«آرمان امروز» در گفت‌وگو با مدیرعامل مدرسه قهوه ایران بررسی کرد

آرمان امروز- رها معیری: مصرف قهوه در ایران افزایش چشمگیری داشته است، این افزایش مصرف را می توان در تحولات اجتماعی که برخی از آنها با «علت» اقتصادی مطرح می شود، بررسی کرد که چطور قهوه این روزها جای چای (نوشیدنی محبوب ایرانیان) را گرفته است. تا چند سال پیش، قهوه فقط در کافه ها با منوی گران قیمت یا دورهمی‌های قشر متمول جامعه مصرف می‌شد، اما این روزها، قهوه در سوپرمارکت‌ها، دکه‌های مطبوعاتی و… یا کمترین قیمت یافت می شد. در این میان سوالی که وجود دارد این است که آیا رشد کافه‌های تیک‌اوی بیانگر تحولی در ذائقه‌های مردمان شهر است؟ آیا می‌توان گسترش چنین مکان‌هایی را به تغییر سبک زندگی و تغییر سلیقه‌ها نسبت داد؟ دیروز، فردین علیخواه، استاد جامعه شناسی دانشگاه گیلان در این رابطه به جماران گفت: «اگر تصویر یک مثلث را در ذهن مجسّم کنیم از منظر اجتماعی، فرهنگ نوشیدن قهوه از رأس عمودی آن به سمت پایین نشت یافته است. در اینجا نشت یافتن؛ به معنای گسترش رفتاری مانند نوشیدن قهوه از اقلیت (در نوک مثلث)، به سوی گروه‌های اجتماعی مختلف (پایین مثلث) است. بی‌تردید گروه‌های اجتماعی، هر کدام، دلایل خاص و متفاوت خود را برای انتخاب قهوه دارند و شاید بیان یک دلیل عام برای این امر چندان علمی نباشد.
دلایل مصرف قهوه
آنچه که در این گفت‌وگو به ان اشاره شده، منزلت‌جویی افراد، ارتقای طبقه ذهنی، اتصال به جهان مدرن، لذت از بوی قهوه، امری لطیف در قلب محیطی خشن، ژست‌های نوشیدن قهوه، تلاش برای ایجاد زندگی زیبا دلایل مصرف مردم برای قهوه است. مثلا در موضوع ارتقای طبقه ذهنی آمده است که «در مطالعات قشربندی اجتماعی، مفهوم طبقه ذهنی به این موضوع اشاره دارد که فرد از نظر ذهنی خودش را متعلق به کدام طبقه اجتماعی می‌داند. گاهی اوقات افراد نمی‌توانند تمام و کمال عضوی از طبقات بالا یا طبقات متموّل جامعه باشند ولی با توسل به برخی کالا‌ها سعی می‌کنند از نظر ذهنی خود را به سایر طبقات اجتماعی متّصل کنند. نوشیدن و یا پیشنهاد قهوه را می‌توان از این منظر نگریست. عنصری در زندگی روزمره نظیر قهوه، طبقه ذهنی فرد را تغییر می‌دهد. نوع مصرف، برای افراد هویت طبقاتی می‌سازند.»
قهوه دیگر کالایی لوکس نیست
علی زعفری، مدیرعامل مدرسه قهوه ایران، این صحبت‌های جامعه‌شناسانه را تأیید می‌کند و معتقد است که روند استقبال جامعه ایرانی به سمت قهوه می تواند بسیار مفید باشد. وی در ادامه به خبرنگار «آرمان امروز» می‌گوید: «طی سال‌های گذشته و تقریبا از سال ۹۶ به بعد، ذائقه‌های ایرانیان از سمت «چای» به سمت قهوه نوشی تغییر کرده و همین امر سبب شده که سرانه مصرف قهوه در از آن سال ۵ برابر شود و بدون شک طی سال‌های آینده این سرانه افزایش پیدا خواهد کرد. از دید من قهوه از کالایی لوکس به زودی خارج خواهد شد و به جای چای، در سبد خانوار قرار خواهد گرفت. البته همین حالا نیز با افزایش مراکز فروش قهوه که به سوپرمارکت‌ها و دکه‌های مطبوعاتی رسیده، قهوه از حالت لوکس درآمده است.»
