به گزارش خبرگزاری ایمنا، پوکی استخوان، یکی از انواع بیماری‌های ارتوپدی است که باعث ضعیف و شکننده‌شدن استخوان‌ها می‌شود. فشارهایی که در حالت عادی باعث آسیب استخوان نمی‌شود در پوکی استخوان می‌تواند آسیب‌رسان باشد. زمین‌خوردن و حتی فشارهای خفیف مانند خم‌شدن بیش‌ازحد استخوان یا سرفه می‌تواند باعث شکستگی شود.
شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان شدید ممکن است به شکل ترک‌خوردگی (مانند شکستگی مفصل ران) یا به شکل فروپاشی بر اثر فشار (مانند شکستگی فشاری مهره‌های ستون فقرات) باشد. اگرچه شکستگی مربوط به پوکی استخوان در هر استخوانی می‌تواند رخ دهد اما ستون فقرات، مفصل لگن، دنده‌ها و مچ دست، قسمت‌های مستعد و شایع شکستگی هستند. برخی از این شکستگی‌ها می‌توانند عواقب جدی در پی داشته‌باشند.
پوکی استخوان چگونه اتفاق می‌افتد؟
استخوان بافت زنده‌ای است که به طور مداوم تجزیه و جایگزین می‌شود. به این ترتیب، بدن تراکم استخوان و یکپارچگی بلورها و ساختار آنها را حفظ می‌کند. پوکی استخوان زمانی رخ می‌دهد که تعادل بین تشکیل استخوان جدید و تجزیه‌ی استخوان قدیمی به‌هم بخورد و استخوان مانند اسفنج، حفره‌دار و پوک شود.
تراکم استخوانی در سن ۲۵ سالگی به حداکثر مقدار خود می‌رسد و تا حدود ۳۵ سالگی در اوج باقی می‌ماند و پس از آن با افزایش سن، استخوان سالیانه ۰/۳ تا ۰/۵ درصد از تراکم خود را از دست می‌دهد. سرعت ازدست‌دادن تراکم استخوانی در زنان پس از یائسگی افزایش می‌یابد. مقاله‌ی مروری زیر در مورد استئوپروز یا پوکی استخوان را مطالعه کنید و بیاموزید که چگونه استخوان‌هایتان را تقویت کنید.
پوکی استخوان ناشی از کمبود چیست؟
استئوپنی، بیماری‌ای بین حالت طبیعی و پوکی استخوان است، که استخوان دارای تراکم کمتر از استخوان طبیعی است، اما نه به اندازه‌ی کاهش تراکم استخوان در پوکی استخوان. به طور کلی هرچه تراکم استخوان بالاتر باشد، استخوان قوی‌تر است. تراکم استخوانی تحت تأثیر ژنتیک، عوامل محیطی و داروها و سایر عوامل است.
کیفوز چیست؟
کیفوز، گوژپشتی یا همان قوز اغلب در قسمت فوقانی ستون مهره‌ها رخ می‌دهد و به فرد ظاهر گوژپشت می‌دهد که تحت عنوان گوژپشتی داوگر (Dowager Hump) شناخته‌می‌شود؛ زیرا بیشتر در زنان مسن دیده‌می‌شود (Dowager به معنای زن مسن و بیوه است). شکستگی‌هایی که در طول فعالیت عادی اتفاق‌می‌افتند، شکستگی استرسی نامیده‌می‌شود.
به عنوان مثال، شکستگی استرسی در پاها حین قدم‌زدن یا بالا و پایین رفتن از پله‌ها. شکستگی‌های لگن (هیپ) در اثر استئوپروز، می‌توانند در اثر حوادث ناخواسته مانند لغزش و لیزخوردن و یا زمین‌خوردن رخ‌دهند. شکستگی مفصل ران پس از جراحی، به کندی و به مقدار کم بهبود می‌یابد. اگر دچار یائسگی زودرس شدید یا برای چند ماه کورتیکواستروئید مصرف کردید و یا پدر و مادرتان شکستگی لگن داشتند، در مورد پوکی استخوان با دکتر ارتوپد خود صحبت کنید.
علائم پوکی استخوان چیست؟
ازدست‌دادن استخوان که منجر به بیماری پوکی استخوان یا استئوپروز می‌شود به کندی پیشرفت می‌کند. پوکی استخوان ممکن است سالیان طولانی از تشخیص دور بماند زیرا تا زمانی که فرد در اثر حادثه‌ی جزئی مانند زمین‌خوردن یا حتی سرفه یا عطسه دچار شکستگی نشود، هیچ نشانه‌ای ایجاد نمی‌کند.
