نورا حسینی: تهران در سال ۱۴۰۳ با رویدادهای متنوعی در حوزه‌های شهری، اجتماعی و زیست‌محیطی مواجه بود. از ورود اتوبوس‌های برقی و پروژه تراموا گرفته تا چالش‌های بزرگی مانند آلودگی شدید هوا، فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و بحران‌های طبیعی همچون فرونشست زمین و کمبود آب. درحالی‌که طرح انتقال پایتخت مجدداً مطرح شد، مشکلات مدیریتی و ایمنی در ساختار شهری، حوادث ناگوار و تصمیمات بحث‌برانگیز همچنان در کانون توجه بودند. این گزارش، مروری بر مهم‌ترین رخدادها و چالش‌های پایتخت در سال گذشته است که زندگی شهروندان را تحت تأثیر قرار داد.
احیای طرح انتقال پایتخت
یکی از مهم‌ترین اتفاقات سال گذشته، بازگشایی پرونده انتقال پایتخت از تهران به‌عنوان راهکاری برای حل چالش‌های اساسی این شهر بود. مسعود پزشکیان از همان ابتدا بر ضرورت این انتقال تأکید داشت و به نظر می‌رسید دولت چهاردهم نسبت به دولت‌های گذشته در این زمینه جدی‌تر است. رئیس دولت چهاردهم معتقد است مشکلات تهران غیرقابل‌حل است و می‌گوید: «کمبود آب، نشست زمین، آلودگی هوا و موارد مشابه، با ادامه سیاست‌ها و اقداماتی که تاکنون انجام شده‌اند، تنها تشدید شده و راه‌حل اساسی، جابه‌جایی مرکزیت سیاسی و اقتصادی کشور است.»
با وجود مخالفت برخی کارشناسان و مسئولان قدیمی شهری و دولتی که بر غیرممکن بودن این انتقال تأکید دارند، دولت همچنان جلسات خود را با محوریت انتقال پایتخت برگزار می‌کند. منطقه مکران که ابتدا به‌عنوان رقیب تهران معرفی شده بود، به دلیل آسیب‌پذیری‌های متعدد از این طرح کنار گذاشته شد. با این حال، پرونده انتقال پایتخت همچنان باز است و معاون اول رئیس‌جمهور مسئول پیگیری آن است.
حوادث خونین تهران
در سال گذشته، تهران شاهد حوادث ناگوار و پرحاشیه‌ای در حوزه مدیریت شهری بود. یکی از تلخ‌ترین این حوادث، مرگ کارمند شهرداری منطقه ۱۸ بود. برخی اعضای شورای شهر اظهار داشتند که ساختمان موردنظر از ایمنی کافی برخوردار نبوده است. در این میان، برخی از اعضای زن شورای شهر واکنشی به این حادثه نشان ندادند. ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران، در این باره گفت: «یک مادر، که کارمند شهرداری در ساختمانی متعلق به معاونت اجتماعی بود، جان خود را از دست داد؛ کودکی یتیم و مردی بی‌همسر شد.»
یکی دیگر از حوادث تلخ سال گذشته، تصادف مرگبار اتوبوس در میدان شهدا بود. در میانه پاییز، یک دستگاه اتوبوس بخش خصوصی در مسیر غرب به شرق خیابان مجاهدین اسلام، پیش از رسیدن به میدان شهدا، ابتدا با یک خودروی پراید برخورد کرد. پس از این برخورد، راننده کنترل وسیله نقلیه را از دست داد و به‌دنبال آن با سه موتورسیکلت در حال حرکت و چهار خودروی سواری پارک‌شده در حاشیه خیابان تصادف کرد. در این حادثه، دو نفر جان باختند و ۹ نفر زخمی شدند. این حادثه، بحران فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل عمومی را به‌وضوح نشان داد.
به گفته رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای شهر، «این اتوبوس که در سال ۱۳۸۶ ساخته شده بود، ۱۷ سال در تهران فعالیت داشت و مسافر جابه‌جا می‌کرد. براساس مصوبه ۱۷ دی ۱۴۰۲، حداکثر عمر مفید یک اتوبوس ۱۰ سال است و حتی اگر این اتوبوس اورهال می‌شد، باید حداکثر ۱۵ سال فعالیت می‌کرد. با این‌حال، این اتوبوس ۱۷ سال خدمت کرده بود.» شهرداری در واکنش به این حادثه اعلام کرد که این اتوبوس متعلق به بخش خصوصی است و نه شرکت واحد اتوبوسرانی.
