به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، ترکیب اعضای هیئت انتخاب جشنواره فیلم فجر در ادوار گوناگون همواره موردبحث و مناقشه اهالی سینما یوده است. این که سهم صنوف مختلف سینما و مدیران فرهنگی و سینمایی در این گروه چقدر است و حیطه اختیارات و میزان پاسخگویی هیئت تا چه اندازه است هم از مواردی است که همه‌ساله زیر ذره بین رسانه ها و منتقدان قرار می‌گیرد. در این میان بسیاری از کارشناسان این عرصه، بر حضور منتقدان در این هیئت به عنوان عاملی مهم در افزایش کیفیت خروجی آن و آثار جشنواره تأکید کرده‌اند.

امسال در بین هفت عضو هیئت انتخاب فیلم‌های چهل‌و‌سومین جشنواره فیلم فجر، آرش خوشخو(منتقد سینما و روزنامه‌نگار) و محمود گبرلو(منتقد و پژوهشگر سینما و کارشناس رسانه) به عنوان دو منتقد سینمایی حضور دارند.

در ادامه گزارش به بررسی حضور و عدم حضور منتقدان سینما در تعیین انتخاب فیلم‌های جشنواره فجر از ابتدا تا کنون می‌پردازیم. 

دومین جشنواره فیلم فجر

در این دوره، زنده‌یاد اکبر عالمی، تنها منتقد و کارشناس سینما عضو هیئت انتخاب فیلم‌های فجر بود.

نکته جالب توجه دومین دوره جشنواره فیلم حضور برخی فیلمسازان با چند فیلم بود که در بخش مسابقه به رقابت پرداختند. علیرضا داوود نژاد با دو فیلم و محسن مخملباف با سه فیلم در این دوره حضور داشتند. از دیگر فیلمسازانی که ابتدای مسیر خود در فیلمسازی را از جشنواره فیلم فجر شروع کرند؛ می‌توان به افرادی هم‌چون: رسول ملاقلی پور، محمدرضا اعلامی، جمشید حیدری، رسول صدر عاملی، سعید حاجی میری و محمدعلی سجادی اشاره کرد.

 رسول ملاقلی پور از جمله کارگردانانی بود که در جشنواره فیلم فجر با موضوع دفاع مقدس در این رویداد سینمایی حضور داشت. 

سومین دوره جشنواره فجر

مرحوم اکبر عالمی منتقد سینما و چهره نامدار حوزه رسانه و سینما در این دوره نیز عضو هیئت انتخاب فیلم‌های فجر بود.

اکبر عالمی

در این دوره برای دومین بار علی حاتمی با فیلم کمال‌الملک به جشنواره فیلم فجر آمد. از جمله فیلمسازان دیگری که توانستند در جشنواره فیلم فجر بیشتر و برای بار اول دیده شوند؛ به افرادی همچون: شهریار بحرانی، کیومرث پوراحمد، سیروس الوند، مهدی صباغ زاده، امیر قویدل، رسول صدر عاملی و ابوالفضل جلیلی می‌توان اشاره کرد. 

چهارمین جشنواره فیلم فجر

جلال رفیع روزنامه نگار، طنزنویس و نویسنده که در آن سالها عضو شورای سردبیری روزنامه اطلاعات بود به عنوان تنها عضو منتقد و روزنامه نگار در اعضای هیئت انتخاب فیلم‌ها حضور داشت. از مهم ترین فیلم هایی که در این دوره از جشنواره به نمایش درآمدند می توان به «زیر باران» اثر سیف الله داد، «اولی ها» اثر عباس کیارستمی، «کفش‌های میرزا نوروز» اثر محمد متوسلانی، «زنگ‌ها» اثر محمدرضا هنرمند، «بایکوت» اثر محسن مخملباف، «اتوبوس» اثر یدالله صمدی، «تنوره دیو» اثر کیانوش عیاری و «جاده‌های سرد» اثر مسعود جعفری جوزانی  اشاره کرد.

جلال رفیع

رویگردانی ۱۰‌ساله هیئت انتخاب از منتقدان

پس از گذشت ۱۰ دوره که هیچ منتقد یا کارشناس سینمایی در هیئت انتخاب داوران حضور نداشت، در سال ۱۳۷۴ ودر دوره چهاردهم اکبر نبوی تنها عضو چهاردهمین جشنواره فیلم بود.  

در این دوره، مجید مجیدی برای اولین بار با فیلم «پدر» قدم به جشنواره فیلم فجر گذاشت. فرامرز قریبیان بازیگر مطرح سینما نیز در این دوره از جشنواره به عنوان کارگردان حضور داشت.