علائم پوکی استخوان در زنان و مردان و جوانان
مهمترین نشانه‌های پوک‌شدن استخوان در خانم‌ها و آقایان شامل موارد زیر می‌شود:
- علائم مرتبط با شکستگی‌های پوکی استخوان در مردان و زنان یکسان و معمولاً دردناک هستند.
- محل درد بستگی به محل شکستگی دارد.
- به طور معمول در مراحل اولیه‌ی پوکی استخوان هیچ نشانه‌ای وجود ندارد. اما هنگامی که استخوان‌ها ضعیف شوند، علائم نیز آشکار می‌شوند.
- شکستگی ستون فقرات یا فشردگی مهره‌ها می‌تواند باعث کمردرد و گردن درد شدیدی شود که از پشت به طرفین بدن منتشر می‌شود.
- در طول سال‌ها، شکستگی‌های مکرر ستون فقرات می‌تواند منجر به:
- کمر درد شدید
- کوتاهی قد
- تغییر در وضعیت
- خم‌شدن
- انحراف ستون فقرات به دلیل فروپاشی مهره‌ها (کیفوز) شود و بسیار راحت‌تر از حد انتظار، استخوان‌ها می‌شکنند.
پوکی استخوان شدید در سالمندان
این بیماری ممکن است برای سال‌ها بدون شناسایی باشد و به آرامی پیشرفت کند تا زمانی که شکستگی استخوان رخ دهد. پوکی استخوان در سالمندان باعث شکستگی دردناک و ناتوان‌کننده و تغییر شکل ساختار استخوان تحت عنوان بیماری پاژه استخوان شود. این شکستگی‌ها توانایی راه رفتن فرد را به خطر می‌اندازند و باعث بدشکلی و از دست دادن قد و کیفیت زندگی می‌شوند.
پوکی استخوان در کودکان
پوکی استخوان کودکی و نوجوانی وضعیتی است که در آن استخوان‌ها نازک‌تر از حد طبیعی هستند. در این حالت استخوان با گذشت زمان نازک‌تر شده یا آنطور که باید رشد نمی‌کند. بنابراین استخوان‌ها ضعیف‌تر می‌شوند و در معرض خطر بیشتری برای شکستن قرار می‌گیرند. این بیماری در بیشتر موارد می‌تواند بخشی از یک اختلال ژنتیکی باشد.
پوکی استخوان بعد از یائسگی
یکی از مهمترین علائم یائسگی این است که زنان در پنج سال اول پس از یائسگی تا ۱۰ درصد از توده استخوانی خود را از دست می‌دهند. برای کاهش خطر ابتلاء به پوکی استخوان زودرس، رژیم غذایی غنی از کلسیم داشته باشید و به طور منظم ورزش کنید. این عادات سبک زندگی بهتر است در سنین جوانی شروع شوند تا بیشترین سود را ببرند.
پوکی استخوان بعد از شیمی درمانی
درمان‌های سرطان مانند شیمی درمانی یا هورمون درمانی نیز باعث پوکی استخوان می‌شوند. اگر در حال حاضر پوکی استخوان دارید، قبل از اینکه علائم شدیدتری پیدا کنید با متخصص صحبت کنید. احتمالاً علت کوفتگی بدن و خستگی هم به خاطر همین مورد باشد.
پوکی استخوان حیوانات
پوکی استخوان حیوانی به وضعیتی می‌گویند که در آن استخوان‌های حیوانات، به‌خصوص حیوانات خانگی مانند سگ‌ها و گربه‌ها، به دلیل کمبود مصرف کلسیم و ویتامین‌ها و همچنین به دلیل برخی تغییرات هورمونی، شکننده و آسیب‌پذیر می‌شوند.
پوکی استخوان و کوتاهی قد
از دست دادن چند سانتی‌متر از قد با افزایش سن طبیعی است. با گذشت سال‌ها، فاصله دیسک‌های بین مهره‌های ستون فقرات کم می‌شوند، ماهیچه‌ها شروع به از دست دادن جرم می‌کنند و فضای بین مفاصل باریک می‌شود. با این حال، کاهش قابل توجه قد می‌تواند نشانه پوکی استخوان باشد.
علائم پوکی استخوان لگن
شروع ناگهانی درد، به طور معمول در قسمت جلوی ران، کشاله ران، کنار باسن یا عضلات باسن، دردی که با تحمل وزن و راه رفتن تشدید می‌شود و آسیب قبلی به لگن که باعث درد شود همگی می‌توانند از علائم پوکی استخوان لگن باشند.
پوکی استخوان در ستون مهره‌ها
با بالا رفتن سن استخوان‌ها ضعیف می‌شوند و مشکلات ستون فقرات پیش می‌آید که می‌تواند بیماران مسن را کوتاه‌تر کند و منجر به گرد شدن پشت، قوز یا ظاهر خمیده به جلو شود.
