به گزارش صدای بورس، در دهه اخیر، با گسترش آگاهی عمومی نسبت به اهمیت مدیریت دارایی و توسعه فردی در حوزه مالی، توجه به بازار سرمایه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری رشد قابل‌توجهی یافته است.
در این مسیر، یکی از نخستین و تعیین‌کننده‌ترین تصمیم‌هایی که هر فرد سرمایه‌گذار با آن مواجه می‌شود، انتخاب میان سرمایه‌گذاری مستقیم و غیرمستقیم است. در این گزارش تلاش می‌شود تا با تبیین تفاوت‌ها، مزایا و چالش‌های هر روش، زمینه تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر فراهم شود. همچنین، نمونه‌هایی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در بازار سرمایه ایران معرفی می‌گردد که عملکرد مطلوبی داشته‌اند.
تعریف سرمایه‌گذاری مستقیم و غیرمستقیم
سرمایه‌گذاری مستقیم حالتی است که در آن فرد، شخصاً اقدام به خرید دارایی‌هایی چون سهام، اوراق بدهی یا املاک می‌کند و مسئولیت کامل تحلیل، تصمیم‌گیری، و مدیریت این دارایی‌ها را بر عهده دارد. در این حالت، سرمایه‌گذار نیازمند دانش تحلیلی، شناخت عمیق از بازار و صرف زمان قابل‌توجه برای پیگیری مستمر تحولات بازار است.
در مقابل، سرمایه‌گذاری غیرمستقیم به روشی اطلاق می‌شود که در آن سرمایه‌گذار از طریق نهادهای واسط نظیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، صندوق‌های قابل معامله یا سبدگردانی اختصاصی، دارایی‌های خود را به‌طور غیرمستقیم در بازار سرمایه به کار می‌گیرد. این نوع سرمایه‌گذاری امکان بهره‌مندی از مدیریت حرفه‌ای، تنوع‌بخشی به پرتفوی و کاهش ریسک‌های ناشی از تصمیم‌گیری شخصی را فراهم می‌کند..
مقایسه سرمایه‌گذاری مستقیم و غیرمستقیم
سرمایه‌گذاری مستقیم با کنترل کامل و نیاز به تخصص بالا همراه است، در حالی‌که سرمایه‌گذاری غیرمستقیم بیشتر برای افرادی مناسب است که زمان یا دانش مالی محدودی دارند. سرمایه‌گذاری غیرمستقیم مزایایی چون مدیریت حرفه‌ای، کاهش ریسک از طریق تنوع‌بخشی، و صرفه‌جویی در زمان دارد. در مقابل، سرمایه‌گذاری مستقیم برای افرادی مناسب است که علاقه‌مند به تحلیل بازار و تصمیم‌گیری‌های مستقل هستند.
مقایسه ویژگی‌های دو روش سرمایه‌گذاری
این جدول نشان می‌دهد که انتخاب بین این دو روش نه به‌طور مطلق، بلکه وابسته به ویژگی‌های فردی، اهداف سرمایه‌گذاری و سطح آگاهی مالی هر فرد است.
مزایا و محدودیت‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم
سرمایه‌گذاری غیرمستقیم با اتکا به تخصص مدیران حرفه‌ای صندوق‌ها و نهادهای مالی، ریسک تصمیم‌گیری فردی را کاهش داده و از طریق بهره‌گیری از تحلیل‌های تخصصی و داده‌محور، امکان واکنش مناسب‌تر به نوسانات بازار را فراهم می‌سازد. این روش با تنوع‌بخشی هدفمند به پرتفوی، احتمال زیان شدید در اثر عملکرد ضعیف یک دارایی خاص را کاهش داده و به افزایش پایداری بازده در بلندمدت کمک می‌کند. از سوی دیگر، ابزارهایی مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری، دسترسی آسان، نقدشوندگی مناسب، گزارش‌دهی شفاف و نظارت قانونی را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌سازند. چنین مزایایی موجب شده‌اند که سرمایه‌گذاری غیرمستقیم به گزینه‌ای جذاب برای افراد با زمان یا دانش محدود تبدیل شود. با این حال، باید توجه داشت که این روش با هزینه‌هایی مانند کارمزد مدیریت همراه است و میزان کنترل فردی بر انتخاب دقیق دارایی‌ها نسبت به سرمایه‌گذاری مستقیم محدودتر است.
روش های سرمایه گذاری غیرمستقیم
سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از طریق ابزارها و نهادهای مختلفی انجام می‌شود. مهم‌ترین روش‌ها شامل سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری (اعم از سهامی، درآمد ثابت، مختلط، بخشی و اهرمی)، استفاده از خدمات سبدگردانی اختصاصی، و خرید واحدهای صندوق‌های قابل معامله (ETF) در بورس است. این ابزارها به افراد امکان می‌دهند تا بدون نیاز به مدیریت روزانه دارایی‌ها، از مزایای بازار سرمایه بهره‌مند شوند.
سرمایه‌گذاری در ایرانبه عنوان روش های سرمایه گذاری غیر مستقیم
در بازار سرمایه ایران، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در انواع مختلف فعالیت می‌کنند. صندوق‌های سهامی، بخشی، اهرمی، درآمد ثابت و مختلط، ابزارهایی هستند که به سرمایه‌گذاران امکان مشارکت غیرمستقیم در بازار را با درجات مختلفی از ریسک و بازده می‌دهند.