یکی دیگر از حوادث ناگوار، فوت پاکبان شهرداری در خیابان تهران‌سر بود که بر اثر تصادف رخ داد. در تاریخ ۱۹ اسفند، راننده یک خودروی سواری به‌دلیل سرعت غیرمطمئن، کنترل وسیله نقلیه را از دست داد و این حادثه مرگبار رخ داد.براساس آمار رسانه‌ها، این حادثه دهمین مورد از فوت پاکبانان در کشور طی ۱۱ ماه گذشته (از اردیبهشت ۱۴۰۳) بود که قربانی تخلفات رانندگی و رانندگان بی‌احتیاط شدند.
راه‌اندازی خط HOV در فرصت مناسب
سال گذشته یکی از تصمیمات مهم در حوزه شهری، ایجاد خط HOV در تهران بود. خطوط پرسرنشین یا همان HOV به جاده‌ها یا بزرگراه‌هایی گفته می‌شود که تنها وسایل نقلیه با تعداد مشخصی از سرنشینان (معمولاً دو نفر یا بیشتر) اجازه تردد در آن‌ها را دارند.
براساس آمار پلیس، از هر ۱۰ خودروی عبوری در بزرگراه همت، ۶ خودرو تک‌سرنشین هستند. آرش رساء‌ایزدی، معاون بهره‌برداری از سیستم‌های حمل‌ونقل و محدوده‌های ترافیکی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهر تهران، در این‌باره گفت: «اجرای فعالیت‌ها، نصب سامانه‌ها و تکمیل زیرساخت‌ها، از جمله فیبرهای نوری و کابل‌های برق، نیازمند خلوتی کامل یا حداقل تردد کم شهروندان در نیمه‌های شب است. به همین دلیل، تصمیم گرفتیم با دقت بیشتری عمل کنیم و شتاب‌زده پیش نرویم. در آینده نزدیک و در فرصت مناسب، پس از هماهنگی‌های لازم و تأمین زیرساخت‌های کافی، این طرح در بزرگراه همت اجرایی خواهد شد.»
و ورود اتوبوس‌های برقی به تهران
یکی از اتفاقات مثبت سال ۱۴۰۳، ورود اتوبوس‌های برقی به تهران بود. اگرچه تعداد ۱۸۹ اتوبوس برقی فاصله زیادی با وعده شهردار مبنی بر ۲ هزار و ۵۰۰ دستگاه داشت و همچنین نیاز فوری تهران به ۷ هزار اتوبوس همچنان پابرجاست، اما همین تعداد نیز امید به نوسازی ناوگان فرسوده را زنده کرد.
سال گذشته همچنین از دو دستگاه تراموا رونمایی شد، در حالی که این پروژه هنوز مجوز رسمی از شورای شهر تهران ندارد. آخرین اظهارنظر مدیران شهری درباره تراموا توسط سخنگوی شهردار مطرح شد. او اعلام کرد که از سال ۱۴۰۴ قرارداد ۶۰ رام تراموا اجرایی می‌شود و از سال آینده ترامواها وارد تهران خواهند شد. تراموای تست شده سه کابین داشت، اما برنامه این است که از ترامواهای چهار کابین با ظرفیت ۳۵۰ نفر استفاده شود.
این در حالی است که شورای شهر تهران در بودجه امسال تنها اعتباری برای مطالعات ورود تراموا به تهران تصویب کرده است و هنوز تصمیم‌گیری قطعی در این زمینه صورت نگرفته است.
ادامه صندلی‌بازی در بهشت
یکی از انتقادهای همیشگی به شهردار تهران، صدور احکام کوتاه‌مدت و جابه‌جایی پی‌درپی مدیران در شهرداری است. این موضوع تا جایی پیش رفته که محمد آخوندی، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر، که معمولاً انتقادات تند خود را در صحن علنی شورا مطرح نمی‌کند، نیز به شهرداری تذکر داد. او خواستار انتخاب مدیرانی شد که حداقل نام میدان‌های تهران را بدانند و تأکید کرد که مدیران شهری باید از نیروهای قدیمی و باتجربه شهرداری انتخاب شوند.
این انتقاد بارها از سوی دیگر اعضای شورای شهر نیز مطرح شده بود. حبیب کاشانی، عضو شورای شهر تهران، پیش‌تر گفته بود که قبلاً از طریق رسانه‌ها از تغییرات مطلع می‌شدیم، اما اکنون به صورت درگوشی از آن‌ها باخبر می‌شویم. او به انتصابات متعدد برخی مدیران اشاره کرد و پرسید چرا وقتی مدیرانی از داخل مجموعه شهرداری داریم که با شرایط تهران آشنا هستند، از خارج از تهران مدیر انتخاب می‌شود.
