آرمان امروز_گروه اقتصادی: قاچاقچیان سوخت، تولید کنندگان غیر بهره ور و استخراج کنندگان رمز ارز، مهم ترین عوامل هدر رفت سوخت در کشور هستند. در حالی که ما با تولید ۴/۲۵ میلیون بشکه نفت و میعانات گازی در روز در رتبه پنجم جهان قرار داریـم و در سال ۲۰۲۳ میلادی با تولید ۲۵۲ میلیارد مترمکعب گاز پس از امریکا و روسیه جایگاه سـوم را بـه خود اختصاص داده ایم. بدین ترتیب با تولید ۸/۵ تا ۹ میلیـون بشـکه معـادل نفـت خـام در روز چهارمین تولید کننده نفت وگاز جهان هستیم. کشورهای آمریکا، روسیه و عربسـتان بـا تولیـد بـه ترتیب ،۳۰/۶ ۲۰/۵ و ۱۱/۶ میلیون بشکه معادل نفت خام در جایگاه اول تا سوم قرار دارند.در حوزه انرژی الکتریکی با تولید سالانه ۳۸۰ میلیارد کیلـووات سـاعت در رتبـه ۱۱ جهـان قـرار داشته و حدود ۱ درصد برق جهان را تولید می کنیم.
مصرف سالیانه کشـور ۶۵۰ میلیـون بشـکه فـراورده نفتـی، ۲۵۰ میلیـارد مترمکعب گاز و ۳۸۰ میلیارد کیلووات ساعت برق جمعاً به ارزش ۱۸۰ میلیارد دلار است. فاجعـه از اینجا آغاز می شود که ارزش انرژی مصرفی ۴۰ تا ۵۰ درصد از تولید ناخـالص داخلـی کشـور است.
سود میلیاردی قاچاقچیان سوخت
اخیراً روسای قوای مقننه و مجریه اعلام کردنـد کـه روزانه تا ۳۰ میلیون لیتر سوخت مایع قاچاق می شود و محاسبات من حاکی از آن است که سـود حاصل از این تجارت بیش از یک میلیارد تومان در هر دقیقه است.
دلیل اصلی قاچاق سوخت در گازوئیل و بنزین به اختلاف قیمت داخلی و قیمت کشورهای همسایه برمی‌گردد. طبق تصویر۲، بنزین و گازوئیل تولیدی در ایران به ترتیب تا سقف ۳۰ الی ۲۰۰ برابر قیمت داخلی توسط قاچاقچیان خرید و فروش می‌شود و یک تجارت پرسود را برای کل زنجیره قاچاق در ایران و کشورهای همسایه ایجاد کرده است.
پرواضح است وجود رانت چشمگیر و تفاوت شدید قیمتی بین داخل و خارج از مرزها، مهم‌ترین عامل انگیزشی برای قاچاق سوخت است. بر این اساس، راهکار اصلی می تواند تعدیل قیمت انرژی تا جایی باشد که یا حداقل قیمت انرژی در داخل به قیمت تمام شده + سود تولید برسد یا اینکه قیمت‌ها به قیمت‌های منطقه‌ای برسد. در مورد اول به نظر می‌رسد بازهم اختلاف قیمت بین داخل و خارج وجود خواهد داشت، اما اجرای آن بهتر از بی‌تحرکی و بی‌تفاوتی است. حداقل‌ترین آثار آن، ایجاد انگیزه برای تولید و کاهش زیان شرکت‌های دولتی خواهد بود. اما درخصوص مورد دوم، با وجود اختلاف قیمت بالا بین قیمت سوخت در ایران و کشورهای همسایه بدیهی است که اصلاحات قیمتی، ذیل یک برنامه جامع و به صورت تدریجی در کوتاه‌مدت نمی‌تواند انگیزه قاچاق را از بین ببرد و از طرفی شوک‌درمانی نیز قابل اجرا نبوده و منجر به فروپاشی اجتماعی، امنیتی و اقتصادی کشور می‌شود.
تولید صنعتی غیر بهره ور
تولید صنعتی غیر بهره‌ور در ایران یکی از چالش‌های جدی اقتصادی و زیست‌محیطی است که به هدر رفت انرژی و منابع طبیعی منجر می‌شود. در سال‌های اخیر، با وجود تلاش‌های صورت‌گرفته برای بهبود بهره‌وری در صنایع، بسیاری از واحدهای تولیدی هنوز هم با روش‌های سنتی و ناکارآمد کار می‌کنند. این موضوع نه تنها موجب افزایش هزینه‌های تولید می‌شود، بلکه تأثیرات منفی بر محیط زیست و منابع انرژی کشور دارد.
یکی از دلایل اصلی غیر بهره‌وری در تولید صنعتی، استفاده از فناوری‌های قدیمی و عدم سرمایه‌گذاری در نوآوری و به‌روزرسانی تجهیزات است. بسیاری از صنایع ایران به ماشین‌آلات و فرآیندهای تولیدی وابسته‌اند که به دلیل عدم کارایی، انرژی زیادی مصرف می‌کنند. به عنوان مثال، در صنایع فولاد، سیمان و پتروشیمی، بهینه‌سازی فرآیندها و کاهش مصرف انرژی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کاهش هزینه‌ها و افزایش سودآوری داشته باشد.
