خبرگزاری آنا ـ حسین بوذری؛ سال‌هاست کشورمان با ناترازی انرژی دست و پنجه نرم می‌کند و این ناترازی عوامل متعددی دارد که در دولت چهاردهم ابعاد تازه‌ای از این ناترازی نمایان شد، حال سؤال این است که ریشه اصلی ناترازی انرژی چیست؟ البته ناترازی انرژی مسئله‌ای نیست که در چند ماه گذشته به‌وجود آمده باشد، بلکه عوامل متعددی دست به دست هم داده‌اند و این شرایط را به وجود آورده‌اند؛ از ناترازی در تولید و مصرف تا فرسودگی زیرساخت‌ها، قیمت‌گذاری نامناسب و کمبود سرمایه‌گذاری.

البته باید به یک دلیل بسیار مهم هم اشاره کرد که در ایجاد اوضاع نامناسب انرژی و به‌وجود آمدن ناترازی فوق‌العاده مؤثر است و آن قاچاق سوخت و مصرف بی‌رویه آن است و براساس آمار مجموع این ناترازی به ۴۰۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد، به‌عنوان مثال مازندران که استانی با کمترین میزان قاچاق سوخت در کشور است، طی ۸ گذشته امسال‌ با بیش از ۵۶ هزار لیتر سوخت قاچاق اوضاع نامناسب قاچاق در کشور را به‌وضوح نمایان می‌کند.

روزانه بین ۲۵ تا ۳۰ میلیون لیتر قاچاق فرآورده‌های نفتی با ارزش بیش از ۵۵۰ هزار میلیارد تومان در کشور اتفاق می‌افتد و ارزش مصرف پرمصرف‌ها هم ۴۵۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد، درحالی که ادعای مدنظر ناترازی دولت بسیار کمتر از این مقدار است، در نتیجه بدون این قاچاق می‌توان از گران شدن سوخت هم جلوگیری کرد.

در زمینه ناترازی برق هم همینطور، براساس پیش‌بینی‌ها کشورمان سال آینده با ناترازی ۲۵ هزار مگاواتی برق مواجه خواهد بود و عمده دلایل وقوع این ناترازی از دست رفتن فرصت انرژی است به‌طوری‌که تا پایان سال گذشته بیش از ۹۶ میلیارد دلار فرصت انرژی در کشور از دست رفته است.

ناترازی برق در کشور را می‌توان به‌اندازه ۱۶ نیروگاه اتمی بوشهر عنوان کرد و از اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ با خصوصی‌سازی در مصرف برق، برنامه‌ریزی مناسبی در حوزه برق صورت نگرفت و در نهایت دولت نتوانست در این حوزه سرمایه‌گذاری کند و در نهایت با ناترازی برق مواجه شدیم.

راهکار علمی برای جلوگیری از وقوع ناترازی انرژی، اقتصادی شدن صنعت برق و اصلاح تعرفه‌هاست، از سویی اُفت فشار در میدان گازی پارس جنوبی در وقوع این ناترازی نقش بسزایی داشته و باید سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی برای فشارافزایی میدان گازی پارس‌جنوبی به‌خصوص فاز ۱۱ این میدان صورت بگیرد.

تولید برق در کنار اصلاح تعرفه‌ها و مدیریت تا حد زیادی از وقوع ناترازی جلوگیری می‌کند و دیگر نیاز نیست که دولت برای رفع ناترازی به قطع برق منازل به‌خصوص برق واحدهای تولید اقدام کند، این قطعی علاوه بر آسیب به تولید کشور، موجب بیکاری افراد هم می‌شود و در حقیقت برای رفع ناترازی انرژی، موجب آسیب به تولید کشور می‌شویم.

موضوع بسیار مهم‌تر و حیاتی‌تر اینکه دولت باید در زمینه رفع ناترازی برق از شرکت‌های دانش‌بنیان کمک بگیرد؛ چراکه این شرکت‌ها می‌توانند با ارائه راهکارهای علمی مدوّن مسیر دستیابی به تولید برق و رفع ناترازی را بسیار کوتاه‌تر کنند.

کنسرسیوم انرژی‌های نو و تجدیدپذیر دانشگاه آزاد اسلامی یکی از نهادهایی است که در زمینه تولید انرژی‌های خورشیدی و پاک فعالیت می‌کند و کمک‌حال دولت برای مقابله با ناترازی انرژی و تولید انرژی‌های پاک بوده و تاکنون اقدامات علمی و عملی بسیار مهمی در این زمینه انجام داده است.

