برای افرادی که موضوع برنامه جامع اقدام مشترک یا همان «برجام» را به دقت دنبال می‌کنند، میخائیل اولیانوف نامی آشناست. او به عنوان نماینده دائم روسیه در نهادهای بین‌المللی مستقر در وین، در چندین دور مذاکرات میان امضاکنندگان برجام برای احیای این توافق پس از خروج یکجانبه آمریکا در سال ۲۰۱۸ و بازگشت تحریم‌ها علیه ایران، نقش فعالی ایفا کرده است.
اولیانوف در گفت‌وگو با «تهران‌تایمز» اظهار داشت که پیش از خروج اروپا از مذاکرات در سال ۲۰۲۲، که با هماهنگی واشنگتن صورت گرفت، سایر امضاکنندگان توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ (ایران، روسیه، چین، فرانسه، آلمان و انگلیس) در آستانه دستیابی به توافق برای احیای برجام بودند. به گفته او، اروپایی‌ها در این مسئله نقش اصلی را نداشتند و سرنوشت برجام به اقدامات آمریکا وابسته است.
اگرچه اولیانوف به دلایل پشت پرده تصمیم غرب برای ترک مذاکرات اشاره نکرد، اما زمان‌بندی این اقدام با ناآرامی‌ها و اغتشاشات داخلی ایران همزمان شد.
**وضعیت فعلی مذاکرات برجام چگونه است؟**
مذاکرات در سال ۲۰۲۲ متوقف شد، درست زمانی که به مرحله پایانی خود نزدیک شده بود و تنها توافق بر سر برخی شروط باقی مانده بود. کشورهای غربی شامل آمریکا، آلمان، فرانسه و انگلیس تصمیم گرفتند روند نهایی‌سازی «بسته» پیشنهادی را ترک کنند، در حالی که روسیه، ایران و چین آماده انجام آن بودند.
به گفته اولیانوف، اخیراً تماس‌های غیررسمی بین نمایندگان ایران و مدیران سیاسی سرویس خارجی آلمان، فرانسه و انگلیس و همچنین نمایندگان سرویس اقدام خارجی اروپا، که پیش‌تر نقش هماهنگ‌کننده مذاکرات برجام را داشتند، از سر گرفته شده است. با این حال، این تماس‌ها در مرحله اولیه و غیررسمی قرار دارند و با مذاکرات واقعی فاصله زیادی دارند.
**آیا روسیه در دستیابی به نتیجه موفق نقش داشته است؟**
روسیه در مذاکرات ۲۰۲۱-۲۰۲۲ برای احیای برجام نقش مهمی ایفا کرد. اولیانوف تأکید کرد که روسیه برای دستیابی به نتیجه، تلاش‌های حداکثری انجام داد و تمامی طرف‌های درگیر، از جمله ایران، چین، سه کشور اروپایی، آمریکا و اتحادیه اروپا، نقش روسیه را بسیار مثبت ارزیابی کردند. در بسیاری از موارد، روسیه توانست راه‌حل‌هایی ارائه دهد که مورد حمایت همه طرف‌ها قرار گرفت و پیشرفت در مذاکرات را ممکن ساخت.
**چالش‌های اصلی در احیای توافق هسته‌ای ایران چیست؟**
اولیانوف معتقد است که چالش اصلی، عدم آمادگی کشورهای غربی برای از سرگیری مذاکرات در این مرحله است. به گفته او، کشورهای غربی به دلیل دستورکار سیاسی خود، قادر به در نظر گرفتن پیشنهادها و درخواست‌های مشروع ایران نیستند و همچنان به سیاسی‌سازی غیرمنطقی مسئله ادامه می‌دهند. نمونه این رفتار را می‌توان در قطعنامه‌های ضد ایرانی شورای حکام در وین مشاهده کرد.
**تأثیرات برجام بر امنیت و ثبات منطقه چیست؟**
برجام در فاصله سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸، پیش از خروج یکجانبه آمریکا، تأثیرات مثبتی بر امنیت و ثبات منطقه داشت. اولیانوف معتقد است که احیای کامل و به موقع برجام می‌توانست به بازگرداندن ثبات در منطقه کمک کند.
**آیا راه‌حلی برای همکاری آینده در این زمینه وجود دارد؟**
تاکنون هیچ پاسخ روشنی برای این سوال وجود ندارد. موضع آمریکا همچنان مبهم است، به ویژه در مورد اینکه آیا آنها اعتراف خواهند کرد که خروج از برجام و اعمال سیاست «فشار حداکثری» نتایجی معکوس به همراه داشته است. باید منتظر ماند و دید که آیا کاخ سفید تمایلی به یافتن راه‌حلی سیاسی و متعادل دارد یا خیر. بدون چنین تمایلی، دستیابی به نتیجه مثبت غیرممکن است. شاید در دو تا سه ماه آینده شرایط روشن‌تر شود. با این حال، باید توجه داشت که برجام و جدول زمانی قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ منقضی خواهد شد.