کودکان عاشق داستان‌ها و قصه‌ها هستند. تصاویر، ایده‌ها، مکان‌ها و موجودات خیالی و واقعی که در داستان‌ها وجود دارند، توجه آن‌ها را به خود جلب می‌کنند و از این طریق می‌توان مفاهیم ارزشمندی را به آن‌ها آموزش داد. تحقیقات نشان می‌دهد که خواندن داستان یا قصه‌گویی برای کودکان، به‌ویژه زمانی که در تخت خواب دراز کشیده‌اند، تأثیر قابل توجهی بر رشد روانی آن‌ها دارد.
ملیکا ملک‌زاده‌رضوی، کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی، در این باره توضیح می‌دهد: قصه‌ها روایت ساده‌ای از وقایع تقریباً خیالی هستند که معمولاً درباره افراد و شخصیت‌هایی با حوادث شگفت‌انگیز صحبت می‌کنند. زبان قصه شفاهی و گفتاری است، اما داستان یک اثر مکتوب است که جزئیات بیشتری را شامل می‌شود و می‌تواند بازآفرینی رویدادهای واقعی یا ساخته ذهن انسان باشد.
داستان‌ها و قصه‌ها حاوی آموزه‌های فراوانی برای کودکان و نوجوانان هستند و به آن‌ها کمک می‌کنند تا برای نقش‌های آینده آماده شوند و فرآیند اجتماعی شدن را تسهیل کنند. این داستان‌ها تفکر انتقادی کودکان و نوجوانان را تقویت کرده و به آن‌ها کمک می‌کنند تا در تشخیص درست و غلط مسائل و روش‌ها توانمند شوند. قصه‌گویی همچنین باعث افزایش اعتماد به نفس، رشد شخصیت، خلاقیت و قدرت سازگاری کودکان می‌شود.
**هنر قصه‌گویی و اهمیت آن**
شیوه بیان و نحوه قصه‌گویی هنری است که می‌تواند داستان‌ها را جذاب‌تر و تأثیرگذارتر کند. این موضوع به‌ویژه در مورد داستان‌های دینی که جزئیات بیشتری دارند و ممکن است برای کودکان کمی پیچیده باشند، اهمیت دارد. کودکان از روش‌های خلاقانه قصه‌گویی مانند اجرای نمایش، استفاده از اسباب‌بازی‌ها، نمایش تصاویر و شعرخوانی استقبال می‌کنند. این روش‌ها علاوه بر جذابیت، تأثیر عمیقی بر کودکان دارند، زیرا تمام حواس و توجه آن‌ها را درگیر می‌کنند. کودکان حتی به تغییر لحن و حالت صدای بزرگسالان هنگام قصه‌گویی حساس هستند. همچنین مکان، زمان و آمادگی جسمی و روانی کودکان نیز در قصه‌گویی بسیار مهم است.
**داستان‌های مدرن و استقبال کودکان**
امروزه داستان‌های مدرن و به‌روز بیشتر مورد توجه کودکان قرار می‌گیرند. در گذشته، بزرگترهای خانواده مانند پدربزرگ و مادربزرگ‌ها داستان‌های قدیمی را برای کودکان تعریف می‌کردند، اما با کاهش رفت‌وآمدها و کوچک‌تر شدن خانواده‌ها، این سنت کمرنگ شده است. این موضوع ممکن است یکی از دلایل استقبال کمتر کودکان از داستان‌های قدیمی باشد. همچنین، با افزایش استفاده کودکان از فضای مجازی، فرصت لذت بردن از داستان‌های قدیمی و کتابخوانی نیز کاهش یافته است.
**علاقه کودکان به داستان‌های ایرانی**
بسیاری از کودکان امروزی به داستان‌هایی علاقه دارند که بتوانند با شخصیت‌های آن ارتباط برقرار کنند و با آن‌ها همذات‌پنداری کنند. به همین دلیل، داستان‌های ایرانی می‌توانند برای آن‌ها جذابیت بیشتری داشته باشند. در این زمینه، نویسندگان توانمندی در ایران وجود دارند که آثار ارزشمندی برای کودکان خلق کرده‌اند. این نویسندگان معمولاً دارای تحصیلات عالی در سطح کارشناسی ارشد و دکتری هستند. امروزه داستان‌های ارزشمندی در زمینه مهارت‌های زندگی مانند شناخت و مدیریت هیجانات، ارتباط مؤثر و افزایش انعطاف‌پذیری کودکان در دسترس است که مطابق با استانداردهای روانشناسی هستند.
**چالش قصه‌های ایرانی در برابر رقبای مدرن**
داستان‌ها می‌توانند کودکان را با واژه‌ها و مفاهیم اصیل ایرانی و فضایل اخلاقی و دینی آشنا کنند، به شرطی که از روش‌های خلاقانه در قصه‌گویی استفاده شود. ابتدا باید ارتباط خوبی با کودک برقرار کرد و سپس با روش‌های متنوع و جذاب، در زمان مناسب و با توجه به شرایط جسمی و روانی کودک، داستان‌های اصیل ایرانی را تعریف کرد. پیش از افزایش استفاده از فضای مجازی، در این زمینه موفقیت‌های بیشتری داشتیم، اما امروزه با وجود امکانات زیاد و استفاده بیش از حد کودکان از فضای مجازی، ضعف‌هایی در این حوزه احساس می‌شود که نیاز به پیگیری جدی دارد.
**دلایل بی‌حوصلگی کودکان هنگام قصه‌گویی**
پرداختن بیش از حد به جزئیات، عدم توجه به آمادگی جسمی و روانی کودک مانند خستگی و گرسنگی، انتخاب زمان و مکان نامناسب، عدم تناسب داستان با سن و ظرفیت کودک، استفاده از واژگان دشوار و غیرقابل فهم، و عدم جذابیت قصه از جمله عواملی هستند که باعث کاهش علاقه کودکان به شنیدن داستان‌ها می‌شوند. یک داستان مناسب باید شاد، جذاب و سرگرم‌کننده باشد، کنجکاوی کودک را تحریک کند، کوتاه باشد و شخصیت‌های پویا و مثبت داشته باشد. داستان‌هایی که نکات منفی در آن‌ها غالب است یا واژگان دشوار دارند، تأثیر منفی بر روان کودک می‌گذارند. در مقابل، داستان‌هایی که تأثیر مثبت بر رشد شخصیت و سلامت روان کودک دارند، جزو داستان‌های خوب محسوب می‌شوند.
اگر خانواده‌ها به صورت روزانه داستان‌ها را برای کودکان تعریف کنند و این کار به بخشی از برنامه روزانه آن‌ها تبدیل شود، علاوه بر تأثیرات مثبت بر رشد شخصیت و سلامت روان کودکان، می‌تواند ارتباط عاطفی بین والدین و فرزندان را نیز تقویت کند. قصه‌خوانی یک پیشنهاد عالی برای کاهش استفاده کودکان از رایانه و تماشای انیمیشن‌هاست. البته باید توجه داشت که تغییر سبک زندگی و اصلاح رفتار کودکان نیاز به تداوم و استمرار دارد.