«آرمان امروز» در گفت‌وگو با «جواد امام» بررسی کرد؛
آرمان امروز- عرفان بیوک‌نژاد: پس از مطرح شدن افزایش اختیارات استانداران، و تمرکز زدایی قدرت از تهران و توزیع آن میان سایر استان‌ها، بحث فدرالیسم در فضای سیاسی و رسانه‌ای کشور مطرح شده که غالبا توسط مخالفان و حتی رقبای دولت رسانه‌ای می‌شود.
با این حال، باید توجه داشت که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به‌صراحت با فدرالیسم مخالف است و چارچوبی که برای اداره کشور تعیین کرده، مبتنی بر ساختار متمرکز است. ازاین‌رو، نمی‌توان برخی افراد را به‌اشتباه متهم کرد که به دنبال استقرار نظام فدرالی در کشور هستند، درحالی‌که صرفاً درباره ضرورت تمرکززدایی از تصمیم‌گیری‌ها سخن می‌گویند.
فدرالیسم از کجا مطرح شد؟
موضع دولت در این زمینه بر افزایش اختیارات استان‌ها تأکید دارد، نه فدرالیسم. دولت به دنبال آن است که استان‌ها بتوانند در حوزه‌هایی همچون سیاست‌های اجرایی، بودجه‌ریزی و تصمیمات کلان منطقه‌ای نقش فعال‌تری ایفا کنند. مسعود پزشکیان نیز در سخنان خود بارها بر اهمیت تمرکززدایی در تصمیم‌گیری‌های استانی تأکید کرده است. وی معتقد است که استان‌ها باید بتوانند برخی تصمیمات حیاتی را به‌صورت مستقل بگیرند، اما سیاست‌گذاری‌های کلان همچنان باید در تهران انجام شود. با این حال، برخی رسانه‌ها و جریان‌های سیاسی این مباحث را در چارچوب «فدرالیسم‌هراسی» مطرح می‌کنند و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند.
در شرایط کنونی کشور، یکی از چالش‌های اساسی، بحران‌های متعدد در حوزه‌های مختلف است؛ از بحران‌های زیست‌محیطی نظیر فرونشست زمین در شهرهای مختلف گرفته تا بحران در فرآیند تصمیم‌گیری‌های کلان. به‌عنوان مثال، این وضعیت که مسئولان پایتخت برای شهرهایی مانند اهواز، تبریز یا گیلان تصمیم‌گیری کنند، در بسیاری از موارد باعث ناکارآمدی نظام اجرایی شده است. درصورتی‌که مدیران استانی که اشراف بیشتری به مسائل محلی دارند، **اختیارات کافی داشته باشند، می‌توانند تصمیمات مناسب‌تری اتخاذ کنند.
تمرکز زدایی، نه فدرالیسم!
نکته مهم این است که تمرکززدایی از تصمیم‌گیری‌ها به‌معنای فدرالیسم نیست. نظام‌های حکومتی مختلف نقاط ضعف و قوت خود را دارند و بحث بر سر آن‌ها می‌تواند صورت گیرد، اما دولت صرفاً در پی تفویض اختیاراتی به استان‌ها است که به آن‌ها امکان دهد بدون خروج از چارچوب سیاست‌گذاری کلان کشور، عملکرد بهتری داشته باشند. جواد امام، کارشناس سیاسی و سخنگوی جبهه اصلاحات به روزنامه آرمان امروز گفت: در روزهای اخیر مسعود پزشکیان بار دیگر بر ضرورت افزایش اختیارات استانداران برای تسهیل در تصمیم‌گیری‌های اجرایی تأکید کرده است. این موضوع البته جدید نیست و پیش‌تر نیز توسط وی و برخی دیگر از چهره‌های اجرایی و سیاسی مطرح شده بود. هدف از این پیشنهاد، تقویت نقش استان‌ها در اداره‌ی امور خود و افزایش کارایی در فرآیندهای اجرایی است، نه تغییر در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور. وی افزود: برخی استان‌ها منابع مالی و درآمدی قابل‌توجهی دارند، اما بخش زیادی از این منابع در حساب‌های مرکزی نگهداری شده و به‌صورت مستقیم در همان استان‌ها مصرف نمی‌شود. همچنین مالیات‌هایی که در این استان‌ها جمع‌آوری می‌شود، الزاماً در همان مناطق هزینه نمی‌شود.
سخنگوی جبهه اصلاحات بیان کرد: این وضعیت باعث شده که مدیریت استانی در برخی حوزه‌ها با محدودیت‌های جدی مواجه باشد. پزشکیان به عنوان کسی که سابقه اجرایی و تقنینی دارد، معتقد است که استانداران به عنوان نمایندگان دولت در استان‌ها، باید نقش جدی‌تری در تصمیم‌گیری‌های اجرایی ایفا کنند تا تمرکززدایی از مدیریت کشور به شکلی موثرتر انجام شود. در این چارچوب، دولت نیز به دنبال تسهیل شرایطی است که استان‌ها بتوانند برخی مشکلات خود را با اختیارات بیشتری مدیریت کنند.