دلایل و عوامل مؤثر بر پوکی استخوان کدام است؟
ساختمان استخوان، حاصل تعادل بین تجزیه‌ی استخوان‌های قدیمی و ساخت استخوان‌های جدید است. در جوانی استخوان‌ها سریع‌تر ساخته می‌شوند و با افزایش سن این سرعت کاهش می‌یابد. احتمال ابتلاء به پوکی استخوان به میزان توده‌ی استخوانی که در جوانی ذخیره کرده‌اید بستگی دارد، به عبارت دیگر هرچه در جوانی بیشتر توده‌ی استخوانی ذخیره کرده‌باشید، با افزایش سن کمتر دچار پوکی استخوان می‌شوید. برخی از عوامل مؤثر در ابتلاء به این بیماری قابل اصلاح هستند، اما از برخی دیگر نمی‌توان اجتناب‌کرد. در ادامه به بررسی این موارد پرداخته‌ایم.
۱. سن
خطر پوکی استخوان بعد از ۳۰ سالگی و به ویژه بعد از یائسگی افزایش می‌یابد.
۲. کاهش سطح هورمون‌های جنسی
تحقیقات نشان‌می‌دهند کاهش سطح استروژن، تشکیل و تولید استخوان را مختل‌می‌کند. استروژن در حفظ تراکم استخوان در زنان اهمیت دارد. طی ۵ تا ۱۰ سال اول پس از یائسگی، زنان سالیانه دو تا چهار درصد از تراکم استخوانی را از دست‌می‌دهند.
۳. جنس
زنان بیشتر از مردان به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند.
۴. نژاد
نژاد سفیدپوستان و آسیایی بیشتر از سایر قومیت‌ها در معرض ابتلاء به پوکی استخوان هستند.
۵. ساختار استخوان
قد بلند (بیشتر از ۱.۷ متر) یا لاغر بودن (وزن کمتر از ۵۷ کیلوگرم) خطر پوکی استخوان را افزایش می‌دهد. افراد ریز نقش به دلیل کمبود توده استخوانی در معرض خطر بالاتری برای ابتلاء به پوکی استخوان هستند.
۶. عوامل ژنتیکی
شکستگی لگن یا پوکی استخوان در اعضای نزدیک خانواده، شانس ابتلاء به این بیماری را افزایش می‌دهد.
۷. سابقه شکستگی
تجربه‌ی شکستگی مختصر، به ویژه پس از سن ۵۰ سالگی احتمال ابتلاء به پوکی استخوان را بالاتر می‌برد. علت درد مفاصل و استخوان‌ها هم می‌تواند همین بیماری باشد.
۸. جراحی دستگاه گوارش
جراحی کاهش اندازه‌ی معده یا حذف بخشی از روده سطح موجود برای جذب مواد مغذی، از جمله کلسیم را کاهش می‌دهد و به این ترتیب استخوان‌ها ضعیف می‌شوند.
عوامل خطر قابل تغییر پوکی استخوان
برخی موارد در ابتلاء به پوکی استخوان مؤثر هستند که می‌توان آنها را کنترل کرد. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
۱. رژیم غذایی و شیوه زندگی
مصرف بیش از حد نمک و نوشابه‌های گازدار یکی از مواردی است که می‌تواند در پوکی استخوان مؤثر باشد. تغذیه نقش بسیار مهمی در سلامت استخوان‌ها و دیگر اعضای بدن دارد. اگر در رژیم غذایی شما مواد معدنی لازم برای رشد و تقویت استخوان‌ها وجود نداشته‌باشد، به مرور زمان استخوان‌ها ضعیف و اسفنجی می‌شوند.
۲. اختلالات خوردن
برخی از اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی عصبی (آنورکسیا)، پرخوری عصبی (بولیمیا) یا تمایل بیش از حد به خوردن غذاهای سالم (اورتورکسیا) می‌توانند در کاهش مواد معدنی بدن مؤثر باشند. وقتی بدن با سو تغذیه مواجه شود، پوکی استخوان هم ممکن است بگیرد.
۳. مصرف بیش از حد الکل
مصرف منظم روزانه بیش از دو نوشیدنی الکلی، خطر ابتلاء به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد.
۴. کمبود املاح معدنی
کمبود مصرف و سطوح پایین کلسیم، منیزیم و ویتامین D (ویتامین دی به جذب کلسیم کمک می‌کند) به علت مشکلات تغذیه‌ای، مشکلات سو جذب مانند سلیاک می‌توانند باعث سو تغذیه و ایجاد آسیب به استخوان‌ها و مواد معدنی آن شوند.