خبرنگار آنا در قالب پرونده «ناترازی انرژی از دریچه علم» سراغ کارشناسان حوزه انرژی و برق، مسئولان مراکز تحقیقاتی و کنسرسیوم‌های انرژی‌های نو و تجدیدپذیر، مخترعان محصولات در حوزه انرژی در کنسرسیوم‌های انرژی‌های نو و تجدیدپذیر رفته تا از دریچه علم راهکارهایی برای جلوگیری از ناترازی انرژی بیاید.

در این شماره با هادی کارگر شریف‌آباد رئیس دبیرخانه کنسرسیوم انرژی‌های نو و تجدیدپذیر دانشگاه آزاد اسلامی و عضو هئیت علمی گروه مهندسی مکانیک دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم گفت‌و‌گویی ترتیب دادیم که در پی می‌آید:

مطالعه علمی ناترازی انرژی پیش از تشدید نامتعادلی برق

آنا: ابتدا درباره سیر راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی در واحدهای دانشگاهی توضیح دهید.

کارگر شریف‌آباد: ساخت نیروگاه‌های خورشیدی به‌طور پراکنده از چند سال قبل آغاز شد و دانشگاه آزاد اسلامی از ابتدای سال ۱۴۰۲ پیرو تفاهم‌نامه‌ای که با سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق دارد، متعهد شد تا ۱۰۰ مگاوات نیرو‌گاه تجدیدپذیر در واحد‌های دانشگاه آزاد راه‌اندازی کند.

آنا: ظاهراً این نیروگاه‌ها در برخی واحدهای دانشگاه آزاد مانند بروجن و کرمان راه‌اندازی شده است؟

کارگر شریف‌آباد: براساس تفاهم‌نامه دانشگاه آزاد با سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق مقرر شده ۱۰۰ مگاوات نیروگاه برق راه‌اندازی کنیم و از این مقدار سهم دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان ۲۱ مگاوات خواهد بود که در دست بررسی است تا هرچه‌ سریع‌تر نصب شود و کارهای آن هم انجام شده و سه نیروگاه هفت مگاواتی (درمجموع ۲۱ مگاوات) در دانشگاه آزاد اسلامی کرمان راه‌اندازی می‌شود.

البته تاکنون ۲۰۰ کیلووات نیروگاه برق در دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان (خوراسگان) مورد بهره‌برداری قرار گرفته و در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اشکذر هم واحد کوچکی از نیروگاه برق (انرژی خورشیدی) راه‌اندازی شده است.

هدف از راه‌اندازی نیروگاه خورشیدی تولید و بالابردن ظرفیت انرژی در کشور است و در این زمینه کمک‌حال دولت هستیم تا به رفع ناترازی انرژی کمک کنیم و برق لازم را تولید و تأمین کنیم تا به‌نوعی به رفع ناترازی انرژی کمک کرده باشیم.

آنا: با توجه به ناترازی انرژی در کشور، در کنسرسیوم انرژی‌های نو و تجدیدپذیر دانشگاه آزاد تا چه اندازه موفق شده‌اید تأثیرگذار بوده و بخشی از انرژی برق که نیاز کشور است را تأمین کنید؟

کارگر شریف‌آباد: پیش از تشدید ناترازی انرژی در کشور، دانشگاه آزاد اسلامی از سال ۱۴۰۲ به فکر تولید و تأمین انرژی خورشیدی بود و از قبل می‌دانستیم به‌مرور زمان به‌دلایل متعدد با ناترازی انرژی مواجه خواهیم شد، در نتیجه از سال گذشته برای احداث ۱۰۰ مگاوات انرژی خورشیدی برنامه‌ریزی کردیم و در نشست با متخصصان و شرکت‌های دانش‌بنیان در این زمینه گام برداشتیم و به سمت عملیاتی‌ کردن آن پیش رفتیم.

در پنجمین نشست کنسرسیوم انرژی‌های نو و تجدیدپذیر مقرر شد در صورت تأیید رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در ۲۰ واحد دانشگاهی نیروگاه ۲۰۰ کیلوواتی در کوتاه‌ترین زمان ممکن ساخته شود تا فعالیت‌ها شدت بگیرد.

