همشهری آنلاین – سیدسروش طباطبایی‌پور: حالا در نخستین روز اردیبهشت و به‌مناسبت بزرگداشت پادشاه سخن، قرار است جهان، کلاه از سر بردارد و به هنر انسانی و بی‌بدیل او ادای احترام کند، اما تهران در ادای احترام به جناب سعدی پیشقدم بود؛ چون نام یکی از خیابان‌هایش را از دیرباز به نام این شاعر قرن هفتمی تغییر داد. حالا در خیابان سعدی، گشتی می‌زنیم و عکسهای کمتر دیده شده این خیابان را از نظر می‌گذرانیم.
بیش‌تر بخوانید:
در دوره حکومت قاجار و زمانی که تهران تازه در حال شکفتن بود، خیابان لاله‌زار کنونی باغی بود پر از لاله و گل و تفرجگاهی خارج از شهر برای اعیان و اشراف. تا اینکه جناب ناصرالدین‌شاه در یکی از سفرهایش به فرانسه، محو خیابان شانزلیزه شد و وقتی به تهران بازگشت، دستور داد باغ‌های لاله را خراب کنند و خیابانی شبیه شانزلیزه در تهران ساخته شد. دوطرف این خیابان هم پر شد از مغازه و سینما و تماشاخانه، اما پشت مغازه‌های لاله‌زار و به موازات آن، ویرانه‌ای بود بدون دار و درخت که کمتر کسی جرأت می‌کرد پا به آنجا بگذارد. نامش را هم خیابان «لختی» گذاشته بودند؛ یعنی اگر اینجا پیدایت شود، راهزنان شهری، جیبت را می‌زنند. خیابان لختی، همان خیابان سعدی شد که حالا می‌بینید. این عکس قدیمی، سال ۱۳۳۱حوالی تقاطع خیابان سعدی با منوچهری را نشان می‌دهد.
- ساختمان سینگر
ناصرالدین‌شاه که شیفته غرب شده بود، به تقلید از کشورهای اروپایی، دستور داد در خیابان لختی، باغ‌وحشی به سبک اروپایی‌ها بسازند. وقتی باغ‌وحش ساخته شد، آن را «مجمع وحوش» نامیدند و آن‌قدر تهرانی‌ها را تحت‌تأثیر قرار داد که خیابان باریک را، خیابان باغ‌وحش هم می‌گفتند.
تا اوایل دوره پهلوی اول در خیابان باغ‌وحش هیچ دکانی نبود، تا اینکه آهسته‌آهسته این خیابان هم پا گرفت. می‌گویند نخستین ساختمان مدرن در این خیابان، ساختمان سینگر بود؛ دفتر کارخانه‌ای آمریکایی که چرخ خیاطی تولید می‌کرد و آن‌قدر کارش در ایران گرفت که در دوره پهلوی اول، ساختمان مدرنی در خیابان باغ‌وحش بنا کرد و روی سردرش نوشت: «سینگر». از دیگر ساختمان‌های معروف در این خیابان، ساختمان خودروی سنگین آمریکایی «دوج» بود که با ورود این شرکت و احداث ساختمان‌های خصوصی دیگر، این خیابان نام بی‌کلاس «لختی‌ها» را از دست داد و به احترام شیخ اجل، آن را «سعدی» نامیدند. این تصویر از ساختمان سینگر را عکاس همشهری در سال ۱۳۸۴گرفته است.
- بیمارستان امیراعلم
یکی از قدیمی‌ترین بیمارستان‌های آموزشی تهران، بیمارستان نسوان است که در سال ۱۲۸۵شمسی و به همت دکتر امیراعلم در بخش شمالی خیابان سعدی برای زنان تاسیس شد و از سال ۱۳۲۳شمسی و به احترام خدمات ارزشمند بنیانگذارش به بیمارستان امیراعلم تغییر نام یافت.
به‌نظر می‌رسد تاریخ بیمه به دوره صفوی می‌رسد؛ وقتی که کاروانسراها، جان و مال ساکنانشان را در مقابل راهزنان تضمین می‌کردند، اما یکی از نخستین ساختمان‌های بیمه به شکل امروزی، در خیابان سعدی متولد شد. این تصویر مربوط به ساختمان بیمه ایران در سال ۱۳۳۰است.
- خودروهای قدیمی
این تصویر خیابان سعدی را با خودروهای قدیمی آن روزگار تهران در سال ۱۳۴۵نشان می‌دهد. ساختمان سینگر هم در سمت راست تصویر پیداست.
استقبال مردم از فیلم سینمایی «ضربت» به کارگردانی ساموئل خاچیکیان در سینما سعدی به سال ۱۳۴۳
- میدان مخبرالدوله
وقتی ناصرالدین‌شاه می‌خواست تهران را گسترش دهد، میدان مخبرالدوله را ساخت، اما بناهای اطراف آن مربوط به دوره پهلوی است. این تصویر در سال ۱۳۴۳شکار شده و اکنون به آن چهارراه مخبرالدوله یا استقلال می‌گویند.
- تاکسی‌های نارنجی
عکاس در این تصویر، لنز را به‌سوی شمال خیابان سعدی گرفته و در سال ۱۳۴۶از میدان مخبرالدوله عکس گرفته است. در این تصویر، خودروهای تاکسی نارنجی و اتوبوس‌ها به چشم می‌آیند.
این عکس، تقاطع خیابان سعدی با خیابان انقلاب را در سال ۱۳۳۵نشان می‌دهد.
عکس‌ها از صفحه پنجره‌ای به دیروز
- مجسمه جناب سعدی
اگر بخواهیم از جدیدترین تغییر در خیابان سعدی یاد کنیم، می‌توانیم به مجسمه سعدی اشاره کنیم. مجسمه‌ای برنزی که با احتساب پایه سنگی ۴متری‌اش، بیش از ۷متر ارتفاع دارد و از آن در اردیبهشت سال ۱۴۰۲در تقاطع خیابان سعدی با انقلاب رونمایی شد. این عکس را امیر پناه‌پور، عکاس روزنامه همشهری گرفته است.
source