۵. عدم فعالیت یا بی حرکتی
خطر ابتلاء به پوکی استخوان در افرادی که زمان زیادی می‌نشینند، عدم تحرک فرد پس از سکته‌ی مغزی یا هر موقعیتی که با راه رفتن فرد منافات دارد، بیشتر از افرادی است که فعالیت دارند. ورزش‌های قدرتی، راه رفتن، دویدن، پریدن، رقصیدن و وزنه برداری به جلوگیری از پوکی استخوان کمک می‌کنند. این ورزش‌ها باعث وارد شدن شوک بر استخوان‌ها و تحریک رشد آنها می‌شود.
۶. مصرف دخانیات
سیگار کشیدن و مصرف دخانیات از عوامل اصلی ابتلاء به پوکی استخوان است. برای اینکه پوکی استخوان نگیرید، هرچه سریع‌تر این عامل اعتیاد را کنار بگذارید. برای تشخیص و درمان پوکی استخوان باید دکتر ارتوپد مراجعه کنید.
بیماری‌هایی که باعث پوکی استخوان می‌شوند کدام است؟
برخی از بیماری‌ها و داروها باعث تغییرات هورمونی و کاهش توده‌ی استخوانی می‌شوند. بیماری‌هایی که سطح هورمون‌ها را تحت تأثیر قرارمی‌دهند و باعث افزایش ریسک ابتلاء به پوکی استخوان می‌شوند عبارت‌اند از:
- هیپرتیروئیدی
- هیپرپاراتیروئیدی
- سندروم کوشینگ
- بیماری‌های سو جذب مانند سلیاک
- بیماری التهابی روده
- بیماری‌های کلیوی
- سطوح پایین تستوسترون در مردان (هیپوگنادیسم)
- بیماری‌های کبدی
- مواردی از علائم سرطان استخوان
- لوپوس
- بیماری انسدادی مزمن ریوی
- مولتیپل میلوما
- برخی بیماری‌های خودایمنی مانند:
- آرتریت روماتوئید
- اسپوندیلیت انکیلوزینگ
برخی شرایط زیر هم می‌توانند خطر ابتلاء به پوکی استخوان را زیاد کنند:
- یائسگی
- برداشتن زودهنگام هر دو تخمدان
- آمنوره (فقدان قاعدگی) در زنان جوان: آمنوره می‌تواند در زنانی که ورزش شدید می‌کنند و زنانی که حجم چربی بدنی بسیار پایینی دارند مانند زنان مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی، رخ‌دهد.
این موارد با کاهش سطوح استروژن و افزایش خطر پوکی استخوان در ارتباط هستند.
داروهایی که باعث پوکی استخوان می‌شوند کدام داروها هستند؟
پوکی استخوان ناشی از مصرف گلوکوکورتیکوئیدها، شایع‌ترین نوع استئوپروز ناشی از دارو است. داروهای زیر نیز خطر ابتلاء به پوکی استخوان را افزایش‌می‌دهند:
- گلوکوکورتیکوئیدها و کورتیکواستروئیدها: مانند پردنیزون و پردنیزولون.
- هورمون‌های تیروئیدی
- داروهای ضد انعقاد و رقیق کننده‌ی خون: مانند هپارین و وارفارین.
- مهارکننده‌های پمپ پروتئین (PPI) و سایر آنتی اسیدها که بر تعادل یونی تأثیر می‌گذارند.
- برخی از داروهای ضد افسردگی
- برخی از داروهای ضد تشنج
- برخی از داروهای حاوی ویتامین A (رتینوئید)
- دیورتیک‌های تیازیدی
- تیازولیدیدون‌ها: گروهی از داروها هستند که برای درمان دیابت نوع ۲ مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- برخی از داروهای سرکوب‌کننده‌ی ایمنی: مانند سیکلوسپورین، که بازجذب و تشکیل استخوان را کاهش می‌دهد، یا داروهایی که برای جلوگیری از رد پیوند استفاده می‌شوند.
- مهارکننده‌های آروماتاز و دیگر داروهایی که هورمون‌های جنسی را سرکوب می‌کنند: مانند آناستروزول (anastrozole) و آریمیدیکس (Arimidex)
- برخی داروهای شیمی‌درمانی: مانند لتروزول (Femara) که برای درمان سرطان پستان استفاده می‌شود و لوپرورلین یا لوپرون (leuprorelin) که برای درمان سرطان پروستات استفاده می‌شود.
روش تشخیص پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان چگونه تشخیص داده می‌شود؟ مرحله تشخیص حتی از درمان بیماری هم مهم‌تر است. روش‌های مختلفی مانند تشخیص پوکی استخوان در آزمایش خون وجود دارد که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.