این جابه‌جایی‌ها در سال گذشته نیز ادامه داشت و حتی تا روزهای پایانی سال نیز متوقف نشد؛ از تغییر مسئول دفتر شهردار گرفته تا جابه‌جایی معاونت مالی و اداری.
قبرستان جدید پایتخت؛ پایان دفن در بهشت زهرا
در سالی که گذشت، سرانجام آدرس گورستان جدید تهران مشخص شد. بیش از سه دهه است که مدیران شهری از اتمام ظرفیت بهشت زهرا سخن می‌گویند و در این مدت تلاش شده است که گورستان‌های جدیدی در شمال، جنوب، شرق و غرب پایتخت ایجاد شود. اما این طرح‌ها به نتیجه‌ای نرسیدند.
سال گذشته، شهرداری تهران هشدار داد که ظرفیت دفن در بهشت زهرا به پایان رسیده است و فضای باقی‌مانده تنها تا بهار سال ۱۴۰۴ پاسخگوی دفن روزانه در تهران خواهد بود.
محمد تاجیک، مدیرعامل سازمان بهشت زهرا، با اشاره به اینکه موضوع توسعه آرامستان بهشت زهرا تقریباً از ابتدای دهه ۷۰ مطرح بوده است، گفت: «مجموع مساحت آرامستان‌های جدید که در نظر گرفته شده، ۱۲۳۰ هکتار است. این مقدار همچنان ۵۰۰ تا ۶۰۰ هکتار کمتر از نیاز پیش‌بینی‌شده برای ۵۰ سال آینده تهران است. اما اگر این آرامستان‌ها عملیاتی شوند، گامی مهم در حل بحران دفن متوفیان در پایتخت خواهد بود.»
بیشتر بخوانید:
شورای شهر تهران در ۱۴۰۳؛ یکدستی پرحاشیه، شهرداری بی‌پاسخ و تقابل‌های بی‌نتیجه/ سرنوشت دو کارزار پرامضا چه شد؟
خانه اندیشمندان و انجمن جامعه‌شناسی؛ جنجال بر سر بازپس‌گیری املاک شهرداری
سال گذشته، پس‌گیری املاک شهرداری از دو مجموعه علمی و فرهنگی خبرساز شد. در تابستان ۱۴۰۳، شهرداری تهران ساختمان انجمن جامعه‌شناسی را پلمب کرد. در این اقدام، وسایل داخل ساختمان توسط مأموران شهرداری به بیرون منتقل شد و یک نگهبان نیز در محل مستقر شد. این در حالی بود که از سال ۱۳۹۲ این ساختمان در اختیار انجمن جامعه‌شناسی قرار داشت.
در روزهای پایانی سال نیز حکم بازپس‌گیری خانه اندیشمندان صادر شد. شهرداری تهران مدعی شد که واگذاری این ملک در سال ۱۳۹۳ به خانه اندیشمندان به صورت غیرقانونی انجام شده و بدون رعایت مقررات به این مجموعه فرهنگی اختصاص یافته است. پس از پیگیری‌های حقوقی، دیوان عدالت اداری قرارداد را ابطال کرد و شهرداری موفق به بازپس‌گیری ساختمان شد.
سعید معیدفر، جامعه‌شناس، در واکنش به این اتفاقات گفت: «این اقدامات گام به گام در حال پیشروی است. شهرداری با مدیریت تخریب‌گر و غیرعلمی خود، دیر یا زود سراغ خانه هنرمندان و سایر خانه‌های متعلق به مردم خواهد رفت. این رویه، گلوگاه حیات مردم را می‌گیرد و زندگی را به شوره‌زار تبدیل می‌کند.»
نظافت شهر؛ دغدغه‌ای مشترک اما بی‌نتیجه
نظافت شهر از جمله موضوعاتی بود که حتی میان حامیان و مخالفان شهردار همدلی و اجماع نسبی وجود داشت. با این حال، تا روزهای پایانی سال ۱۴۰۳، شورا همچنان بر این مسأله تأکید داشت، اما شهرداری به جای تدوین سیاست‌های مؤثر، صرفاً مدیران این حوزه را جابه‌جا کرد. در این میان، برخی از اعضای شورا تلاش داشتند وضعیت نظافت تهران را با دوره‌های قبل مقایسه کرده و آن را به جدال‌های سیاسی بکشند، اما واقعیت این بود که کیفیت خدمات شهری در این حوزه همچنان با انتقادات جدی همراه بود.