«فدرالیسم هراسی» دستپخت تندروهاست
وی ادامه داد: پس از اظهارات اخیر پزشکیان، برخی جریان‌ها تلاش کردند که این مباحث را به مسئله فدرالیسم گره بزنند. در همین راستا، معاون ارتباطات دفتر رئیس‌جمهور توضیح داد که منظور پزشکیان فدرالیسم نیست و استفاده از واژه استان به معنای استقلال در سیاست‌گذاری یا تشکیل مجالس محلی و منطقه‌ای نیست، بلکه صرفاً ناظر بر افزایش کارآمدی در اجراست. طرح این ادعا که بحث مطرح‌شده از سوی پزشکیان به معنای تلاش برای تغییر نظام متمرکز کشور است، کاملاً نادرست به نظر می‌رسد. فارغ از این مباحث، مسئله‌ای که در فضای سیاسی کشور به چشم می‌خورد، این است که هر طرحی که دولت ارائه می‌دهد، از سوی برخی جریان‌های تندرو مورد حمله قرار می‌گیرد.
امام با بیان اینکه با توجه به ویژگی‌های جغرافیایی، قومی و یکپارچگی ملی، اصولاً امکان اجرای یک نظام فدرالی در ایران وجود ندارد، عنوان کرد: علاوه بر این، رئیس‌جمهور نیز از نظر حقوقی چنین اختیاری ندارد که بخواهد در استان‌ها نوعی استقلال سیاسی ایجاد کند. در واقع، آنچه پزشکیان از آن سخن می‌گوید، تسهیل امور اجرایی برای حل مشکلات مردم است، نه تغییری در نظام سیاسی کشور. افزایش اختیارات استانداران در حوزه اجرا به این معناست که مدیران استانی بتوانند درباره مسائل اجرایی تصمیم‌گیری کنند و دولت مرکزی را از ورود به جزئیات اجرایی استان‌ها بی‌نیاز کنند. این موضوع به هیچ وجه به معنای استقلال سیاسی یا قانون‌گذاری مستقل برای استان‌ها نیست.
فدرالیسم در ایران جایگاهی ندارد
وی افزود: در کشور ما فدرالیسم جایگاهی نداشته و نخواهد داشت. تفکیک اختیارات اجرایی از سیاست‌گذاری کلان یک بحث کاملاً متفاوت از ایجاد خودمختاری منطقه‌ای است. ادبیات پزشکیان نیز بر همین موضوع متمرکز بوده، هرچند به نظر می‌رسد که می‌توانست با دقت بیشتری بیان شود. در هر حال، اظهارات اخیر دفتر رئیس‌جمهور نیز بر همین نکته تأکید داشته که منظور از افزایش اختیارات استانداران، چیزی جز تسهیل در اجرای امور و کاهش تمرکز تصمیم‌گیری‌ها در مرکز کشور نیست. سخنگوی جبهه اصلاحات متذکر شد: دولت برآیند انتخاب اکثریت مردم است و همین مسئله باعث شده که جریان‌های اقلیت که پیش‌تر به نوعی تک‌صدایی را در فضای تصمیم‌گیری حاکم کرده بودند، از جایگاه قبلی خود فاصله بگیرند. بسیاری از این واکنش‌های تندروانه نه بر اساس منافع ملی، بلکه به دلیل نگرانی از کاهش نفوذ و قدرت سیاسی یک جریان خاص است. هر اقدامی که دولت انجام دهد و مورد استقبال مردم قرار بگیرد، این جریان احساس خطر می‌کند.
دولت و ارثیه بحران‌ها
وی در نهایت خاطر نشان کرد: دولت میراث‌دار بحران‌هایی است که خود ایجاد نکرده و در مسیر عبور از این مشکلات، طبیعتاً با مقاومت‌هایی مواجه خواهد شد. موفقیت دولت در حل این چالش‌ها می‌تواند وزن سیاسی جریان‌های تندرو را کاهش دهد، چرا که به هر حال آرای مردم است که تعیین‌کننده نهایی در معادلات سیاسی خواهد بود. پزشکیان نیز در چارچوب همین سیاست‌ها تلاش دارد که تمرکززدایی را در حوزه اجرا دنبال کند، نه به دنبال تغییر ساختارهای کلان سیاسی یا ایجاد نوعی فدرالیسم باشد.در نظام حقوقی ایران، تفکیک قوا و نقش مجلس در سیاست‌گذاری تصریح شده است و رئیس‌جمهور اساساً چنین اختیاری ندارد که بتواند استان‌ها را به سمت نوعی خودمختاری سوق دهد.
source