۱. شرح حال پزشکی و معاینه فیزیکی
یکی از مهمترین گام‌هایی که دکتر برای تشخیص پوکی استخوان برمی‌دارد، سوال پرسیدن از بیمار و معاینه کردن اوست. هنگامی که بیمار از دردهای استخوانی خود صحبت می‌کند و سوابق شکستگی را با دکتر در میان می‌گذارد، همچنین از سن و سال خود و شرایط زمینه‌ای که دارد، سخن می‌گوید، تشخیص پوکی استخوان ساده‌تر می‌شود. در صورت لزوم دکتر ارتوپد و یا دکترهای دیگری که به آنها مراجعه کرده‌اید، درخواست آزمایش‌ها و بررسی‌های بیشتر را می‌دهند.
۲. آزمایش پوکی استخوان
آزمایش‌های زیادی برای چکاپ سلامت استخوان وجود دارد. دکتر ارتوپد با در نظر گرفتن پیشینه‌ی پزشکی و عوامل خطر، اسکن اندازه‌گیری تراکم استخوان (BMD) را درخواست خواهد کرد. اسکن تراکم استخوان از نوعی تکنولوژی با سطوح پایین اشعه‌ی ایکس استفاده می‌کند که تحت عنوان جذب انرژی دوگانه‌ی اشعه‌ی ایکس (DEXA) و سنجش تراکم استخوان، شناخته‌می‌شود.
آزمایش پوکی استخوان و اسکن، می‌تواند احتمال شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان و میزان پاسخگویی به درمان را تعیین‌کند. در طول این آزمایش که ۱۵ دقیقه طول می‌کشد و کاملاً بی درد است، فرد بر روی میز مجهز به اسکنر دراز می‌کشد. آزمایش DEXA کاملاً دقیق است و بیماران در معرض تابش اشعه‌ی بسیار کمی (کمتر از ۰.۱ تا ۰.۰۱ مقدار استفاده شده در عکس استاندارد قفسه سینه با اشعه‌ی ایکس) قرار می‌گیرند. دو نوع دستگاه می‌توانند اسکن DEXA را انجام دهند:
- دستگاه مرکزی: این نوع اسکن مبتنی بر اندازه‌گیری تراکم استخوان‌های ران، ساعد و ستون فقرات است، در حالی که بیمار روی میز خوابیده است.
- دستگاه جانبی: دستگاه اسکن سیار، که تراکم استخوان‌های ران، پاشنه یا انگشتان را اندازه‌گیری می‌کند.
نتایج آزمایش DEXA
نتایج حاصل از آزمایش DEXA با عنوان نمره‌ی T یا نمره‌ی Z گزارش می‌شود؛
| انواع نمره آزمایش | توضیحات آن |
|---|---|
| نمره‌ی T | توده‌ی استخوان بیمار را با حداکثر توده‌ی استخوانی یک فرد جوان‌تر مقایسه می‌کند. نمره‌ی ۱ یا بالاتر طبیعی است. از ۱ تا ۲.۵ نشان دهنده‌ی از دست‌دادن خفیف استخوان یا استئوپنی است. ۲.۵ یا کمتر نشان دهنده پوکی استخوان است. توجه داشته‌باشید که استئوپنی مرحله‌ی پایین‌تر از پوکی استخوان در نظرگرفته‌می‌شود، اما در صورت وجود عوامل خطری مانند سیگار کشیدن، مصرف کورتیکواستروئید، آرتریت روماتوئید، سابقه‌ی خانوادگی پوکی استخوان، شانس ایجاد شکستگی‌های مهره‌ها، لگن و سایر استخوان‌ها افزایش می‌یابد. در این حالت، استئوپنی ممکن است به درمان دارویی نیاز داشته‌باشد. |
| نمره‌ی Z | مقایسه‌ی توده‌ی استخوانی بیمار با دیگر افراد دارای ساختمان و سن مشابه است. آزمایش DEXA معمولاً هر ۲ سال یکبار تکرار می‌شود و این تکرار دوساله امکان مقایسه‌ی نتایج را فراهم می‌کند. |
۳. سایر آزمایش‌های تشخیص پوکی استخوان
برخی از رایج‌ترین آزمایش‌های تشخیص پوک‌شدن استخوان شامل موارد زیر هستند:
- ارزیابی مهره‌های جانبی (LVA): برای بیماران مسن‌تری که بیش از ۲.۵ سانتی‌متر کوتاه‌تر شده‌اند، یا بیماران دارای کمردرد که کمردردشان با بیماری دیگری توجیه نمی‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- سونوگرافی: سونوگرافی از استخوان پاشنه راه دیگری برای ارزیابی پوکی استخوان است. این آزمایش کمتر از اسکن DEXA رایج است و با نتایج حاصل از آن قابل مقایسه نیست.