آنا: تاکنون چند کیلووات نیروگاه خورشیدی در واحدهای دانشگاه آزاد به بهره‌برداری رسیده و اولویت دبیرخانه انرژی‌های نو و تجدیدپذیر برای تحقق اهداف انرژی‌های پایدار چیست؟

کارگر شریف‌آباد: تاکنون ۲۰۰ کیلووات نیروگاه خورشیدی در دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (خوراسگان) ساخته شده و ۲۱ مگاوات  در استان کرمان در دست راه‌اندازی بوده که هنوز به مدار و تولید نرسیده است.

پیش از تشدید ناترازی انرژی در کشور، دانشگاه آزاد اسلامی از سال ۱۴۰۲ به فکر تولید و تأمین انرژی خورشیدی بود و از قبل می‌دانستیم به‌مرور زمان به‌دلایل متعدد با ناترازی انرژی مواجه خواهیم شد، در نتیجه از سال گذشته برای احداث ۱۰۰ مگاوات انرژی خورشیدی برنامه‌ریزی کردیم

پیگیری احداث نیروگاه‌های ۲۰۰ کیلوواتی در واحد‌های مستعد دانشگاه آزاد اسلامی که به‌لحاظ فنی و زمین شرایط مناسبی دارند، در دستورکار است و در این زمینه برنامه‌ریزی‌های لازم صورت گرفته تا به‌صورت کاملاً علمی از وقوع ناترازی در سال‌های آینده جلوگیری کرده و انرژی‌های پاک را جایگزین کنیم، به‌این ترتیب با استفاده از ظرفیت نخبگان می‌توان علاوه بر رفع ناترازی برق و انرژی، انرژی‌های تجدیدپذیر، نو و خورشیدی را جایگزین کرد.

آنا: برنامه کنسرسیوم‌ انرژی‌های تجدیدپذیر برای توسعه زنجیره تأمین انرژی چیست؟ آیا در زمینه بومی‌سازی تجهیزات ظرفیت‌های دانشگاه آزاد برنامه‌ای دارید تا مجبور به واردات تجهیزات انرژی پاک از خارج نشویم؟

کارگر شریف‌آباد: متخصصان در نیروگاه‌های انرژی تجدیدپذیر و نو روی اینورتر‌ها تحقیق و توسعه می‌کنند و با پایش و کنترل نیروگاه‌های خورشیدی و وجود اکسید در ایران به‌عنوان ماده اولیه پنل‌های خورشیدی می‌توان اقدامات بسیار خوبی انجام داد.

پایش و کنترل انرژی تجدیدپذیر در زمینه نیروگاه برق خورشیدی که مراکز علمی و تحقیقاتی انجام داده‌اند، منجر به تولید محصولاتی شده که در آینده نیروگاه خورشیدی کشور بسیار مهم و حیاتی است.

در این راستا محصولات متعددی در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی به‌ تولید رسیده و ازجمله آن می‌توان ذخیره‌ساز سرمایی، پایش و مانیتورینگ پست‌ها، مدیریت شارژ خودرو‌های برقی، فیلتر‌های هارمونیک پسیو، اجرای نیروگاه‌های برق خورشیدی، پهپاد نظارتی در حوزه انرژی و قایق تفریحی خورشیدی را ذکر کرد.

متخصصان دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا نیز موفق به تولید آبگرمکن خورشیدی شده‌اند؛ پنل حرارتی خورشیدی، کلکتور حرارتی خورشیدی برای ساختمان‌های بزرگ، سامانه اندازه‌گیری سرعت درراستای جریان سیال، آبشیرین‌کن خورشیدی و سامانه استحصال آب از برج‌های نیروگاه از تولیدات دانشگاه آزاد اسلامی در واحد نجف‌آباد است.

اینها فعالیت‌هایی است که به صورت مستقیم در واحد‌های دانشگاه آزاد انجام شده و به صورت غیرمستقیم متخصصان ما در نصب و راه‌اندازی ۳۰ مگاوات انرژی خورشیدی در قالب مشاوره و طراحی و اجرا و نظارت مشارکت داشته‌اند.

سناریوهای علمی متخصصان برای مقابله با ناترازی برق

آنا: موضوع راه‌اندازی پارک علم و فناوری در مراکز علمی و تحقیقاتی به کجا رسید؟

کارگر شریف‌آباد: پیشنهاد راه‌اندازی پارک علم و فناوری در مراکز علمی و تحقیقاتی را به مسئولان ارائه کرده‌ایم و درصورت راه‌اندازی می‌توان مسیر نیروگاه‌های خورشیدی را تسریع بخشید و به انرژی پایدار دست خواهیم یافت؛ بنابراین رویکرد جدی ما تأمین انرژی پایدار و تجدیدپذیر است.

