رباتیک و هوش مصنوعی (AI) دو حوزه به هم پیوسته از فناوری هستند که در چند دهه اخیر رشد چشمگیری داشته‌اند و زندگی انسان‌ها را در جنبه‌های مختلف تحت تأثیر قرار داده‌اند. این دو فناوری نه تنها در صنایع و علوم گوناگون تحول‌آفرین بوده‌اند، بلکه آینده‌ای را ترسیم می‌کنند که در آن ماشین‌های هوشمند و ربات‌ها به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره انسان‌ها تبدیل خواهند شد.
رباتیک شاخه‌ای از مهندسی و علوم کامپیوتر است که به طراحی، ساخت، برنامه‌ریزی و استفاده از ربات‌ها می‌پردازد. ربات‌ها ماشین‌هایی هستند که می‌توانند وظایف مشخصی را به‌صورت خودکار یا نیمه‌خودکار انجام دهند. این وظایف می‌توانند ساده، مانند جابجایی اجسام، یا پیچیده، مانند انجام جراحی‌های دقیق، باشند. ربات‌ها معمولاً از سه بخش اصلی تشکیل شده‌اند: سنسورها (برای دریافت اطلاعات از محیط)، پردازنده‌ها (برای تحلیل داده‌ها و تصمیم‌گیری) و عملگرها (برای انجام اقدامات فیزیکی).
تاریخچه رباتیک به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد، زمانی که انسان‌ها به ساخت ماشین‌های خودکار مانند ساعت‌های مکانیکی و عروسک‌های متحرک علاقه‌مند شدند. اما نقطه عطف رباتیک مدرن به دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ مربوط می‌شود، زمانی که اولین ربات‌های صنعتی در خطوط تولید خودروسازی مورد استفاده قرار گرفتند. از آن زمان تاکنون، رباتیک به سرعت پیشرفت کرده و امروزه در حوزه‌های مختلفی مانند پزشکی، کشاورزی، فضانوردی و حتی هنر کاربرد دارد.
هوش مصنوعی نیز شاخه‌ای از علوم کامپیوتر است که به ایجاد سیستم‌هایی می‌پردازد که می‌توانند وظایفی را انجام دهند که معمولاً به هوش انسانی نیاز دارند. این وظایف شامل یادگیری، استدلال، حل مسئله، درک زبان طبیعی و تشخیص الگوها هستند. هوش مصنوعی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: هوش مصنوعی ضعیف (که برای انجام وظایف خاص طراحی شده است) و هوش مصنوعی قوی (که توانایی انجام هر کاری را دارد که یک انسان می‌تواند انجام دهد).
تاریخچه هوش مصنوعی نیز به دهه ۱۹۵۰ بازمی‌گردد، زمانی که دانشمندانی مانند آلن تورینگ و جان مک‌کارتی پایه‌های این علم را بنا نهادند. از آن زمان، هوش مصنوعی با پیشرفت‌های بزرگی مانند توسعه شبکه‌های عصبی، یادگیری عمیق و پردازش زبان طبیعی، به یکی از مهم‌ترین حوزه‌های تحقیقاتی تبدیل شده است. امروزه در بسیاری از فناوری‌های روزمره، رباتیک و هوش مصنوعی با ترکیب توانایی‌های خود، قادر به ایجاد سیستم‌هایی هوشمند و خودکار هستند. ربات‌ها بدون هوش مصنوعی، تنها ماشین‌هایی ساده و برنامه‌ریزی‌شده هستند که توانایی انجام وظایف پیچیده را ندارند، اما با ادغام هوش مصنوعی و ربات‌ها می‌توانند از محیط خود یاد بگیرند، تصمیم‌گیری کنند و به‌طور مستقل عمل کنند.
**تقویت ارتباط دانشگاه و صنعت؛ راه‌حلی برای آینده‌ای بهتر**
محمد قانع، کارشناس هوش مصنوعی، درباره امکان همکاری‌های بین‌المللی در زمینه هوش مصنوعی و رباتیک گفت: اگرچه تحریم‌ها چالش‌هایی ایجاد کرده است، اما در حوزه نرم‌افزارهای هوش مصنوعی که اغلب به‌صورت اوپن سورس هستند، همچنان امکان همکاری با شرکت‌های خارجی وجود دارد. با توسعه این همکاری‌ها، می‌توانیم سطح کیفی محصولات خود را ارتقا داده و در بازارهای جهانی حضور پررنگ‌تری داشته باشیم.
وی با اشاره به بازار کار در حال رشد این فناوری‌ها، افزود: بازار کار رباتیک و هوش مصنوعی در ایران هنوز به طور کامل شکل نگرفته است، اما با برنامه‌ریزی صحیح و سرمایه‌گذاری هدفمند، می‌توانیم به زودی شاهد رشد اشتغال و ایجاد فرصت‌های شغلی متنوع برای جوانان در این حوزه باشیم.
کارشناس هوش مصنوعی با تأکید بر اهمیت تجاری‌سازی پژوهش‌های دانشگاهی اظهار کرد: برای موفقیت در این حوزه، باید ارتباط مؤثر بین دانشگاه‌ها و صنعت را تقویت کنیم. با تبدیل پژوهش‌های دانشگاهی به محصولات تجاری و حمایت از شرکت‌های نوآور و استارتاپ‌ها، می‌توانیم به پیشرفت‌های چشمگیری در حوزه هوش مصنوعی و رباتیک دست یابیم.
قانع با اشاره به نقش استارتاپ‌ها در این فرایند گفت: استارتاپ‌ها موتورهای نوآوری هستند. با حمایت از آن‌ها، می‌توانیم ایده‌های خلاقانه را به واقعیت تبدیل کنیم. این نه تنها به پیشرفت فناوری کمک می‌کند، بلکه فرصت‌های شغلی جدیدی نیز ایجاد خواهد کرد.
وی با اشاره به ضرورت حمایت‌های دولتی، خاطرنشان کرد: حمایت‌های دولتی و سرمایه‌گذاری در حوزه‌های تحقیق و توسعه، برای تسریع پیشرفت‌های هوش مصنوعی و رباتیک ضروری است. با همکاری همه‌جانبه و برنامه‌ریزی دقیق، می‌توانیم آینده‌ای روشن و پر از فرصت‌های نوین را برای ایران رقم بزنیم.
رباتیک و هوش مصنوعی دو فناوری پیشرو هستند که در حال تغییر جهان هستند. این فناوری‌ها نه تنها در صنایع و علوم مختلف تحول‌آفرین بوده‌اند، بلکه آینده‌ای را ترسیم می‌کنند که در آن ماشین‌های هوشمند و ربات‌ها به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی انسان‌ها تبدیل خواهند شد. با وجود چالش‌ها، آینده این حوزه‌ها بسیار روشن و پر از فرصت‌های نوین است، آینده‌ای که در آن ربات‌ها و هوش مصنوعی در کنار انسان‌ها کار می‌کنند و به حل بزرگ‌ترین چالش‌های بشریت کمک می‌کنند.