در جلسه علنی امروز مجلس، نماینده مردم بیجار پیشنهاد انتخاب مستقیم شهرداران توسط مردم را مطرح کرد. این پیشنهاد با مخالفت ۱۴۳ نماینده مواجه شد و در نهایت به تصویب نرسید.
**شیوه انتخاب شهرداران در ایران**
در ایران، شهرداران به صورت غیرمستقیم و توسط اعضای شورای شهر انتخاب می‌شوند. این روش با هدف تقویت نقش شوراها و هماهنگی بیشتر در مدیریت شهری طراحی شده است. با این حال، در عمل این شیوه به بستری برای نفوذ قدرت‌های سیاسی و زدوبندهای پشت‌پرده تبدیل شده است. بسیاری از شهرداران، به ویژه در کلان‌شهرها، نه بر اساس شایستگی، بلکه با تکیه بر لابی‌گری سیاسی منصوب می‌شوند.
این روند منجر به ضعف مدیریت، نارضایتی عمومی و گسترش فساد شده است. شهرداران به جای حل مشکلات واقعی شهر، بیشتر درگیر پاسخ‌گویی به حامیان سیاسی خود هستند. در شهرهای کوچک‌تر نیز، منافع محلی و روابط شخصی نقش مهمی در انتخاب شهردار ایفا می‌کنند، که این موضوع اعتماد عمومی به این فرایند را کاهش داده است.
**انتخاب مستقیم شهرداران**
انتخاب مستقیم شهرداران توسط مردم در بسیاری از کشورها اجرا می‌شود و به عنوان روشی برای تقویت دموکراسی و شفافیت مطرح است. این شیوه شهروندان را در مدیریت شهر خود سهیم کرده و شهرداران را به پاسخ‌گویی مستقیم در برابر مردم وامی‌دارد.
با این حال، این روش بدون چالش نیست. یکی از بزرگ‌ترین خطرات آن، احتمال انتخاب‌های پوپولیستی است. وعده‌های بزرگ و غیرعملی می‌توانند شایستگی و تجربه را به حاشیه برانند. هزینه‌های برگزاری انتخابات نیز یکی دیگر از موانع این روش است که به ویژه در کشورهایی با محدودیت‌های مالی ممکن است مشکلاتی ایجاد کند.
**بازنگری در نظام انتخاباتی**
تجربه عملکرد شوراهای شهر در ایران نشان داده است که روش فعلی انتخاب شهرداران به بستری برای منازعات سیاسی و کاهش کارایی شوراها تبدیل شده است. شوراها به جای ایفای نقش نظارتی و راهبردی، اغلب درگیر رقابت‌های جناحی می‌شوند. این وضعیت به شدت نیازمند بازنگری است.
برای مثال، مدل‌های ترکیبی می‌توانند راه‌حلی میانه ارائه دهند. یکی از این مدل‌ها انتخاب مستقیم شهرداران توسط مردم است، اما با تأیید نهایی شورا. این روش می‌تواند مشارکت عمومی را تقویت کرده و از نفوذ سیاسی در فرایند انتخاب جلوگیری کند.
**راهکارهای پیشنهادی برای ایران**
برای بهبود روند انتخاب شهرداران و مدیریت شهری، می‌توان از مدل انتخاب ترکیبی استفاده کرد؛ یعنی شهرداران با رأی مستقیم مردم انتخاب شوند، اما شوراها اختیار تأیید یا رد این انتخاب را داشته باشند. اجرای برنامه‌های آگاهی‌بخشی به مردم درباره نقش شهردار و معیارهای انتخاب وی برای جلوگیری از انتخاب‌های احساسی نیز می‌تواند مؤثر باشد.
**آینده مدیریت شهری؛ گامی به سوی اصلاح**
مدیریت شهری در ایران به اصلاحات بنیادین نیاز دارد. انتخاب شهرداران چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم باید بر پایه شفافیت، پاسخ‌گویی و مشارکت عمومی باشد. گفت‌وگوی ملی درباره این موضوع و تلاش برای ایجاد اجماع میان نخبگان، مردم و سیاست‌گذاران، گام نخست در این مسیر است. آینده مدیریت شهری ایران به تغییراتی نیاز دارد که اعتماد عمومی را بازسازی کرده و از تأثیر منافع سیاسی بر این فرایند بکاهد. این تغییرات باید با سرعت و دقت اجرایی شوند، چراکه تعلل در این زمینه تنها به تعمیق بحران‌ها منجر خواهد شد.