امنیت غذایی، بر اساس تعریف سازمان ملل متحد در سال ۱۹۸۶، به معنای دسترسی همه افراد جامعه به غذای کافی و سالم در تمام طول عمر برای داشتن زندگی سالم و فعال است. این مفهوم شامل سه رکن اصلی است: موجود بودن غذا، دسترسی به غذا و پایداری در دریافت غذا. امنیت غذایی که گاهی با عنوان مصونیت غذایی نیز شناخته می‌شود، یکی از موضوعات کلیدی در اسناد توسعه‌ای است که امروزه مورد توجه مسئولان قرار گرفته است.
برای تحقق امنیت غذایی، لازم است که سرانه سبد غذایی خانواده‌ها به درستی انتخاب و تهیه شود، به گونه‌ای که مواد غذایی سالم و مغذی به سلول‌ها و اندام‌های بدن برسد. این امر مستلزم همکاری سازمان‌ها و نهادهای مختلف در یک کشور است تا با هماهنگی یک سازمان متولی، تولید و واردات مواد غذایی، آموزش و آگاهی‌بخشی به جامعه و سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی را مدیریت کنند. سازمان مسئول امنیت غذایی باید به طور مداوم بر نوع، میزان و قیمت مواد غذایی نظارت داشته باشد و اطمینان حاصل کند که همه افراد به غذای کافی دسترسی دارند و درآمدشان برای خرید آن کافی است. در صورت بروز بحران، این سازمان باید هشدارهای لازم را صادر کند و امنیت غذایی را اندازه‌گیری و کنترل نماید.
### بیوتروریسم و تهدیدات آن
بیوتروریسم به معنای انتشار عمدی عوامل بیولوژیکی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها یا سموم است که ممکن است به شکل طبیعی یا دستکاری‌شده توسط انسان باشند. تروریسم کشاورزی یا آگروتروریسم نیز تلاشی مخرب برای نابودی صنعت کشاورزی یا سیستم تأمین مواد غذایی یک جمعیت است. این اقدامات معمولاً از طریق استفاده از میکروب‌های بیماری‌زای گیاهی یا حیوانی انجام می‌شود و با جنگ بیولوژیک و حشره‌شناسی مرتبط است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که برخی بیماری‌های منتقل‌شده توسط حشرات در سناریوهای بیوتروریسم از احتمال بالایی برخوردار هستند. با توجه به گسترش گونه‌های مهاجم در سراسر جهان، شناسایی منبع ظهور ناگهانی آفات جدید بسیار دشوار است. حشرات به عنوان ابزاری مؤثر برای انتقال عوامل بیولوژیکی در اقدامات بیوتروریسم شناخته می‌شوند، زیرا به راحتی تجمع کرده و تخم‌های آن‌ها بدون شناسایی ناقل باقی می‌مانند.
### اهمیت ایمنی غذایی
ایمنی غذایی به معنای اطمینان از سالم بودن مواد غذایی مصرفی جامعه است. این موضوع شامل جلوگیری از آلودگی‌های میکروبی، انگلی و شیمیایی می‌شود. در دهه‌های اخیر، با گسترش تکنولوژی و افزایش استفاده از افزودنی‌ها، آفت‌کش‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌ها در تولید مواد غذایی، اثرات سوء بر سلامت انسان‌ها افزایش یافته است. این آلودگی‌ها می‌توانند منجر به بروز ناهنجاری‌های مادرزادی و سرطان‌ها، به ویژه در کودکان، شوند.
آمارها نشان می‌دهد که میزان مسمومیت‌های ناشی از آلودگی مواد غذایی در کشورهای در حال توسعه ۱۳ درصد بیشتر از کشورهای صنعتی است. همچنین، آلودگی مواد غذایی به فلزات سنگین مانند سرب و کادمیوم از طریق کودهای فسفاته و لجن‌های فاضلابی وارد چرخه غذایی انسان می‌شود و می‌تواند باعث نارسایی کلیوی و سرطان کبد شود.
### چالش‌های جهانی امنیت غذایی
سازمان فائو پیش‌بینی کرده است که برای تأمین غذای جمعیت ۹ میلیارد نفری جهان تا سال ۲۰۵۰، باید تولید مواد غذایی دو برابر شود. این هدف با موانعی مانند محدودیت زمین‌های کشاورزی، کمبود آب، قیمت بالای انرژی و کاهش سرمایه‌گذاری در تحقیقات کشاورزی مواجه است. تغییرات آب‌وهوایی و رقابت بر سر منابع طبیعی نیز از دیگر چالش‌های پیش‌رو هستند.
رشد پایدار در بخش کشاورزی برای تغذیه جمعیت جهان در دهه‌های آینده حیاتی است. با این حال، برخی کشورها با استفاده از روش‌هایی مانند طغیان آفات و بیماری‌ها، تولیدات کشاورزی دیگر کشورها را تحت تأثیر قرار داده و امنیت غذایی و اقتصاد کشاورزی را تهدید می‌کنند.
### ظهور آفت جدید در نخلستان‌های کرمان
در ماه‌های اخیر، گزارش‌هایی از آلودگی نخلستان‌های استان کرمان، قطب تولید خرما در ایران، به آفت جدیدی به نام «سوسک سرخرطومی حنایی خرما» منتشر شده است. این آفت که قبلاً در ایران وجود نداشته، باعث نگرانی کارشناسان کشاورزی و باغداران شده است. برخی کارشناسان این پدیده را نوعی بیوتروریسم تعبیر کرده‌اند که هدف آن ضربه زدن به تولیدات کشاورزی استراتژیک و ارزآور ایران است.
استان کرمان با سطح زیر کشت بیش از ۳۹ هزار هکتار و تولید سالانه بیش از ۲۵۰ هزار تن خرما، رتبه اول تولید خرما در کشور را دارد. اخیراً ۳ هزار و ۳۰۷ هکتار از نخلستان‌های این استان به این آفت آلوده شده‌اند. اقدامات تحقیقاتی و آموزشی برای مقابله با این آفت در حال انجام است و کارشناسان سازمان فائو نیز برای ارائه راهکارهای تخصصی به کرمان دعوت شده‌اند.
### احتمال بیوتروریسم در بخش کشاورزی
رییس مرکز تحقیقات کشاورزی استان کرمان اعلام کرده است که ظهور آفات جدید مانند سوسک حنایی خرما و برگخوار ذرت در این استان ممکن است نشانه‌ای از بیوتروریسم باشد. وی تأکید کرد که این آفات به طور هدفمند به مناطق قطب تولید محصولات کشاورزی آورده شده‌اند و نهادهای نظارتی در حال بررسی این موضوع هستند.
### راهکارهای پیشنهادی
برای مقابله با این چالش‌ها، تقویت شورای عالی سلامت و امنیت غذایی کشور و تشکیل اتاق فکر متشکل از متخصصان و مسئولان ذیربط ضروری است. وزارت جهاد کشاورزی و مراکز تحقیقاتی نیز باید با انجام تحقیقات کاربردی و انتقال یافته‌های علمی به کشاورزان، نقش خود را در تأمین امنیت غذایی ایفا کنند. استفاده از تجربیات جهانی و همکاری با نهادهای بین‌المللی نیز می‌تواند در حل این مشکلات مؤثر باشد.