- عکس اشعه‌ی ایکس معمولی: می‌تواند پوکی استخوان را نشان‌دهد، زیرا استخوان‌های مبتلا به این بیماری، نازک‌تر و سبک‌تر از استخوان‌های نرمال هستند. متأسفانه اشعه‌ی X زمانی این بیماری را تشخیص می‌دهد که استخوان حداقل ۳۰٪ از تراکم خود را از دست داده‌باشد. به علاوه ظاهر استخوان در عکس اشعه‌ی ایکس، اغلب تحت تأثیر میزان قرارگیری فیلم در معرض اشعه‌ی ایکس است.
چه کسانی باید آزمایش سنجش تراکم استخوان بدهند؟
طبق دستورالعمل بنیاد ملی پوکی استخوان، گروه‌های مختلفی از افراد برای تشخیص مناسب سلامت استخوانی باید آزمایش DEXA را انجام دهند که این افراد عبارت‌اند از:
- همه زنان یائسه زیر ۶۵ سال که دارای عوامل خطر پوکی استخوان هستند.
- همه زنان با سن ۶۵ سال و بالاتر.
- زنان یائسه‌ی دارای شکستگی استخوان، اگرچه در این مورد اجباری برای انجام اسکن تراکم استخوانی وجود ندارد زیرا بدون توجه به نتایج اسکن تراکم استخوان درمان شروع می‌شود.
- زنان مبتلا به بیماری‌های مرتبط با پوکی استخوان که این بیماری‌ها در قسمت عوامل و ریسک فاکتورهای مؤثر در ابتلاء به پوکی استخوان ذکر شدند.
- در زمان شروع درمان پوکی استخوان برای بررسی وجود استئوپروز یا استئوپنی.
- طبق دستورالعمل بنیاد ملی پوکی استخوان اگر فردی دارای شکستگی در اثر این بیماری باشد، آزمایش سنجش تراکم استخوان لازم نیست زیرا بیمار با استئوپروز با یا بدون انجام اسکن تراکم استخوان باید درمان شود. همچنین در صورت عدم تمایل فرد برای انجام آزمایش، این اسکن انجام نخواهد شد.
درمان پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان چگونه درمان می‌شود؟ هدف از درمان پوکی استخوان؛ پیشگیری از شکستگی‌های استخوان، کاهش سرعت ازدست‌دادن تراکم استخوانی و افزایش تراکم و قدرت استخوان است. اگر چه هیچیک از درمان‌های این بیماری کامل نیستند اما تشخیص زود هنگام و درمان به موقع پوکی استخوان خطر شکستگی‌های بعدی را کاهش می‌دهد. اگر خطر پوکی استخوان بالا نباشد درمان دارویی لازم نیست و تمرکز بر کنترل عوامل خطر و جلوگیری از افتادن است.
بعضی‌از بهترین روش‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:
- مصرف قرص ویتامین ب ۱۲
- آمپول پوکی استخوان
- قرص پوکی استخوان
- درمان پوکی استخوان با لووتیروکسین
- بهبود پوکی استخوان با کورتون
بهترین و جدیدترین قرص پوکی استخوان چیست؟
بهترین درمان پوکی استخوان که به طور عمده برای افرادی که دارای خطر بالای شکستگی هستند، استفاده می‌شوند، بیسفسفونات‌ها هستند. بیسفسفونات‌ها در موارد استئونکروز فک (بیماری نادری است که پس از کشیدن دندان رخ‌می‌دهد که استخوان فک نمی‌تواند قسمتی خالی دندان کشیده‌شده را ترمیم‌کند) نیز به عنوان بهترین مکمل پوکی استخوان استفاده‌می‌شوند. مثال‌هایی از بیس فسفونات‌ها عبارت‌اند از:
- Alendronate: قوی‌ترین داروی پوکی استخوان قرص آلندرونیت سدیم (Fosamax)
- Risedronate: ریزدرونات (Actonel, Atelvia)
- Ibandronate: ایباندرونات (Boniva)
- Zoledronate یا Zoledronic acid: زولدرونات یا زولدرونیک اسید (Reclast)
داروهایی که سرعت ازدست‌دادن استخوان را کاهش داده و قدرت استخوان را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
- Raloxifene: رالوکسیفن (Evista)
- Calcitonin: کلسی تونین (Calcimar)
- Denosumab: دونوسوماب (Prolia)
- داروهایی که باعث تشکیل استخوان می‌شوند مانند Teriparatide: تری پاراتیدها (Forteo)
- هورمون درمانی HRT (هورمون‌درمانی پس از یائسگی): درمان با هورمون استروژن پس از یائسگی، برای جلوگیری از افزایش تراکم استخوان، ازدست‌دادن استخوان و جلوگیری از شکستگی استخوان مفید است.
