از فردا، دوشنبه اول بهمن ماه ۱۴۰۳، بازار ارز نیما (نظام یکپارچه معاملات ارزی) به طور رسمی به بازار تجاری منتقل خواهد شد. این تغییر به این معناست که تمامی صادرکنندگان و واردکنندگانی که پیش‌تر در بازار نیما فعالیت داشتند، از این پس ملزم به حضور در بازار ارز تجاری خواهند بود.
بر اساس سیاست جدید ارزی، رفع تعهدات صادرکنندگان تنها در صورتی امکان‌پذیر است که ارز خود را در بازار ارز تجاری عرضه کنند. همچنین، ثبت سفارش‌ها نیز به طور کامل از طریق مرکز مبادله ارز و طلای ایران انجام خواهد شد.
در هفته‌های اخیر، پتروشیمی‌ها به عنوان بزرگ‌ترین عرضه‌کنندگان ارز در بازار نیما، به بازار ارز تجاری وارد شده بودند. با این حال، بر اساس سیاست جدید بانک مرکزی، از فردا سایر صادرکنندگان مشمول بند (۱) ماده (۸) آیین‌نامه مربوطه، از جمله شرکت‌های فعال در حوزه فولاد، فلزات اساسی رنگین و فرآورده‌های نفتی، نیز موظف خواهند بود تا ارز خود را در بازار ارز تجاری عرضه کنند.
همچنین، واردکنندگانی که دارای تخصیص معتبر ارزی هستند و محل تأمین ارز آن‌ها از طریق مرکز مبادله ارز و طلا تعیین شده است، از فردا باید از طریق بانک‌های عامل نسبت به خرید ارز از بازار ارز تجاری اقدام کنند.
بانک مرکزی اعلام کرده است که برنامه‌ریزی‌های این نهاد در راستای توسعه بازار ارز تجاری و افزایش عرضه ارز برای تأمین نیازهای وارداتی کشور است. همچنین، برنامه‌ریزی شده است تا نیازهای ارزی به صورت اسکناس و در چارچوب مصارف خدماتی از طریق سامانه ارز خدماتی مرکز مبادله ارز و طلای ایران تأمین شود. با نزدیک شدن به پایان سال و تعطیلات نوروزی، عرضه ارز برای مقاصد گردشگری نیز افزایش خواهد یافت.
اصغر بالسینی، سخنگوی مرکز مبادله ارز و طلای ایران، درباره حجم معاملات در بازار ارز تجاری گفت: دیروز معادل ۷۱ میلیون و ۴۰۵ هزار دلار معامله در این بازار انجام شده است که شامل ۱۶ میلیون و ۵۰۳ هزار دلار به صورت دلاری، بیش از ۱۰۰ میلیون درهم، نزدیک به ۱۸۰ میلیون یوان و بیش از ۳ میلیون یورو بوده است. وی افزود که این حجم معاملات نتیجه فعالیت ۳۷ صادرکننده و ۱۶۸ واردکننده در این سامانه است.
بالسینی همچنین اشاره کرد که روند معاملات در بازار ارز تجاری رو به رشد است و از ۳۴ میلیون دلار در روز پنج‌شنبه به ۷۱ میلیون دلار در روز شنبه رسیده است. وی پیش‌بینی کرد که با انتقال کلیه صادرکنندگان و واردکنندگان به بازار ارز تجاری، حجم معاملات به طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
وی همچنین اعلام کرد که تا دیروز ۵۵ میلیارد و ۵۶۴ میلیون دلار ارز برای نیازهای وارداتی تأمین شده است که از این میزان ۴۲ میلیارد و ۹۶۲ میلیون دلار مربوط به کالاهای تجاری و بازرگانی است که از فردا به بازار ارز تجاری منتقل خواهند شد.
بازار ارز تجاری با شاخص نرخ توافقی، یکی از جدیدترین ابزارهای بانک مرکزی برای کنترل و سامان‌دهی بازار ارز است. در این بازار، نرخ ارز بر اساس عرضه و تقاضا و به صورت شناور تعیین می‌شود. این سیستم برخلاف بازار نیما، هیچ نرخ ثابت یا دستوری ندارد و نرخ ارز به طور طبیعی بر اساس توافق میان خریداران و فروشندگان تعیین می‌شود.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بازار ارز تجاری، شفافیت آن است. تمامی تغییرات نرخ ارز در این سیستم به صورت شفاف به اطلاع عموم می‌رسد و فعالان اقتصادی می‌توانند نرخ ارز را به راحتی مشاهده و معاملات خود را بر این اساس تنظیم کنند. بانک مرکزی نیز در این بازار به عنوان ناظر و تنظیم‌کننده عمل می‌کند و در صورت بروز نوسانات شدید، با عرضه ارز به بازار سعی در حفظ تعادل و جلوگیری از نوسانات غیرضروری دارد.
این سیستم برای صادرکنندگان، واردکنندگان و سایر فعالان اقتصادی طراحی شده است تا بتوانند به راحتی ارز مورد نیاز خود را با قیمت مناسب تهیه کنند. در بازار ارز تجاری، هیچ محدودیتی در عرضه ارز وجود ندارد و تمامی افراد و شرکت‌ها می‌توانند به طور آزادانه ارز مورد نظر خود را خرید و فروش کنند.
بانک مرکزی در برنامه‌ای بلندمدت قصد دارد تا با انتقال معاملات ارزی از سامانه نیما به بازار ارز تجاری، ساختار جدیدی برای مدیریت بازار ارز ایجاد کند. این تغییرات می‌تواند به افزایش شفافیت و کاهش نوسانات در بازار ارز کمک کرده و به تقویت اقتصاد کشور منجر شود.
دولت نیز در توجیه این سیاست جدید اعلام کرده است که یکی از اهداف اصلی این تغییر، کاهش اختلاف قیمت بین بازار رسمی ارز و بازار آزاد است. انتقال معاملات ارزی به بازار تجاری می‌تواند به کاهش فاصله بین این دو بازار کمک کرده و وضعیت ثبات‌تری در نرخ ارز ایجاد کند.
این اقدام همچنین می‌تواند به تجار و واردکنندگان کمک کند تا به راحتی به ارز مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند، چرا که بازار تجاری معمولاً از نقدینگی و فعالیت بیشتری نسبت به سایر بازارها برخوردار است. تسهیل در دسترسی به ارز می‌تواند فشار بر بخش‌های اقتصادی مختلف را کاهش دهد.
انتقال بازار ارز نیما به بازار تجاری از ابتدای بهمن ماه، گامی مهم در راستای افزایش شفافیت و ایجاد تعادل در بازار ارز است. با این حال، موفقیت این سیاست به چگونگی اجرای آن و واکنش بازار به تغییرات جدید بستگی دارد. در این راستا، نظارت دقیق و سیاست‌های مناسب بانک مرکزی می‌تواند به تسهیل فرآیند و حفظ ثبات اقتصادی کمک کند.