجتماعی مواجه شده اند و انگیزه‌هایشان را از دست دادند. وقتی با این دو تا پدیده مواجه هستید، شما چگونه می خواهید عدالت آموزشی را ایجاد نمایید. کنشگر اصلی آکتور اصلی در محیط آموزشی در آموزش و پرورش معلم است و در دانشگاه استاد و عضو هیئت علمی، زمانیکه به اینها کم توجهی شده یا اینکه افرادی آمدند که از تخصص و محتوای لازم برخوردار نبودند، آن زمان با کدام آکتور اصلی شما می خواهید به عدالت آموزشی برسید. یکی از مصداق‌های عدالت آموزشی که از زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی در سال ۷۶ تا ۸۰ دنبال می شد، انتخاب رؤسای دانشگاه ها از میان اعضای هیات علمی همان دانشگاه بود، که عملاً این اتفاق نیفتاد چون برخی با این نوع انتخاب موافق نبودند.
ناهنجاری هایی که هنجار شدند
بخارایی با اشاره به اینکه این‌ها مسائل ساختاری است و اگر من خبرنگار بودم این سوال را از ایشان می پرسیدم که در قانون اساسی و اقدامات، تضاد وجود دارد، می افزاید: در یک جا صحبت از آزادی و رشد و شکوفایی می شود، اما در جای دیگری اهرم های نظارتی شدید وجود دارد. اینها تضاد است و چگونه باید برطرف شود که بازتاب آن در مکان های آموزشی یا در عرصه اقتصادی و عرصه فرهنگ و… مشاهده شود. بسیاری از مسائل اجتماعی ما هم همچنان ناگفته و پنهان باقی می ماند، مسائل معیشتی هم خیلی ریزتر، مشخص تر و جزئی تر مطرح شد و می توانست به آنها بیشتر پرداخته شود. مسائل اجتماعی از نوع بیکاری، اعتیاد، طلاق، حاشیه نشینی و… دیگر ناهنجاری هایی است که متاسفانه آنقدر مطرح و کلیشه شده که به نوعی به هنجار مبدل شده است، ولی مورد توجه قرار نگرفتند. اما ناهنجاری در جامعه وجود دارد و مسائل عدیده اینچنینی که می توانست به طور مشخص و مصداقی مورد توجه خبرنگاران قرار بگیرد، آنها از آقای رئیس جمهور بخواهند که پاسخ بدهند.