آرمان امروز – عرفان بیوک‌نژاد: در نظام جمهوری اسلامی، نظارت مجلس شورای اسلامی بر عملکرد دولت یکی از مهم‌ترین وظایف نمایندگان مردم است. این نظارت از طریق ابزارهای گوناگونی مانند تذکر، سوال، تحقیق و تفحص، و در نهایت استیضاح اعمال می‌شود. در میان این ابزارها، استیضاح به عنوان قوی‌ترین گزینه نظارتی، زمانی باید مورد استفاده قرار گیرد که سایر روش‌ها نتیجه‌بخش نبوده و عملکرد وزرا یا مدیران ارشد دولت به‌گونه‌ای باشد که ادامه آن به زیان کشور منجر شود. با این حال، استفاده از ابزار استیضاح مستلزم درک دقیق از شرایط کشور، ملاحظات زمانی، و در نظر گرفتن اولویت‌های ملی است. در روزهای اخیر، برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، با استناد به مشکلاتی همچون ناترازی انرژی و نوسانات شدید ارزی، اقدام به طرح استیضاح وزرای نفت و اقتصاد کرده‌اند. اخبار غیررسمی نیز حاکی از آن است که درخواست‌های مربوطه در سامانه مجلس ثبت شده و به زودی برای بررسی به کمیسیون‌های مربوطه ارجاع خواهد شد.
این تصمیم، واکنش‌های گسترده‌ای را در میان جامعه، نخبگان سیاسی و حتی برخی نمایندگان مجلس به دنبال داشته است. منتقدان معتقدند که طرح استیضاح در این مقطع زمانی که دولت چهاردهم هنوز مدت زیادی از آغاز به کار خود نگذرانده است، نه تنها کمکی به حل مشکلات کشور نمی‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد تنش‌های جدید میان قوا شود و شرایط فعلی را پیچیده‌تر کند.
کشور در حال حاضر با مجموعه‌ای از چالش‌های داخلی و خارجی روبه‌رو است. از یک سو، فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها، افزایش قیمت‌ها، نوسانات ارزی و کمبود منابع انرژی، و از سوی دیگر، تهدیدهای منطقه‌ای و بین‌المللی، نیازمند انسجام و همکاری همه ارکان نظام است. در چنین شرایطی، نمایندگان مردم در مجلس انتظار می‌رود که به جای تمرکز بر اقدامات تقابلی مانند استیضاح، از ابزارهای نظارتی دیگر برای بهبود عملکرد دولت و رفع کاستی‌ها استفاده کنند.
مجلس شورای اسلامی ابزارهای متعددی برای نظارت بر عملکرد دولت در اختیار دارد. تذکرات کتبی و شفاهی، سوال از وزرا، برگزاری جلسات مشترک با دولت، و تحقیق و تفحص در حوزه‌های مختلف از جمله این ابزارها هستند. این روش‌ها به نمایندگان اجازه می‌دهد تا ضمن بیان نگرانی‌ها و نقدها، به شکلی سازنده و مؤثر، دولت را به اصلاح روندها و رفع مشکلات سوق دهند. استیضاح باید به عنوان آخرین راه‌حل در نظر گرفته شود؛ زمانی که تمامی این روش‌ها به نتیجه نرسیده باشند و ادامه فعالیت یک وزیر یا مدیر ارشد دولت به زیان منافع ملی باشد.
منتقدان استیضاح زودهنگام تأکید دارند که چنین اقدامی می‌تواند پیامدهای منفی متعددی داشته باشد. از جمله این پیامدها می‌توان به کاهش ثبات در مدیریت کشور، تشدید اختلافات سیاسی، کاهش اعتماد عمومی به نهادهای حکومتی، و حتی تضعیف جایگاه بین‌المللی کشور اشاره کرد. بی‌ثباتی در دولت، به‌ویژه در زمانی که کشور با بحران‌های متعدد روبه‌رو است، می‌تواند روند اجرای برنامه‌های کلان را مختل کند و بر پیچیدگی مسائل بیفزاید.
