نیکول پاشینیان ، نخست‌وزیر ارمنستان ، امروز در کنفرانس «چهارراه صلح: پیوند امنیت و دموکراسی» با بیان اینکه پروژه «چهارراه صلح» جمهوری آذربایجان را نگران کرده است، زیرا ممکن است ده‌ها میلیارد دلار سود برای ارمنستان به همراه داشته باشد، دلایل عدم اجرای این پروژه که تقریباً یک سال از عمر آن می‌گذرد را تشریح کرد.

به گفته پاشینیان، این پروژه دو نگرانی برای جمهوری آذربایجان ایجاد می‌کند: اول اینکه اگر آذربایجان صادقانه فکر می‌کند که ارمنستان در آینده‌ای نزدیک برنامه‌های تهاجمی علیه آذربایجان دارد، این می‌تواند این تصور را ایجاد کند که این ده‌ها میلیارد دلار ممکن است علیه آذربایجان استفاده شود. همچنین برعکس، اگر آذربایجان قصد تهاجمی علیه ارمنستان داشته باشد، این می‌تواند آذربایجان را نگران کند که این ده‌ها میلیارد دلار ممکن است برای تقویت دفاعی ارمنستان استفاده شود و آذربایجان در اجرای برنامه‌های تهاجمی خود علیه ارمنستان با مشکل مواجه شود.»

پاشینیان بار دیگر تأکید کرد که ارمنستان هیچگونه قصد تهاجمی نسبت به کشورهای منطقه ندارد، تمامیت ارضی تمام کشورهای همسایه را به رسمیت می‌شناسد و آماده است تعهدات حقوقی در این زمینه را بپذیرد.

به گفته نخست‌وزیر، ارمنستان مسئله بازپس‌گیری سرزمین‌های اشغالی خود به صورت نظامی را مطرح نمی‌کند.

باکو قصد دارد از طریق “کریدور زنگه‌زور” و بدون ایجاد گمرک، ارتباط مستقیمی بین مناطق غربی آذربایجان و نخجوان برقرار کند. دولت ارمنستان نیز تعبیر “کریدور زنگه‌زور” از سوی مقامات جمهوری آذربایجان را به عنوان تقسیم ارضی ارمنستان ارزیابی می‌کند.

در اواخر سال گذشته میلادی، باکو اعلام کرد که “کریدور زنگه‌زور” جذابیت خود را از دست داده است و اشاره کرد که این پروژه را می‌توان با ایران انجام داد. با این حال، از ابتدای سال جاری، جمهوری آذربایجان بار دیگر این موضوع را مطرح کرده و ادعا کرده است که ارمنستان باید بدون گمرک و کنترل مرزی، راهی برای دسترسی نخجوان فراهم کند.

پاشینیان امروز گفت: آذربایجان با صحبت‌های خود می‌خواهد از جاده‌های ارمنستان استفاده کند، اما در عین حال ارمنستان همچنان محاصره شده باقی بماند.

نخست‌وزیر ارمنستان گفت: این رویکرد ذاتاً غیرمنطقی است و برای ارمنستان قابل‌قبول نیست.

پاشینیان برای اولین بار پروژه “چهارراه صلح” را در اواخر اکتبر 2023 در تفلیس ارائه کرد.

به گفته ایروان، هدف از “چهارراه صلح” تقویت ارتباط و گفتگو با کشورهای همسایه است. تاکنون باکو موضع رسمی خود را در مورد این ابتکار اعلام نکرده است.

لازم به ذکر است که پروژه «چهارراه صلح» یک طرح توسعه‌ای است که ارمنستان برای ایجاد یک کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی در منطقه قفقاز جنوبی پیشنهاد داده است. هدف از این پروژه، افزایش تجارت، سرمایه‌گذاری و همکاری منطقه‌ای است.

جمهوری آذربایجان نگران است که این پروژه به تقویت موقعیت اقتصادی ارمنستان و افزایش نفوذ آن در منطقه منجر شود.

پاشینیان در این کنفرانس به دلایلی اشاره کرده که باعث شده است اجرای این پروژه با تأخیر مواجه شود. این دلایل می‌تواند شامل اختلافات سیاسی بین ارمنستان و آذربایجان، نگرانی‌های امنیتی و مسائل فنی باشد.