علاوه بر این، عدم آگاهی و آموزش کافی در زمینه مدیریت انرژی و استفاده بهینه از منابع، یکی دیگر از عوامل هدر رفت انرژی در صنایع ایران است. بسیاری از مدیران و کارکنان صنایع به اهمیت بهینه‌سازی مصرف انرژی و تأثیر آن بر عملکرد اقتصادی واحدهای تولیدی آگاه نیستند. به منظور کاهش هدر رفت انرژی و افزایش بهره‌وری در تولید صنعتی، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و آموزش نیروی انسانی وجود دارد. همچنین، دولت می‌تواند با ارائه مشوق‌ها و تسهیلات مالی، صنایع را به سمت بهینه‌سازی مصرف انرژی و استفاده از منابع تجدیدپذیر هدایت کند. این اقدامات می‌تواند به کاهش هزینه‌ها، افزایش رقابت‌پذیری و حفاظت از محیط زیست کمک کند.
ماینینگ و استخراج رمز ارز
ماینرها همان دستگاه‌های استخراج رمز ارز هستند که مصرف برق زیادی دارند و استفاده از آنها باعث افت ولتاژ و نوسانات ولتاژ در شبکه برق شده و بار زیادی را به شبکه برق وارد می‌کند.
در شرایطی که کشور با مشکل تأمین انرژی به ویژه برق روبروست و منابع تولید و تأمین انرژی هم با چالش مواجه شده‌اند دستگاه‌های استخراج رمز ارزهای دیجیتال یا همان ماینرها که به صورت غیرمجاز فعالیت می‌کنند با مصرف برق زیاد خود چالشی برای شبکه برق خوزستان شده‌اند و پایداری شبکه برق را تهدید می‌کنند.این دستگاه‌ها با مصرف زیاد برق خود فشار زیادی به شبکه برق خوزستان وارد کرده‌اند. اصلی‌ترین مشکل ماینر مصرف بیش از حد برق است. افرادی که دستگاه ماینر دارند باید برق سه فاز داشته باشند. علاوه بر این، دستگاه‌ها باید به صورت ۲۴ ساعته روشن باشند تا عملیات استخراج تکمیل شود، روشن بودن ۲۴ ساعته دستگاه باعث تولید گرمای زیاد نیز می‌شود که ماینر باید سیستم خنک کننده قوی داشته باشد. براساس شاخص‌ها، انجام هر تراکنش بیت کوین یک هزار و ۵۴۴ کیلووات ساعت یا معادل تقریباً ۵۳روز انرژی مصرفی یک خانه متوسط در ایالات متحده، برق مصرف می‌کند. از نظر مقدار پولی، متوسط هزینه مصرف هر کیلووات ساعت در آمریکا ۱۳ سنت است. این یعنی هر تراکنش بیت کوین بیش از ۲۰۰ دلار هزینه برق دارد. به استناد تحلیل‌های دانشگاه کمبریج، در ماه فوریه (بهمن ماه ۹۹) صنعت استخراج رمز ارز BTC بیشتر از کشور آرژانتین برق مصرف کرده است.
مصرف زیاد برق ماینرهای غیر مجاز آنقدر اهمیت داشت که وزارت نیرو برای شناسایی و کشف استخرها یا مزارع غیرمجاز رمز ارز دست به جیب و دست و دلباز شود و پاداش دهد. این پاداش که در ابتدا ۲۵ میلیون تومان بود امسال ۵۰ میلیون تومان شد تا انگیزه معرفی دستگاه‌های استخراج رمز ارزهای دیجیتال بیشتر شود.
مدیرعامل شرکت توزیع برق خوزستان هم آماری از کشف و شناسایی مزارع غیرمجاز در سال جاری می‌دهد که نشان می‌دهد این مراکز هر روز مثل قارچ در گوشه و کنار سبز می‌شوند و خواب راحت را از چشمان آنها و آسایش را از شبکه برق گرفته‌اند.
راهکارهای برون رفت بحران
تولید صنعتی غیر بهره‌ور در ایران یکی از چالش‌های جدی اقتصادی و زیست‌محیطی است که به هدر رفت انرژی و منابع طبیعی منجر می‌شود. در سال‌های اخیر، با وجود تلاش‌های صورت‌گرفته برای بهبود بهره‌وری در صنایع، بسیاری از واحدهای تولیدی هنوز هم با روش‌های سنتی و ناکارآمد کار می‌کنند. این موضوع نه تنها موجب افزایش هزینه‌های تولید می‌شود، بلکه تأثیرات منفی بر محیط زیست و منابع انرژی کشور دارد.
یکی از دلایل اصلی غیر بهره‌وری در تولید صنعتی، استفاده از فناوری‌های قدیمی و عدم سرمایه‌گذاری در نوآوری و به‌روزرسانی تجهیزات است. بسیاری از صنایع ایران به ماشین‌آلات و فرآیندهای تولیدی وابسته‌اند که به دلیل عدم کارایی، انرژی زیادی مصرف می‌کنند. به عنوان مثال، در صنایع فولاد، سیمان و پتروشیمی، بهینه‌سازی فرآیندها و کاهش مصرف انرژی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کاهش هزینه‌ها و افزایش سودآوری داشته باشد. علاوه بر این، عدم آگاهی و آموزش کافی در زمینه مدیریت انرژی و استفاده بهینه از منابع، یکی دیگر از عوامل هدر رفت انرژی در صنایع ایران است. بسیاری از مدیران و کارکنان صنایع به اهمیت بهینه‌سازی مصرف انرژی و تأثیر آن بر عملکرد اقتصادی واحدهای تولیدی آگاه نیستند. به منظور کاهش هدر رفت انرژی و افزایش بهره‌وری در تولید صنعتی، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و آموزش نیروی انسانی وجود دارد. همچنین، دولت می‌تواند با ارائه مشوق‌ها و تسهیلات مالی، صنایع را به سمت بهینه‌سازی مصرف انرژی و استفاده از منابع تجدیدپذیر هدایت کند. این اقدامات می‌تواند به کاهش هزینه‌ها، افزایش رقابت‌پذیری و حفاظت از محیط زیست کمک کند.
source