در استان کرمان، گروهی از شهروندان افغانستانی در اعتراض به افزایش قابل توجه مالیاتها، مقابل ساختمان اداره کل امور اتباع خارجی تجمع کردند. یکی از معترضان در ویدیویی که از این تجمع منتشر شده، اظهار داشت: «من افغانستانی هستم و در کرمان زندگی میکنم. تمام حسابهای من مسدود شده و از من خواسته شده که مالیات پرداخت کنم. مالیات برای هر نفر از یک میلیارد تا ۱۵ میلیارد تومان تعیین شده است. از شما میخواهم این موضوع را به مسئولان دولت افغانستان منتقل کنید.»
این افراد به مالیاتی اعتراض دارند که تمام شهروندان ایرانی نیز موظف به پرداخت آن هستند. آنها در تلاشند تا از پرداخت مالیاتی که کارمندان و کارگران ایرانی قبل از دریافت حقوق خود پرداخت میکنند، فرار کنند. بر اساس قوانین مالیاتی ایران، نرخ مالیات برای ایرانیان و اتباع خارجی هیچ تفاوتی ندارد. برخی از معترضان ادعا میکنند که موجودی حسابهایشان بسیار کمتر از مبلغ مالیات تعیینشده است، در حالی که مالیات بر اساس تراکنشهای مالی سالانه محاسبه میشود.
به نظر میرسد اگر مالیات تعیینشده برای افغانستانیها بالا است، به این معناست که درآمد آنها نیز به همان میزان بالا بوده است. همچنین، گاهی چندین نفر از یک کارت بانکی استفاده میکنند که در این صورت نیز میزان تراکنشها تعیینکننده مبلغ مالیات است. در حالی که این افراد از یارانههای مختلف بهرهمند میشوند و هیچ مالیاتی برای حق سکونت خود در ایران پرداخت نمیکنند، نسبت به پرداخت مالیات قانونی خود اعتراض دارند.
در فضای مجازی، تصاویری از گروههای افغانستانی ساکن ایران منتشر شده که در آنها راههای فرار از پرداخت مالیات آموزش داده میشود. در این گروهها گفته میشود که با ارائه مدارک پزشکی و اعتراض به شرایط مالی، میتوان از پرداخت مالیات معاف شد. در یکی از پیامها آمده است: «وقتی برای اعتراض به اداره مالیات مراجعه میکنید و مبلغ مالیات کاهش مییابد، سریعاً آن را پرداخت نکنید. دوباره اعتراض کنید و بگویید که توان پرداخت ندارید. اگر مدارک پزشکی دارید، حتماً همراه خود ببرید، چون تأثیرگذار است. امروز فردی با ارائه مدارک پزشکی و چند بار اعتراض، مالیات خود را از ۹۶۰ میلیون تومان به ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان کاهش داد.»
شهروندان افغانستانی که به صورت قانونی در ایران زندگی میکنند، موظف به رعایت قوانین کشور هستند و قانون مالیات نیز یکی از قوانین مهم است. اگر این افراد به صورت غیرقانونی در ایران ساکن باشند و از کارت بانکی دیگران برای انجام تراکنشهای مالی استفاده کنند، طبیعتاً باید از کشور خارج شوند. یکی از شکایتهای این افراد این است که مبلغ مالیات تعیینشده بیشتر از موجودی حسابهایشان است، در حالی که مالیات بر اساس موجودی حساب محاسبه نمیشود، بلکه بر اساس تراکنشهای سالانه تعیین میگردد. هر فرد، چه ایرانی و چه افغانستانی، باید بر اساس گردش مالی سالانه خود مالیات پرداخت کند.
تفاوت در میزان مالیاتها به درآمد افراد بستگی دارد و طبیعتاً هر کس که درآمد بیشتری دارد، مالیات بیشتری نیز پرداخت میکند. بر اساس ماده ۱۳۱ قانون مالیاتهای مستقیم، نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به شرح زیر است: برای درآمدهای تا ۲۰۰ میلیون تومان، نرخ مالیات ۱۵ درصد است. برای درآمدهای بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان، نرخ مالیات ۲۰ درصد و برای درآمدهای بالای ۴۰۰ میلیون تومان، نرخ مالیات ۲۵ درصد است. مالیات اشخاص حقوقی نیز با نرخ ۲۵ درصد محاسبه میشود.
سیاوش غیبیپور، کارشناس امور مالیاتی، در این باره میگوید: «مالیات مستقیم بر ارزش افزوده تعیین میشود. در قانون ایران، هیچ بند خاصی در مورد مالیات اتباع خارجی وجود ندارد، در حالی که در برخی کشورها، اتباع خارجی موظف به پرداخت مالیات به عنوان حق سکونت یا مالیات مهاجرت هستند. در ایران، اتباع خارجی همانند شهروندان ایرانی عوارض خروج از کشور را پرداخت میکنند و تنها تفاوت در عوارض تمدید مجوز است. در مورد مالیات حقوق نیز، اتباع قانونی بر اساس قوانین کشور مالیات پرداخت میکنند و نرخ آن بین اتباع و ایرانیان تفاوتی ندارد.»