به عبارت دیگر، پاشینیان تلاش می‌کند تا نشان دهد که پروژه “چهارراه صلح” نه‌تنها به نفع ارمنستان است، بلکه می‌تواند به ثبات و امنیت منطقه نیز کمک کند. او همچنین سعی دارد تا نگرانی‌های جمهوری آذربایجان را برطرف کند و نشان دهد که این پروژه تهدیدی برای این کشور نیست.

همچنین صحبت‌های پاشینیان نشان می‌دهد که اختلافات بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر مسئله کریدور موسوم به زنگه‌زور همچنان ادامه دارد و حل این اختلافات نیازمند مذاکرات طولانی‌مدت و سازش‌های متقابل از سوی هر دو طرف است.

نیکول پاشینیان در نشست هفته پیش سران کشورهای مستقل مشترک‌المنافع اعلام کرد: ما آماده‌ایم که عبور وسایل نقلیه، بارها، مسافران، خطوط لوله و کابل‌ها را بین بخش اصلی آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان تضمین کنیم. ایروان هیچ اعتراضی به گزینه‌های جایگزین باکو ندارد و در عین حال تأکید کرده است که ارمنستان خواستار بازگشایی مسیرهای ارتباطی در منطقه بوده و آماده است تسهیلات حمل‌ونقل را در سرزمین خود با شرایطی مشابه با شرایط ارائه‌شده از سوی ایران فراهم کند.

نخست‌وزیر ارمنستان در خصوص موضع ایران نسبت به پروژه «چهارراه صلح» اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران یکی از معدود کشورهایی است که به‌طور روشن از پروژه «چهارراه صلح» حمایت می‌کند.

همچنین، به گفته پاشینیان، گرجستان نیز از کشورهای حامی این پروژه است.

در مورد ترکیه، پاشینیان بیان کرد که موضع ترکیه می‌تواند با مواضع ارمنستان همخوانی داشته باشد.

وی افزود: در واقع، «چهارراه صلح» می‌تواند به‌طور واقعی با کریدور میانه ادغام شود که یکی از مهم‌ترین موضوعات سیاست خارجی ترکیه است. این یک ادغام کاملاً طبیعی است. ما این پروژه را به‌طور خاص برای ادغام با پروژه کریدور میانه ایجاد نکرده‌ایم، بلکه به‌طور طبیعی با آن ادغام می‌شود.

پاشینیان در مورد برداشت‌هایش از موضع روسیه نیز گفت: مسیرهای ترانزیتی هم از نظر اقتصادی و هم از نظر سیاسی، از جمله در سیاست خارجی، بسیار مهم هستند. فدراسیون روسیه ممکن است نگرانی‌هایی داشته باشد. عبور این جریان‌ها از این منطقه برای روسیه ممکن است قابل قبول باشد، اگر همچنان بتواند تأثیر خاصی بر مدیریت این جریان‌ها داشته باشد. اینکه این تأثیر به چه اندازه باشد، چندان اهمیت ندارد.

پاشینیان همچنین به رویکرد برخی کشورهای غربی در مورد «چهارراه صلح» اشاره کرد و گفت که شرکای غربی به دلیل برخی شرایط روابط نمی‌خواهند که این مسیر‌ها عمدتاً از طریق سرزمین ایران عبور کنند.

تاریخچه تنش‌ها و تحولات اخیر در قفقاز جنوبی

از اوایل دهه 1990، درگیری‌های قفقاز جنوبی به تنش‌هایی میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان منجر شده است. در این راستا، منطقه قره‌باغ و هفت منطقه اطراف آن به اشغال نیروهای ارمنی درآمد.

اما در سال 2020، پس از 44 روز جنگ، باکو توانست کنترل این هفت منطقه و بخشی از قره‌باغ را دوباره به دست آورد. در پی این تحولات، نیروهای حافظ صلح روسیه به منطقه اعزام شدند.

در تاریخ 19 و 20 سپتامبر 2023، باکو از «اقدامات ضدتروریستی محلی» در قره‌باغ خبر داد که ایروان این اقدام را به عنوان «پاکسازی قومی» و «تجاوز» ارزیابی کرد. در پی این رویداد، نیروهای حافظ صلح روسیه از جمهوری آذربایجان خارج شدند.

با وجود اینکه مذاکراتی با میانجیگری اتحادیه اروپا و روسیه بین دو کشور در حال انجام است، اما هنوز توافق صلحی به امضا نرسیده است. این وضعیت، نگرانی‌ها درباره آینده ثبات و امنیت در منطقه قفقاز جنوبی را افزایش داده است.