خرید و فروش اسپرم، تخمک، جنین و اجاره رحم به یک کسبوکار پررونق تبدیل شده است که درآمدی بین ۲۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان دارد. این فعالیتها تحت عنوان «کار در منزل» در سایتهایی مانند دیوار و شبکههای اجتماعی مانند اینستاگرام و تلگرام تبلیغ میشوند. مخاطبان این کسبوکار عمدتاً زنان و مردان جوان بین ۱۸ تا ۳۱ سال هستند. در این تبلیغات، از عباراتی مانند بستهبندی، اجاره رحم، فروش تخمک و اسپرم استفاده میشود.
برای شرکت در این فعالیتها، فروشندگان باید شرایط خاصی را داشته باشند. به عنوان مثال، زنان باید سونوگرافی نرمال و تاییدشده توسط پزشک ارائه دهند که نشاندهنده حجم و ذخیره تخمدانها باشد. همچنین، تاییدیه شناسنامه از دفترخانهای که به آنها معرفی میشود، رضایت مکتوب همسر در صورت متاهل بودن، سند طلاق یا فوتنامه همسر در صورت مجرد بودن و تاییدیه پزشک متخصص اعصاب و روان از دیگر شرایط لازم است.
در برخی کانالهای تلگرامی، افراد مشخصات خود مانند قد، وزن، رنگ چشم و مو، گروه خونی و تحصیلات را اعلام میکنند. به عنوان مثال، مردی ۳۳ ساله با قد ۱۹۳ سانتیمتر و وزن ۷۳ کیلوگرم یا زنی ۲۹ ساله از مشهد در این کانالها آگهی دادهاند. همچنین، آگهیهایی برای اجاره رحم با مبلغ پیشنهادی ۴۰ میلیون تومان به صورت ماهانه تا زمان زایمان مشاهده میشود.
نرخهای این خدمات متفاوت است. برای اهدای تخمک و اسپرم، مبلغی بین ۲۲ تا ۲۴ میلیون تومان و برای اجاره رحم، بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است. دلالان این حوزه با راهاندازی گروهها و کانالها، برای متقاضیان تخمک، اسپرم، رحم و جنین پیدا میکنند. حتی گفته میشود برخی از این دلالان برای پزشکان خاصی کار میکنند.
در تبلیغات اینستاگرامی، این روش درآمدزایی به عنوان کمکخرج خانواده معرفی شده است. برخی دلالان ادعا میکنند که اهدای تخمک بدون درد و خونریزی انجام میشود و فرد پس از ۱۰ دقیقه بیهوشی در اتاق عمل، میتواند به خانه بازگردد. این فرآیند معمولاً در دو مرکز خصوصی درمان ناباروری انجام میشود و هزینهای از فرد اهداکننده گرفته نمیشود. پس از اهدای تخمک، مبلغ ۲۰ میلیون تومان پرداخت میشود.
زهرا احمدی، مدیر دفتر مددکاری اجتماعی مرکز رویان، تاکید میکند که این دلالها به مراکز دولتی مانند رویان راه نمییابند و بیشتر در بخشهای خصوصی فعالیت میکنند. او همچنین اشاره میکند که فعالیت این دلالان افزایش یافته و نیاز به تخمک و اسپرم اهدایی نیز در حال رشد است.
در این میان، برخی دلالان از طریق سایت دیوار و تحت عنوان کار در منزل یا بستهبندی، این فعالیتها را تبلیغ میکنند. درآمد ماهانه این کار بین ۲۰ تا ۲۵ میلیون تومان عنوان شده است. دلالان برای هر تخمک خریداریشده، مبلغی بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان دریافت میکنند، در حالی که به فروشنده تنها ۲۰ تا ۲۳ میلیون تومان پرداخت میشود.
محمد ابراهیم پارسانژاد، فوقتخصص نازایی و رئیس انجمن باروری و ناباروری ایران، معتقد است که فعالیت این دلالان غیراخلاقی و غیرقانونی است. او پیشنهاد میکند که باید قوانین مشخصی برای این حوزه تدوین شود تا از فعالیتهای غیرقانونی جلوگیری شود.
در نهایت، علی زنگنه، وکیل دادگستری، اشاره میکند که در قوانین ایران، خرید و فروش تخمک و اسپرم جرم محسوب نمیشود، اما میتواند تحت عنوان کلاهبرداری یا تهدید علیه بهداشت عمومی مورد پیگیری قرار گیرد. او همچنین هشدار میدهد که این فعالیتها ممکن است در آینده مشکلات اجتماعی و حقوقی جدی ایجاد کند.