بحران درختان تهران؛ هشدارهای شورا و تصمیمات بحث‌برانگیز
مسأله درختان و پارک‌های تهران یکی دیگر از دغدغه‌های شورا بود که بارها در صحن علنی مطرح شد. با وجود برخی تذکرات، حصارها همچنان در بوستان لاله پابرجاست و شهردار تهران برای بوستان‌های شهر، برنامه‌های جدیدی در نظر گرفته است. یک روز خبر از احداث زورخانه در پارک‌ها می‌آید و روز دیگر، علیرغم مخالفت منابع طبیعی و آبخیزداری، بحث ساخت کلبه‌های تفریحی پنج‌ستاره در بوستان‌های جنگلی مطرح می‌شود. یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های شورا که همچنان بی‌سرانجام باقی مانده، سرنوشت درختان پادگان ۰۶ است.
کاهش خانه‌های ناایمن؛ گامی در مدیریت بحران آتش‌نشانی
یکی از نقاط قوت مدیریت شهری ششم، تمرکز بر پیشگیری از بحران و بهبود ایمنی در حوزه آتش‌نشانی است. تهران با چالش بزرگی در زمینه ایمنی ساختمان‌ها روبه‌رو است؛ به‌ویژه ساختمان‌های فرسوده و ناایمن در بافت‌های قدیمی که در برابر حوادثی مانند زلزله، خطرات جدی دارند. در سال‌های اخیر، شهرداری تهران و سایر نهادهای مرتبط اقداماتی را برای پایش و بهسازی این ساختمان‌ها آغاز کرده‌اند.
علیرضا زاکانی، شهردار تهران، اعلام کرده است که از مجموع ۹۳۰ هزار پلاک موجود در شهر، تعداد زیادی دارای مشکلات ایمنی و پایداری هستند. از این میان، ۱۶ هزار ساختمان به‌عنوان پرخطر شناسایی شده‌اند که بسیاری از آن‌ها خدمات عمومی ارائه می‌دهند. تاکنون حدود ۶۰۰۰ ساختمان مورد پایش قرار گرفته‌اند.
مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی نیز اعلام کرد که تعداد ساختمان‌های ناایمن پایتخت که قبلاً ۱۲۹ مورد بود و هیچ‌کس قادر به حل آن‌ها نبود، اکنون به ۶۰ ساختمان کاهش یافته است؛ یعنی ۶۰ درصد از این مشکل برطرف شده است.
فرونشست زمین و بحران چاه‌های جدید
سال‌هاست که منابع آبی تهران و دیگر شهرهای کشور به‌آرامی خشک می‌شوند. این بحران نه‌تنها به‌دلیل کاهش فشار آب در خانه‌ها بلکه به‌خاطر حفر چاه‌های عمیق‌تر نیز تشدید شده است. فرونشست زمین، به‌عنوان یک فاجعه خاموش، زیر پای شهر در حال وقوع است.مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران، بارها نسبت به کمبود منابع آبی و خطر فرونشست زمین در پایتخت هشدار داده و خواستار برنامه‌ریزی اصولی برای تأمین پایدار آب شده است.
مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران، نیز نسبت به اقدام شرکت آب و فاضلاب برای حفر صد حلقه چاه ۲۵۰متری در برخی مناطق هشدار داده است. به گفته او، مهدی چمران قاطعانه مخالفت کرده و اعلام داشته است:«اگر لازم است ما را اعدام کنید، اما اجازه نخواهیم داد این چاه‌ها حفر شوند.»چراکه این اقدام می‌تواند باعث فرونشست زمین در تهران شود. در برخی مناطق، میزان فرونشست به ۳۰ سانتی‌متر رسیده که توسط مراجع علمی نیز تأیید شده است.
آلودگی زمستانی؛ رکوردی ناخوشایند
زمستان گذشته یکی از آلوده‌ترین زمستان‌های ده سال اخیر در تهران بود. تعطیلات ناشی از آلودگی هوا و سرمای شدید بیشتر از سال‌های گذشته بود. در همین زمان که تهران در صدر فهرست شهرهای آلوده جهان قرار داشت، شهرداری تهران اعلام کرد که اقدامات جامعی برای مقابله با آلودگی هوا انجام داده است و در اجرای قانون هوای پاک به خود نمره خوبی می‌دهد.
اما احمد طاهری، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط‌زیست، در واکنش به این ادعا گفت: «وضعیت کنونی کلان‌شهرهای ما با اهداف قانون هوای پاک فاصله زیادی دارد و عملکرد کلان‌شهرها و وزارت کشور در این زمینه کمتر از میزان تعیین‌شده در قانون بوده است.»
در مجموع، مدیریت شهری تهران در سال گذشته با چالش‌های متعددی از جمله ایمنی ساختمان‌ها، بحران آب، فرونشست زمین و آلودگی هوا روبه‌رو بود. چالش هایی که هر سال بحرانی تر می شوند.
۲۳۳۲۳۳
source