درمان پوکی استخوان در طب سنتی
در طب سنتی، مصرف داروهای گیاهی مانند گیاه مریم گلی، دم‌نوش آویشن و شبدر قرمز توصیه شده است. روش‌هایی مانند طب سوزنی و انجام ورزش‌هایی مانند تای چی و یوگا نیز مفید هستند.
برای پوکی استخوان به چه دکتری باید مراجعه کرد؟
جهت درمان پوکی استخوان می‌توانید به پزشک عمومی، متخصص داخلی، متخصص زنان، متخصص غدد، متخصص روماتولوژی و برای شکستگی به متخصص ارتوپدی، مراجعه‌کنید. مهمترین کار دکتر ارتوپد این است که آسیب‌های سیستم اسکلتی عضلانی را درمان می‌کند.
عوارض و خطرات پوکی استخوان چیست؟
یکی از اصلی‌ترین عوارضی که پوکی استخوان برای فرد ایجاد می‌کند، شکستگی استخوان است. شکستگی استخوان به‌تنهایی مشکلات بسیاری را برای بیمار ایجاد می‌کند که در ادامه به آنها اشاره کرده‌ایم:
- شکستگی ناشی از پوکی استخوان باعث درد، کاهش کیفیت زندگی، افسردگی، عقب‌ماندن از شغل، ناتوانی و عدم حرکت می‌شود.
- ۳۰ درصد از بیماران مبتلا به شکستگی لگن به استراحت و مراقبت طولانی مدت در منزل دارند.
- استراحت طولانی در سالمند سبب پنومونی و تجمع لخته‌ی خون در رگ‌های پا می‌شود که این لخته‌ی خون می‌تواند به سمت ریه‌ها حرکت کند و باعث آمبولی ریه شود.
- پوکی استخوان با افزایش خطر مرگ و ابتلاء به بیماری آرتروز نیز همراه است.
- طبق آمار ۲۰ درصد از زنان یائسه‌ای که دچار شکستگی لگن شده‌اند در اثر عوارض شکستگی، در سال بعد فوت کرده‌اند.
- در صورت وقوع شکستگی ستون فقرات به علت پوکی استخوان، احتمال وقوع شکستگی جدید طی سال‌های آینده افزایش می‌یابد.
- حدود ۲۰ درصد از زنانی که بعد از یائسگی دچار شکستگی مهره می‌شوند، احتمال شکستگی جدید در مهره در سال بعد افزایش می‌یابد.
- تنها یک سوم از بیماران مبتلا به شکستگی هیپ عملکرد مجدد خود را به دست می‌آورند.
چه کسانی بیشتر در معرض استئوپروز هستند؟
اگرچه پوکی استخوان زنان و مردان همه‌ی نژادها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما زنان سفیدپوست و آسیایی، به خصوص زنان مسنی که یائسه شده‌اند، در خطر بیشتری هستند. این بیماری پیش از یائسگی نیز غیرمعمول نیست و می‌تواند منجر به شکستگی استخوان شود. به طور کلی زنان چهار برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلاء به پوکی استخوان هستند زیرا تراکم استخوانی در مردان بالاتر از زنان است. استئوپروز جوانان، در کودکان بین ۸ تا ۱۴ سال و گاهی اوقات در دوران رشد کودکان، اتفاق‌می‌افتد.
رژیم غذایی سالم و ورزش می‌توانند به جلوگیری از پوکی استخوان کمک کنند و یا استخوان‌هایی که در حال حاضر ضعیف هستند را تقویت کند. در ایالات متحده به طور کل ۴۴ میلیون نفر کاهش تراکم استخوان را تجربه می‌کنند که از این تعداد ۱۰ میلیون نفر دارای پوکی استخوان و ۳۴ میلیون نفر دارای استئوپنی هستند. هزینه‌های مستقیم مراقبت‌های بهداشتی از افراد مبتلا به شکستگی در اثر پوکی استخوان یک میلیارد دلار برآورد شده که این مقدار بدون در نظرگرفتن هزینه‌های غیرمستقیم مانند روزهای ازدست‌رفته در محل کار و کاهش خدمت‌رسانی فرد است.