یکی دیگر از پیامدهای منفی استیضاح زودهنگام، کاهش اعتماد عمومی به نهادهای حکومتی است. افکار عمومی ممکن است چنین برداشت کنند که نمایندگان مجلس به جای تمرکز بر حل مشکلات واقعی مردم، درگیر مسائل جناحی و سیاسی هستند. این امر می‌تواند به کاهش مشارکت مردم در عرصه‌های مختلف و کاهش حمایت آنان از سیاست‌های کلان کشور منجر شود.
طرح استیضاح زودهنگام، به‌ویژه در شرایطی که دولت هنوز فرصت کافی برای اجرای برنامه‌های خود نداشته، می‌تواند پیامدهای مخربی به دنبال داشته باشد. این اقدام می‌تواند به ایجاد بی‌ثباتی در دولت، افزایش تنش میان قوا، و حتی تضعیف اعتماد عمومی به مجلس و دولت منجر شود. در مقابل، استفاده از ابزارهای نظارتی دیگر و تعامل سازنده میان مجلس و دولت می‌تواند به حل سریع‌تر مشکلات و تقویت ثبات کشور کمک کند.
در مجموع، شرایط حساس کنونی کشور ایجاب می‌کند که دولت و مجلس با همکاری و تعامل سازنده، در راستای رفع مشکلات و تأمین منافع ملی گام بردارند. استیضاح، به عنوان ابزاری نظارتی، باید در زمان مناسب و پس از طی مراحل دیگر نظارت به کار گرفته شود. تنها از این طریق است که می‌توان ضمن حفظ انسجام و ثبات کشور، زمینه‌ساز عبور از بحران‌های فعلی و حرکت به سوی آینده‌ای بهتر شد.
منصور حقیقت پور، نماینده ادوار مجلس به روزنامه آرمان امروز گفت: استیضاح یکی از حقوق مسلم نمایندگان مجلس شورای اسلامی است که بر اساس قانون اساسی، به آنها این اختیار را می‌دهد تا از وزرا یا حتی رئیس‌جمهور درباره عملکردشان توضیح بخواهند و در صورت قانع نشدن، به برکناری آنها رأی دهند. این ابزار نظارتی، در حقیقت، یکی از ارکان مهم دموکراسی در نظام جمهوری اسلامی است که هدف اصلی آن اصلاح روندها و جلوگیری از انحراف در مسیر دولت‌ها است. با این حال، نکته مهم این است که اعمال این حق در چه شرایطی، با چه اهدافی و چگونه صورت گیرد. وی افزود: امروز، کشور ما با شرایط حساسی روبه‌رو است. چه در داخل، چه در عرصه منطقه‌ای و چه در سطح بین‌المللی، تهدیدات و فرصت‌هایی وجود دارند که نیازمند انسجام، همکاری و همدلی بین قوای سه‌گانه و مردم است. در چنین شرایطی، استفاده از ابزاری چون استیضاح، اگر بدون در نظر گرفتن پیامدهای آن صورت گیرد، می‌تواند به جای حل مشکلات، خود به چالشی جدید برای کشور تبدیل شود.
شرایط حساس کشور و منطقه
نماینده ادوار مجلس اظهار کرد: ایران در حال حاضر در منطقه‌ای قرار دارد که به لحاظ ژئوپلیتیکی، در مرکز توجه قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای قرار دارد. تحولات اخیر در خاورمیانه، حضور گسترده رقبا و دشمنان در منطقه، و همچنین فشارهای اقتصادی و تحریم‌های ظالمانه، فضایی را ایجاد کرده است که هرگونه بی‌ثباتی داخلی می‌تواند به ضرر منافع ملی باشد. در چنین شرایطی، ضرورت حفظ وحدت و همبستگی بین نهادهای حکومتی و مردم، بیش از پیش احساس می‌شود.