نشاط آوری سالم در میان جوانان
اما تحولات اجتماعی و موضوع شارژ بدنی و نشاط‌ آوری سالم که در قهوه وجود دارد را نمی توان در جامعه امروز ایران و تحولات سال‌های اخیر نادیده گرفت. زمانی مردم مشغول یک شغل بودند و نیاز بدنی و رفع خستگی‌شان با یک فنجان چای و درصد کافئین کمتر جبران می‌شد، اما قهوه درصد کافئین بالاتری نسبت به چای دارد. فردی که در طول روز، دو یا سه شیفت کار می‌کند، شاید چای نیاز بدنی او را جبران نکند و بدون اراده به سمت نوشیدنی سالم‌تری می رود که نشاط بیشتری به او بدهد. همین امر نشان از تحول جامعه با «کد» یک مواد نوشیدنی دارد. زعفری نیز با تأیید این موضوع می‌گوید: «در یک فنجان قهوه، کافئین بیشتری (حدود ۱۰۰ میلی‌گرم) نسبت به یک فنجان چای وجود دارد و همین امر باعث می‌شود که نشاط‌ آوری خوب و سالمی در جامعه و در میان کارگران، کارمندان و… به وجود بیاید و کارایی آن‌ها بیشتر شود. از سوی دیگر چای، به‌واسطه اسانس‌ها و طعم دهنده‌هایی که دارد، نسبت به قهوه که افزودنی ندارد، از سلامت بیشتری برخوردار است. همچنین قهوه در زمینه بیماری‌هایی از جمله آلازیمر، پارکینسون، هوش، قلب، کبد و… برای بدن مفید خواهد بود و این موضوع در جامعه نشر پیدا کرده و مصرف قهوه را در میان همه اقشار جامعه افزایش می‌دهد. من همیشه بریک موضوع تأکید دارم که «قهوه آدم‌ها را به همدیگر نزدیک می‌کند»، مصرف قهوه در هر مراسم و دور همی، صمیمیت را بیشتر می‌کند. حالا در کافه‌ها و رستوران، بین راهی‌ها، دکه‌ها، قهوه مصرف می‌شود. جوانان اقبال بیشتری نسبت به قهوه دارند، چون یکی از پیامد‌های مصرف یک فنجان قهوه در روز نشاط‌آوری است. از سوی دیگر ما در زمینه اقتصادی نیز با این نوشیدنی، به سود رسیده‌ایم. به غیر از اشتغالی که به واسطه قهوه به وجود آمده، در زمینه ارز‌آوری نیز ما چند سال پیش ۹۸ درصد قهوه را به صورت فرآوری شده وارد می‌کردیم که ارز قابل توجهی را به خود اختصاص می‌داد، اما حالا ۹۸ درصد قهوه در ایران فرآوری می‌شود که حالا ما سعی می‌کنیم که ایران به قطب فرآوری قهوه تبدیل شود. جامعه مسیر خود را درست طی می‌کند، اما ‌ای کاش مسئولان در زمینه فرهنگسازی و کافه نشینی، حساسیت خود را کم و کمک کنند که این فضای نشاط‌آور سالم بیشتر شود.
با این حال چندی پیش مراسم بزرگ افتتاح پروژه «صنعت قهوه ایران» در روستای حاجی بیگ، شهرستان نظرآباد، برگزار شد. زعفری، با اشاره به آن رویداد گفت: «این پروژه که با هدف ایجاد نخستین باغ گیاه‌شناسی قهوه در ایران به اجرا درمی‌آید، تلاش دارد تا با حمایت دولت و بخش خصوصی، تولید قهوه در کشور را تقویت کرده و به پژوهش و نوآوری در این حوزه پرداخته شود.»