جلوگیری از پوکی استخوان چگونه است؟
چگونه از پوکی استخوان جلوگیری کنیم؟ موارد زیر به پیشگیری از پوکی استخوان کمک می‌کند:
یکی از مهمترین مواردی که باید در برنامه غذایی خود بگنجانید، مصرف کلسیم است. کلسیم برای سلامت استخوان‌ها ضروری است و دشمن پوکی استخوان محسوب می‌شود. افراد بالای ۱۹ سال باید روزانه ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم و زنان با سن بالاتر از ۵۱ سال و همه‌ی افراد با سن بالاتر از ۷۱ سال باید روزانه ۱۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم مصرف کنند. اگر مصرف کلسیم فرد کافی نیست، مکمل‌ها و تزریق کلسیم گزینه‌های مناسبی هستند. منابع غذایی حاوی کلسیم شامل موارد زیر است:
- محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و ماست
- سبزیجات سبز رنگ مانند انواع کلم و کلم بروکلی
- ماهی با استخوان نرم مانند ماهی قزل آلا و ماهی تن
- غلات غنی‌شده
ویتامین دی در بدن نقش کلیدی دارد زیرا به جذب کلسیم کمک می‌کند. منابع غذایی حاوی ویتامین D شامل غذاهای غنی‌شده، ماهی‌های آب شور و جگر هستند. قسمت اعظم ویتامین دی از طریق مواد غذایی تأمین نمی‌شود بلکه با قرار گرفتن در معرض نور خورشید در پوست ساخته‌می‌شود. مکمل‌ها و قرص ویتامین D نیز در دسترس هستند.
- پوکی استخوان و تغذیه (برای درمان و پیشگیری از پوکی استخوان چی بخوریم؟)
برای اینکه پوکی استخوان نگیریم باید در جوانی و میان‌سالی عوامل تغذیه‌ای مؤثر بر پوکی استخوان را رعایت کنیم. همچنین از خوردن برخی مواد غذایی که باعث کاهش توده‌ی استخوانی می‌شوند، تا حد امکان پرهیز کنیم.
کاهش مصرف الکل
غذاهای مضر برای پوکی استخوان کدام‌اند؟ یکی از موارد مهم جلوگیری از مصرف نوشیدنی‌های الکلی است زیرا باعث آسیب رسیدن به استخوان‌هایی سالم می‌شود. کاهش مصرف الکل از افتادن فرد جلوگیری می‌کند.
- تغییر سبک زندگی
برای افرادی که در حال حاضر مبتلا به پوکی استخوان هستند، تغذیه، ورزش و پیشگیری از افتادن در کاهش خطرات و ازدست‌دادن استخوان نقش کلیدی دارند. اقداماتی که خطر این بیماری را به حداقل می‌رسانند، عبارت‌اند از:
مصرف یک بسته سیگار در روز منجر به ازدست‌دادن ۵ تا ۱۰ درصد از توده‌ی استخوانی می‌شود. سیگار کشیدن رشد استخوان‌های جدید را کاهش می‌دهد، سطوح استروژن در زنان را کاهش می‌دهد و باعث یائسگی زودرس نیز می‌شود. در زنان یائسه، مصرف سیگار با افزایش خطر ابتلاء به پوکی استخوان ارتباط دارد.
تمرین‌های بدنی مانند پیاده‌روی باعث تقویت استخوان‌ها و حمایت از عضلات می‌شود. انجام تمرینات مناسب برای ایجاد انعطاف‌پذیری و تعادل مانند یوگا، می‌تواند خطر افتادن و شکستگی را کاهش دهد. از تمریناتی که می‌توانند به استخوان‌های ضعیف آسیب برسانند، اجتناب کنید.
در بیماران بالای ۴۰ سال و کسانی که بیماری قلبی، دیابت، فشار خون بالا و اضافه وزن دارند، ورزش باید توسط پزشک و مربی ورزشی کنترل شود. ورزش شدید مثل ماراتن برای استخوان‌ها مناسب نیستند. ماراتن در زنان جوان منجر به کاهش وزن و قطع قاعدگی می‌شود و در واقع پوکی استخوان را تحریک می‌کند.
- پرهیز از مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها
گفتیم که شایع‌ترین داروهایی که باعث پوکی استخوان می‌شوند، کورتیکواستروئیدها هستند. از مصرف بیش از حد این داروها پرهیز کنید.
انجام اقدامات زیر به جلوگیری از افتادن افراد مبتلا به پوکی استخوان کمک می‌کند:
- رفع خطرات لیز خوردن مانند عدم استفاده از فرش‌های دارای برجستگی یا فرش‌هایی که روی سرامیک قرار دارند.
- چک دوره‌ای شماره‌ی عینک برای داشتن بینایی و دید مناسب.
- نصب میله‌هایی در حمام که فرد با گرفتن آنها تعادل خود را حفظ کند.
- استفاده از مقدار زیاد نور در خانه.
- تمرینات ورزشی که به حفظ تعادل کمک می‌کنند مانند تای چی و یوگا.
- اجتناب از مصرف داروهایی که سرگیجه ایجاد می‌کنند.
source