«بازمانده» اثر سیف الله داد، «برج مینو» و «بوی پیراهن یوسف» اثر ابراهیم حاتمی‌کیا، «ضیافت» مسعود کیمیایی، «نون و گلدون» اثر محسن مخملباف، «سفر به چزابه» و«نجات یافتگان»  از رسول ملاقلی پور، «خواهران غریب» ساخته کیومرث پوراحمد، «لیلی با من است» اثر کمال تبریزی و «قانون»  به کارگردانی فرامرز قریبیان از فیلم‌های مهم انتخاب شده در چهاردهمین جشنواره فیلم فجر بودند.

اکبر نبوی

بیستمین دوره و حضور دوباره یک منتقد سینما

پس از گذشت چند دوره دیگر، هیئت انتخاب بیستمین جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۸۰ با حضور یک منتقد تشکیل شد. رضا درستکار کارشناس و منتقد سینما در کنار سایر اعضای هیئت انتخاب فیلم‌ها در این دوره تصمیم‌گیرنده بود. اولین حضور اصغر فرهادی در جشنواره فیلم فجر آن هم به عنوان فیلمنامه‌نویس در این دوره رقم خورد. اصغر فرهادی با همکاری ابراهیم حاتمی کیا به عنوان فیلمنامه‌نویس مشترک با فیلم «ارتفاع پست» حضور داشت. علاوه بر فیلم حاتمی‌کیا، «شام آخر» اثر فریدون جیرانی، «نان و عشق و موتور هزار»  ساخته ابوالحسن داوودی، «قارچ سمی» اثر رسول ملاقلی‌پور، «خانه‌ای روی آب»  به کارگردانی بهمن فرمان‌آرا و«خواب سفید» اثر حمید جبلی از مهم‌ترین فیلم‌های این دوره بودند.

یک وقفه کوتاه و حضور دوباره منتقدان

 پس از یک وقفه یک‌ساله، هیئت انتخاب بیست‌و‌دومین جشنواره فیلم فجر(۱۳۸۲) بازهم شاهد حضور یک منتقد بود که این بار قرعه فال به نام جواد طوسی افتاد. 

از نکات جالب توجه این دوره انتخاب  یک فیلم اپیزودیک با عنوان «روایت سه‌گانه» بود که از سه فیلم مجزا تشکیل شده بودند. گویی این سه فیلم نقطه مرکزی یکسانی داشتند. علاوه بر اینکه این سه فیلم با دیگر فیلم‌ها در رقابت بودند؛ خود این سه فیلم نیز به صورت مجزا باهم به رقابت پرداختند. سه فیلم «ننه گیلانه» اثر رخشان بنی‌اعتماد، «شوخی‌های خدا» اثر عبدالحسن برزیده، «آروز‌های کوچک» اثر پرویز شیخ‌طادی فیلم‌های روایت سه‌گانه بودند.

اعضای هیئت انتخاب بیست‌و‌دومین جشنواره فیلم فجرانتخاب جسورانه دیگری نیز داشتند. فیلم «مارمولک» به کارگردانی کمال تبریزی و بر اساس فیلمنامه پیمان قاسم‌خانی که پس از نمایش واستقبال زمان اکران خود توقیف شد. این فیلم کمدی از آن جهت اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که فیلم‌نامه نویس آن برای اولین بار در تاریخ جشنواره فیلم فجر برای فیلمی کمدی سیمرغ بهترین فیلمنامه دریافت کرد.

در این جشنواره دو فیلم دیگری حضور داشتند که  چراغ سینمای اقتباسی ایران را بار دیگر روشن کردند و به فیلم‌های مهم کارگردانان آن تبدیل شدند و در سینمای ایران نیز جایگاه ویژه‌ای دارند. فیلم سینمایی «گاو خونی» اثر بهروز افخمی که اقتباسی از یکی از داستان‌های جعفر مدرس صادقی بود و فیلم «مهمان مامان» اثر داریوش مهرجویی که با اقتباسی از یکی از داستان‌های هوشنگ مرادی کرمانی بود.

اصغر فرهادی در آن دوره  هنوز از فیلمساز‌ان جوان محسوب می‌شد و با فیلم «شهر زیبا» در جشنواره فیلم فجر حاضر شد.علاوه بر فیلم‌های ذکرشده، «دوئل» اثر احمدرضا درویش، «سرباز‌های جمعه» ساخته مسعود کیمیایی،«شمعی در باد» اثر پوران درخشنده، «مزرعه پدری» اثر رسول ملاقلی پور
«باج خور»  ساخته فرزاد موتمن، «قدمگاه»  به کارگردانی محمدمهدی عسگرپور، «هم‌نفس» اثر مهدی فخیم‌زاده «رسم عاشق کشی» به کارگردانی  خسرو معصومی و «خداحافظ رفیق» اثر بهزاد بهزادپور از جمله آثار شاخص این دوره از جشنواره بودند.