آنا: رویکرد علمی کنسرسیوم‌های انرژی تجدیدپذیر و نو به موضوع رفع ناترازی انرژی چیست؟

کارگر شریف‌آباد: اصلاح قیمت حامل‌های انرژی یکی از رویکردهاست و قطعاً رویکرد علمی می‌تواند معضلات اصلی و جدی دولت را در زمینه کاهش ناترازی انرژی و برق کاهش دهد، این رویکرد علمی منجر به تولید انرژی بیشتر می‌شود و در نهایت قیمت حامل انرژی هم کمتر خواهد شد. 

رویکرد علمی دانشگاه آزاد اسلامی منجر به تولید محصولات مبتنی بر انرژی تجدیدپذیر و خورشیدی شده که در بالا اشاره کردم و چشم‌انداز اصلی راه‌اندازی نیروگاه‌های تجدیدپذیر و تولید محصولات منطبق با آن است.

خروجی‌ اصلی نشست انرژی‌های تجدیدپذیر و نو واقعی کردن قیمت حامل‌های انرژی بود و با توجه به معضل حوزه انرژی و یارانه‌ دولت در بحث انرژی، هنوز صرفه‌جویی اتفاق نمی‌افتد و فرهنگ مصرف انرژی جایگاه نامناسبی در کشور دارد و مطالعه روی واقعی کردن قیمت حامل‌های انرژی یکی از کار‌هایی است که مراکز دانشگاهی باید انجام دهند.

متخصصان در دبیرخانه کنسرسیوم انرژی‌های تجدیدپذیر و نو در حال مطالعه علمی در زمینه ناترازی انرژی هستند و سناریو‌های مختلفی هم در این راستا نوشته شده و با مهیاکردن زیرساخت‌های قانونی می‌توان به نتایج مهمی در زمینه علمی رسید.

آنا: به مطالعه علمی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک اشاره کردید، در این زمینه از شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور کمک گرفته‌اید تا هم انرژی‌های پاک تولید شود و هم آلودگی کاهش پیدا کند؟

کارگر شریف‌آباد: بله. با یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان که بزرگ‌ترین تولیدکننده انرژی‌های پاک در ایران است، جلسه داشتیم، همچنین یک شرکت در استان اردبیل در زمینه روشنایی کار می‌کند که در بازدیدی که از این شرکت داشتیم و حتی اعضای کنسرسیوم انرژی تجدیدپذیر و پاک از نیروگاه زمین گرمایی مشگین‌شهر اردبیل بازدید داشتند، تلاش کردیم فعالیت‌ها در مسیر غنای اعضای کنسرسیوم باشد.

ورود دانشگاه آزاد اسلامی به توسعه نیروگاه‌های برق خورشیدی و ایجاد دفتر‌های انرژی، رصد مصرف انرژی در واحد‌های دانشگاه آزاد اسلامی، ایجاد و افزایش فرهنگ سازمانی استفاده از انرژی و مدیریت مصرف انرژی در برنامه‌های کنسرسیوم انرژی‌های تجدیدپذیر و نو دانشگاه آزاد قرار دارد.

آنا: به‌عنوان سؤال پایانی به‌صورت موضوع‌محور بگویید دستاورد‌های کنسرسیوم انرژی‌های تجدیدپذیر و نو دانشگاه آزاد اسلامی از سال ۹۸ تاکنون چه بوده و چه دستاورد‌هایی در زمینه تأمین انرژی، کاهش آلودگی هوا و تحقق اهداف انرژی‌های پاک داشتید؟

کارگر شریف‌آباد: طرح سامانه جامع مدیریت انرژی مهم‌ترین دستاورد واحد‌های دانشگاه آزاد بوده است، دستورالعمل‌های کم‌هزینه مدیریت مصرف انرژی در واحد‌های دانشگاهی پیشنهادی بوده که در کنسرسیوم انرژی‌های تجدیدپذیر و نو پیشنهاد کردیم و دانش‌افزایی و ایجاد دوره‌های توانمندسازی برای اعضای کنسرسیوم از دیگر فعالیت‌ها بوده است.