وی بیان کرد: به طور مشخص، امروز دشمنان ایران به دنبال ایجاد اختلافات داخلی و تضعیف نظام از درون هستند. آنها با بهره‌گیری از ابزارهای مختلف، از تحریم‌های اقتصادی گرفته تا جنگ نرم و تبلیغات رسانه‌ای، در تلاشند تا اعتماد عمومی مردم به نظام را کاهش دهند. در چنین فضایی، نمایندگان مجلس باید با درایت و تدبیر بیشتری عمل کنند و به جای دامن زدن به اختلافات، در راستای تقویت انسجام داخلی گام بردارند.

تعامل به جای تقابل
حقیقت پور عنوان کرد: نمایندگان مجلس باید به این نکته توجه کنند که استیضاح، اگرچه یک ابزار قانونی و مشروع است، اما در شرایط خاصی می‌تواند به ابزاری برای تقابل و تضعیف دولت تبدیل شود. امروز، دولت جوانی بر سر کار است که برای اجرای برنامه‌های خود به زمان نیاز دارد. نقد دولت، وظیفه‌ای است که نباید فراموش شود، اما این نقد باید سازنده باشد و در راستای اصلاح امور صورت گیرد.
وی افزود: بهتر است اگر نمایندگان مجلس سوال یا نقدی نسبت به عملکرد وزرا دارند، از مسیر تعامل و گفت‌وگو وارد شوند. این که مسائل و مشکلات از طریق تعامل مستقیم حل شوند، هم به نفع مردم است و هم به حفظ انسجام کشور کمک می‌کند. برای مثال، اگر عملکرد یک وزیر با چالش‌هایی روبه‌رو است، می‌توان از طریق جلسات مشترک با وزرا یا حتی کمیسیون‌های تخصصی مجلس، مشکلات را مطرح و راه‌حل‌هایی برای آنها پیدا کرد.

جریان‌های تندرو و نقش آنها در استیضاح
نماینده ادوار مجلس عنوان کرد: در این میان، باید به نقش جریان‌های تندرو در پیشبرد موضوع استیضاح توجه کرد. این جریان‌ها، که عمدتاً از حلقه‌های فکری خاصی مثل جریان پایداری تشکیل شده‌اند، در بسیاری از موارد به جای توجه به منافع ملی، تنها به دنبال پیشبرد اهداف و تفکرات خود هستند. این جریان‌ها، به دلیل داشتن رسانه‌های قدرتمند و نفوذ در برخی نهادها، توانسته‌اند فشار زیادی بر فضای عمومی کشور وارد کنند.
وی توضیح داد: برای نمونه، در موضوعاتی چون فیلترینگ یا سیاست‌های اقتصادی، شاهد بودیم که این جریان‌ها تلاش کردند تا تصمیم‌گیری‌ها را مطابق با خواسته‌های خود پیش ببرند. آنها با استفاده از ابزارهایی چون رسانه‌های همسو یا تأثیرگذاری بر افکار عمومی، سعی در ایجاد فضایی دارند که تنها تفکرات آنها مورد تأیید قرار گیرد و هر دیدگاه دیگری رد شود. این در حالی است که نظام جمهوری اسلامی ایران بر اساس تنوع دیدگاه‌ها و تضارب آرا بنا شده و نباید اجازه داد که اقلیتی خاص، مسیر کلی کشور را تعیین کند.

ضرورت حمایت از دولت جوان
حقیقت پور متذکر شد: دولت فعلی، دولتی جوان و تازه‌نفس است که برای اجرای برنامه‌های خود به زمان نیاز دارد. بدون شک، هیچ دولتی بدون نقص نیست و دولت فعلی نیز از این قاعده مستثنی نیست. اما نقدها و اعتراض‌ها باید به گونه‌ای باشد که به جای تضعیف دولت، به بهبود عملکرد آن منجر شود.
