این روزها یکی از مسائلی که پس از فاجعه معدن طبس مورد توجه قرار گرفته است، نحوه پرداخت و میزان حقوق کارگران فعال در این گونه مشاغل است.
تردیدی نیست که شغل‌ها در کیفیت زندگی افراد تأثیر می‌گذارد، از این رو مشاغلی که سلامت جسم و روان انسان را به مخاطره بیندازد، جزء مشاغل سخت و زیان‌آور تلقی می‌شود.
طبق قانون کار در کارهای سخت و زیان‌آور مزایایی برای افرادی که در این زمینه اشتغال دارند، در نظر گرفته شده و مبلغ پرداختی براساس سختی کار تعیین می‌شود. طبق ماده ۵۲ و ۶۵ قانون کار در‌صورتی‌که کارگاه دارای طرح طبقه‌بندی مشاغل باشد، با توجه به ماهیت شغل و محیط کار به کارگران فوق‌العاده سختی کار هم تعلق می‌گیرد.
به موجب تبصره ۲ ماده ۷۶ قانون بیمه تأمین اجتماعی، کارهای سخت و زیان‌آور به شغل‌هایی گفته می‌شود که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی محیط کار غیر استاندارد بوده و فرد با انجام آن کار، فشار جسمی و روانی بیش از ظرفیت طبیعی را متحمل و در اثر آن به بیماری و عوارض آن مبتلا شود.
ماده یک آیین‌نامه مشاغل سخت و زیان‌آور این مشاغل را که به آنها سختی کار تعلق گرفته به دو دسته تقسیم کرده است:
الف‌ـ مشاغلی که صفت سخت و زیان‌آور با ماهیت شغلی وابستگی دارد اما می‌توان با به‌کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی مناسب توسط کارفرما سختی و زیان‌آوری آنها را حذف کرد.
ب‌ـ مشاغلی که ماهیتا سخت و زیان‌آور بوده و با به‌کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی کارفرما، صفت سخت و زیان‌آوری کاهش یافته اما کماکان سخت و زیان‌آوری آنها حفظ می‌شود. در‌واقع برخلاف مشاغل گروه «الف» که با به‌کارگیری تمهیدات ایمنی و تلاش کارفرمایان سختی کار کاهش می‌یابد، مشاغل گروه «ب» ماهیتا سخت و زیان‌آور هستند و این صفت در ذات آنها وجود دارد.
در‌حال‌حاضر کار در معدن، حفر قنات و چاه، کارهای مرتبط با کوره‌های مذاب، عملیات مربوط به جمع‌آوری و دفن زباله‌ها، کار در فضاهایی که ارتعاشات صوتی حاکم بر محیط بر سیستم شنوایی آسیب‌رسان است، کارهای مرتبط با سم‌پاشی و ضدعفونی، کار آتش‌نشانی، کار غواصی که تحت فشار غیرطبیعی محیط باشد و کارهایی که در معرض تشعشعات رادیواکتیو هستند از جمله مشاغل سخت و زیان‌آور به شمار می‌رود.
علاوه‌بر کارهای سخت و زیان‌آور مشخص‌شده طبق مصوبات شورای‌عالی حفاظت فنی و موارد تأیید‌شده توسط کمیته‌های استانی، موارد زیر نیز سخت و زیان‌آور شناخته می‌شود:۱ـ مشاغلی که در ندامتگاه‌ها و زندان‌ها مستقیما با زندانی ارتباط دارند.۲ـ مشاغلی که مستقیما در مراکز روان‌درمانی با بیماران روانی مرتبط هستند.۳ـ خبرنگاری- تبصره: مصادیق خبرنگاری با تأیید کمیته بدوی موضوع ماده ۸ تعیین می‌شود.
در‌صورتی‌که آلاینده‌های محیطی بیش‌از‌حد مجاز محل کار متقاضی را تحت تأثیر قرار دهند، این شغل‌ها می‌تواند جزء مشاغل سخت و زیان‌آور محسوب شود.
اما یکی از سؤالاتی که بیش از همه پرسیده می‌شود این است که نحوه پرداخت حقوق و دستمزد در مشاغل سخت و زیان‌آور چگونه است؟
به طور معمول در کارهای سخت و زیان‌آور یک‌سری مزایا برای افرادی که در این زمینه اشتغال دارند، در نظر گرفته می‌شود و مبلغ پرداختی براساس سختی کار تعیین می‌شود. در مواد ۵۲ و ۶۵ قانون کار برای آن دسته از کارگرانی که در کارهای سخت و زیان‌آور اشتغال دارند، پرداخت فوق‌العاده سختی کار نیز پیش‌بینی شده است؛ به این نحو که اگر کارگاه دارای طرح طبقه‌بندی مشاغل باشد، پرداخت فوق‌العاده سختی کار با توجه به ماهیت شغل یا محیط کار انجام می‌شود.
به موجب ماده ۵۲ قانون کار، در کارهای سخت و زیان‌آور و زیرزمینی، ساعات کار نباید از شش ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته تجاوز کند.تبصره: کارهای سخت و زیان‌آور و زیرزمینی به موجب آیین‌نامه‌ای خواهد بود که توسط شورای‌عالی حفاظت فنی و بهداشت کار و شورای‌عالی‌کار تهیه و به تصویب وزرای کار و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواهد رسید.
source