۸ سال دوری منتقدان از هیئت انتخاب

 پس از دوره بیست و دوم تا هشت سال خبری از منتقدان در ترکیب هیئت انتخاب نوبد. تا این که  در سی‌اُمین جشنواره فیلم فجر شاهد انتخاب مجدد منتقدان و کارشناس سینما اتفاق افتاد و بار دیگر جواد طوسی در ترکیب هیئت داوران حضور پیدا کرد.

جواد طوسی

از نکات قابل توجه این دوره، حضور پیمان معادی به عنوان فیلمساز بود که توانست توانایی کارگردانی خود را نیز علاوه بر بازیگری به رخ بکشد. فیلم «برف روی کاج‌ها» اثر پیمان معادی در سی‌اُمین جشنواره فیلم فجر سیمرغ بهترین فیلم از نگاه مردمی را نیز دریافت کرد. علی مصفا دیگر بازیگری بود که به عنوان کارگردان با فیلم «پله آخر» در جشنواره فیلم فجر حضور داشت. رضا عطاران نیز در این جشنواره سومین بازیگری بود که با عنوان کارگردان با فیلم «خوابم می‌آید» در بخش نگاه نو جشنواره حضور داشت و نخسین ساخته سینمایی‌اش در این دوره از جشنواره به نمایش درآمد؛ و در آخر سیدجواد هاشمی چهارمین بازیگری بود که با عنوان کارگردان با فیلم «پیشونی سفید» به جشنواره فیلم فجر آمد و نقطه شروعش در کارگردانی را رقم زد.
این جشنواره شروعی برای مسابقه انیمیشن‌ها در بخش نگاه نو جشنواره نیز بود که با دیگر آثار سینمایی به رقابت پرداخت. این شروع با انیمیشن بلند «تهران ۱۵۰۰» اثر بهرام عظیمی کلید خورد.

هم‌چنین فیلم «قلاده‌های طلا» اثر ابوالقاسم طالبی از جمله فیلم‌های جنجالی این دوره از جشنواره فیلم فجر بود که پس از کش و قوس‌های فراوان در بخش خارج از مسابقه به نمایش درآمد. «پله آخر» اثر علی مصفا، «یک روز دیگر»ساخته حسن فتحی، «بوسیدن روی ماه» اثر همایون اسعدیان، «بغض» به کارگردانی رضا درمشیان، «نارنجی‌پوش» اثر داریوش مهرجویی، «من و زیبا»  ساخته فریدون حسن پو، «ضد گلوله» به کارگردانی مصطفی کیایی
«گشت ارشاد» اثر سعید سهیلی و  «بی‌خود و بی‌جهت» اثر عبدالرضا کاهانی از دیگر آثار این دوره از جشنواره بودند.

تجربه دوباره درستکار در جشنواره سی و هشتم

پس از دوره سی‌ام  تا هفت سال هیچ منتقدی در ترکیب هیئت انتخاب فیلم‌ها حضور نداشت. در نهایت در سی‌و‌هشتمین جشنواره فیلم فجر رضا درستکار منتقد سینما برای دومین بار این تجربه را به دست آورد.«روز صفر» اثر سعید ملکان، «آتابای»  به کارگردانی نیکی کریمی، «آبادان یازده ۶۰» اثر مهرداد خوشبخت، «ابر بارانش گرفته» به کارگردانی مجید برزگر، «شنای پروانه» ساخته محمد کارت، «خروج» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا و «خورشید» اثر مجید مجیدی در کنار «خون شد»  ساخته مسعود کیمیایی از خروجی های هیئت انتخاب جشنواره سی و هشتم بود.

رضا درستکار

سی‌و‌هشتمین جشنواره فیلم فجر آخرین حضور حداقل یک منتقد در اعضای هیئت انتخاب فیلم‌های جشنواره فیلم فجر بود. اما  امسال و در چهل‌و‌سومین دوره با حضور آرش خوشخو و محمد گبرلو برای اولین بار در تاریخ ادوار جشنواره فیلم فجر، دو منتقد و کارشناس سینمایی درباره فیلم‌هایی که قرار است به جشنواره فیلم فجر راه پیدا کنند؛ تصمیم گیری می‌کنند.  این در حالی است که  فقط در ۸ دوره منتقدان و کارشناسان سینما در هیئت انتخاب فیلم‌ها حضور داشتند. چهل‌و‌سومین دوره جشنواره فیلم فجر که از ۱۲ تا ۲۲ بهمن ۱۴۰۳ برگزار می‌شود، نهمین دوره‌ای است که منتقدان در تعیین انتخاب‌های فیلم فجر  سهمی دارند.