وی افزود: در چنین شرایطی، یکی از وظایف نمایندگان مجلس این است که به دولت فرصت کافی برای اجرایی کردن برنامه‌های خود بدهند. قطعاً اگر وزیری ناکارآمد باشد یا توانایی لازم برای مدیریت حوزه خود را نداشته باشد، باید با ابزارهایی چون استیضاح یا تغییرات داخلی دولت، اصلاحات لازم صورت گیرد. اما این اقدامات نباید عجولانه یا تحت تأثیر فشارهای سیاسی انجام شوند. یکی دیگر از موضوعاتی که باید مورد توجه قرار گیرد، نقش رسانه‌ها در ایجاد یا تشدید فضای سیاسی است. متأسفانه، برخی رسانه‌های داخلی به جای اطلاع‌رسانی صحیح و کمک به حل مشکلات، با انتشار اخبار یک‌جانبه و بعضاً مغرضانه، به دوقطبی کردن فضای کشور دامن می‌زنند.
نماینده ادوار مجلس گفت: این رسانه‌ها، که عمدتاً وابسته به جریان‌های خاص هستند، با برجسته کردن نقاط ضعف دولت یا نادیده گرفتن دستاوردهای آن، تلاش می‌کنند تا فضای ناامیدی و بی‌اعتمادی را در جامعه گسترش دهند. این در حالی است که وظیفه رسانه‌ها، تقویت اعتماد عمومی و کمک به حل مشکلات کشور است، نه دامن زدن به اختلافات و ایجاد شکاف بین مردم و دولت.

نقدی بر رفتار اقلیت‌های تأثیرگذار
وی ادامه داد: یکی از دلایلی که برخی از جریان‌های تندرو توانسته‌اند تأثیر زیادی بر فضای سیاسی کشور بگذارند، بهره‌گیری آنها از بلندگوهای قدرتمند است. این جریان‌ها، با استفاده از رسانه‌های همسو و دسترسی به نهادهای خاص، توانسته‌اند صدای خود را بلندتر از دیگران به گوش مردم برسانند. این در حالی است که بسیاری از جریان‌های معتدل و دلسوز، به دلیل رعایت تقوا و اخلاق، حاضر به استفاده از چنین ابزارهایی نیستند. آنها ترجیح می‌دهند که از مسیر گفت‌وگو و تعامل، مشکلات را حل کنند. اما متأسفانه، در فضای رسانه‌ای کنونی، صدای اعتدال و عقلانیت کمتر شنیده می‌شود و این مسئله به ضرر کشور است.

تعامل به جای تقابل
حقیقت پور اظهار کرد: با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد که در شرایط کنونی، نمایندگان مجلس باید با درایت و تدبیر بیشتری عمل کنند. استیضاح، ابزاری است که باید در مواقع ضروری و با در نظر گرفتن مصلحت کشور مورد استفاده قرار گیرد. امروز، نیازمند وحدت و همبستگی بین قوای سه‌گانه و مردم هستیم و هرگونه اختلاف و تقابل می‌تواند به ضرر کشور باشد. نمایندگان مجلس، به عنوان نمایندگان مردم، وظیفه دارند که به جای دامن زدن به اختلافات، در راستای حل مشکلات کشور گام بردارند. نقد و نظارت بر دولت نباید متوقف شود، اما این نقدها باید سازنده و در راستای منافع ملی باشد. تنها از طریق تعامل، گفت‌وگو و همکاری است که می‌توان از این شرایط حساس عبور کرد و کشور را به سمت پیشرفت و توسعه هدایت کرد.
وی در نهایت خاطر نشان کرد: این نکته مهم است که هم دولت و هم مجلس باید با درک شرایط حساس کنونی، به جای تمرکز بر اختلافات، در راستای تقویت اعتماد عمومی و حل مشکلات مردم گام بردارند. ان‌شاءالله با همکاری و همدلی، بتوانیم از این مقطع حساس عبور کنیم و آینده‌ای روشن برای کشور رقم بزنیم.