در یک سال گذشته، شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران از سطح ۲٬۲۳۶٬۳۶۰ در ابتدای دوره، به عدد ۲٬۷۰۹٬۷۵۱ در پایان دوره رسیده است که معادل رشد ۲۱.۷ درصدی می‌باشد. این رشد، به‌عنوان معیاری برای عملکرد کلی بازار بورس، مبنای مناسبی برای مقایسه بازدهی ابزارهای مختلف سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.
بررسی عملکرد برخی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در بورس نشان می‌دهد که بسیاری از آن‌ها عملکرد بهتری نسبت به شاخص کل داشته‌اند. در جدول‌های زیر، بازدهی یک‌ساله انواع صندوق‌های سهامی، بخشی و اهرمی آمده است
صندوق‌های سهامی
صندوق‌های سهامی عمده‌ترین گزینه برای سرمایه‌گذاران با دیدگاه رشد سرمایه در بلندمدت هستند. در جدول زیر سه صندوق سهامی موفق در بازار ایران معرفی شده‌اند
عملکرد این صندوق‌ها نسبت به شاخص کل بورس در یک‌سال گذشته بهتر بوده و نشان‌دهنده اثربخشی مدیریت حرفه‌ای آن‌ها است.
در نمودار زیر، عملکرد یک‌ساله صندوق توسعه اطلس مفید (خط سبز) با شاخص کل بورس (خط قرمز) مقایسه شده است. همان‌طور که مشاهده می‌شود، این صندوق در اغلب ماه‌های سال ۱۴۰۲ بازدهی بالاتر و نوسان کمتری نسبت به شاخص کل داشته است. این موضوع به‌روشنی نشان می‌دهد که مدیریت حرفه‌ای و تنوع دارایی‌ها در صندوق، نقش مؤثری در بهبود عملکرد و کاهش ریسک ایفا کرده است.
صندوق‌های بخشی
صندوق‌های بخشی بر روی یک صنعت خاص یا گروه مشخصی از شرکت‌ها تمرکز دارند. این نوع از صندوق‌ها با هدف بهره‌مندی از رشد بخشی خاص (مانند پتروشیمی، فناوری، انرژی و…) طراحی می‌شوند. نمونه‌های زیر از صندوق‌های موفق بخشی هستند:
رشد قابل‌توجه این صندوق‌ها در سال اخیر، مؤید این است که تمرکز بر صنایع منتخب می‌تواند بازده بالاتری از بازار کلی فراهم آورد. صندوق های بخشی با نیروهای متخصص هر صنعت و مدیران حرفه ای سرمایه گذاری سعی در انتخاب بهترین و پرپتانسیل ترین سهام هر صنعت برای ثبت بهترین عملکردها را دارند.
صندوق‌های اهرمی
صندوق‌های اهرمی، با استفاده از ابزارهای مشتقه یا سازوکارهای اهرم مالی، بازدهی بالاتر (و در عین حال ریسک بالاتر) نسبت به صندوق‌های معمولی ارائه می‌دهند. نمونه‌های زیر از صندوق‌های اهرمی فعال در بورس ایران هستنددر طول سال ۱۴۰۳ بازدهی این صندوق ها از شاخص کل بیشتر بوده است.
جمع‌بندی
انتخاب روش سرمایه‌گذاری مناسب، یک تصمیم استراتژیک است که باید با توجه به سطح دانش مالی، زمان قابل‌اختصاص، هدف سرمایه‌گذاری و تحمل ریسک صورت گیرد. با توجه به تحلیل‌های ارائه‌شده، سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از طریق صندوق‌های متنوع، به‌ویژه برای افراد فاقد تخصص کافی یا زمان پیگیری مستمر بازار، راهکاری مناسب، کارآمد و با قابلیت تطبیق با نیازهای مختلف است.
نکته قابل توجه آن است که تنوع بالای صندوق‌های موجود در بازار سرمایه ایران (اعم از سهامی، بخشی، اهرمی، درآمد ثابت و ترکیبی) امکان انتخاب بر اساس سطوح مختلف ریسک‌پذیری و اهداف سرمایه‌گذاری را فراهم کرده است. بررسی بازدهی صندوق‌هایی چون موج، سمان، اطلس و سرو نشان می‌دهد که در بسیاری از موارد، این ابزارهای مالی توانسته‌اند بازدهی بالاتری از شاخص کل بازار داشته باشند.
در همین راستا، یکی از ابزارهای نوین سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، صندوق بخشی بیمه‌ای پناه به مدیریت سبدگردان نوین‌نگر آسیا است که با تمرکز بر صنایع مرتبط با حوزه بیمه و خدمات مالی طراحی شده است. این صندوق با اتکا به تحلیل‌های تخصصی، انتخاب دقیق ترکیب دارایی‌ها و بهره‌گیری از تجربه متخصصان مالی، می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذارانی باشد که به دنبال بازدهی بالا در کنار مدیریت حرفه‌ای ریسک هستند. با توجه به توضیحات ارائه‌شده در این گزارش و مزایای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، صندوق پناه می‌تواند یکی از انتخاب‌های هوشمندانه برای سرمایه‌گذاران آگاه و هدفمند باشد.
اشکان چهره نگار کارشناس بازار سرمایه
شماره ۵۸۵ هفته نامه اطلاعات بورس
