«آرمان امروز» بررسی می کند؛
آرمان امروز- گروه جامعه: روز گذدشته «مسعود پزشکیان» در نخستین جلسه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در دولت چهاردهم از گرفتاری در بی‌عدالتی شدید در نظام آموزشی سخن گفت و باور دارد که کلاس درس برخی مدارس خاص از برخی دانشگاه‌های ما بالاتر است و در بعضی مدارس دیگر معلم هم به تعداد کافی نداریم. باید به این سوال پاسخ داد که چرا با هزینه‌های گزاف تعداد زیادی دانشگاه ایجاد کرده‌ایم و سرمایه مادی و عمر جوانان را در آنجا صرف کسب آموزشی بی‌کیفیت می‌کنیم که فارغ‌التحصیل بیکار تربیت کنیم، بدون اینکه به تناسب میان نیاز و مصرف توجه داشته باشیم.» کیفیت پایین آموزش در مدارس و دانشگاه‌ها موضوع دیگری بود که مورد انتقاد رئیس‌جمهور قرار گرفت و درباره آن گفت: «در دانشگاه فقط علم آموزی داریم و اگر خیلی خلاقیت به خرج دهیم، به دانشجویان روش تحقیق هم یاد می‌دهیم. آیا با این دانشگاه و فارغ التحصیلانش می‌توان مشکلات پیچیده جامعه را حل کرد یا فقط دانشگاه تأسیس کرده‌ایم که کسب درآمد کنیم!؟» این گفته های رئیس جمهور در شرایطی مطرح می شود که سال‌هاست که مشکل عدالت آموزشی چه در حوزه دانشگاه و چه مدارس مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان است.
در این رابطه مهدی نویدادهم، عضو هیات‌علمی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی و دبیرکل سابق شورای عالی آموزش‌وپرورش در این رابطه معتقد است که «بحث عدالت آموزشی، بحث بسیار مهم و بحث روز آموزش‌وپرورش و دانشگاه ها است. از زوایای مختلف می‌شود به این بحث پرداخت.» و افزود: «عدالت آموزشی موضوع بسیار جدی است و اگر امروز برای حل این مساله راه‌حلی پیدا نکنیم فردا به دلیل مشکلات جدی که از این زاویه متوجه آموزش‌وپرورش شده است، دیر خواهد شد. شواهد متعددی وجود دارد که عدالت در کلان کشور، عدالت اجتماعی و عدالت اقتصادی آسیب‌دیده؛ در نتیجه عدالت آموزشی هم آسیب‌دیده است. این‌طور نیست که در سایر بخش‌ها وضع ما خوب باشد و فقط مشکل ما عدالت آموزشی باشد. شاید عدالت آموزشی بخشی از آن متاثر از نا‌عدالتی‌هایی است که در سایر حوزه‌ها و عرصه‌ها وجود دارد. اینجا نقطه‌ای است که دشمن روی آن دست گذاشته و این شکاف‌ها را بزرگ‌نمایی کرده و انسجام ملی ما را تضعیف می‌کند. اگر برای بسط عدالت و درمان ناعدالتی‌ها و بی‌عدالتی‌ها نتوانیم چاره‌اندیشی کنیم در گام اول وحدت ملی، انسجام ملی و فرهنگی ما آسیب خواهد دید.» وی در ادامه خاطرنشان کرد: «چندین سال پیش وقتی ما به برخی از استان‌ها می‌رفتیم حداکثر مطالبه آنها یک دبستان بود و الان دبیرستان و دانشگاه مطالبه می‌کنند و بلوغ فرهنگی و اصلاح فرهنگی که در فرهنگ عمومی ایجاد شده است زمینه اجرای عدالت آموزشی را فراهم می‌کند یعنی لازمه تحقق عدالت، اصلاح فرهنگ است.»
کیفیت آموزشی مهم است، نه کمیت
اما برای عدالت تعاریف مختلفی مطرح شده است. ساده‌ترین تعریف دسترسی یکسان و برابر همه به آموزش است. صرف دسترسی به آموزش مبنا نیست بلکه آموزش باکیفیت موردنظر است. در کشور از منظر دسترسی یکسان، تقریبا دستاوردهای قابل دفاعی داشته است. در ادامه افزود: «روزگاری در کشور ما ۳۷ درصد از دانش‌آموزان دختر بودند. الان ۵۵.۵ درصد از دانش‌آموزان دختر هستند. روزگاری ۷۶درصد بچه‌های لازم‌التعلیم دسترسی به مدرسه نداشتند اما الان پوشش تحصیلی ما بالای ۹۸ درصد است. ما در کشور ۵۰۵ مدرسه تک دانش‌آموزی داریم. این به معنای دسترسی به آموزش است؛ یعنی هزینه‌کردن نظام در راستای آموزش‌وپرورش.» اما با روند کمی که داشتیم، وضعیت کیفیت چگونه است؟ نویدادهم در پاسخ به این سوال می گوید: «ما در جلسه‌ای وضعیت سیستان‌وبلوچستان را بررسی می‌کردیم. یک‌سوم معلمان امسال سیستان‌وبلوچستان غیررسمی هستند؛ یعنی یا سربازمعلم یا حق‌التدرسی یا شرکتی یا خدماتی هستند؛ یعنی دارای کیفیت حداقلی هستند. این را اگر با این تعریف ببینیم این بی‌عدالتی است. اگر با این تعریف ببینیم عدالت یعنی دسترسی، این عدالت است. در سند تحول دو هدف جدی وجود داشت، ارتقای کیفیت و عدالت که قابل‌تبیین است. الان شواهد متعددی وجود دارد که در این جهت ناموفق بودیم. نکته مهم من این بی‌عدالتی، آسیب‌دیدگی عدالت آموزشی به دلیل تنوع فرهنگی نبوده است. این‌گونه نبوده که چون اینها ترک یا لر یا کرد بوده‌اند ما به اینها نپرداخته‌ایم. با این دلیل به بی‌عدالتی دامن زده نشده است. برحسب آمار سرانه فضای فیزیکی کشور که یک شاخص است بالاترین سرانه فضای آموزشی را کدام استان دارد؟ ایلام (۲.۸) درصد. بعد از آن یزد، سوم کهگیلویه، چهارم چهارمحال‌وبختیاری، کمترین استان البرز ۳.۲ دهم درصد، میانگین کشور ۳.۵ مترمربع است، البرز، سیستان بلوچستان و بعد از آن تهران است. این بی‌عدالتی که شما می‌بینید، میانگین ۲.۵، بیشترین ۲.۸دهم و کمترین ۳.۲ دهم، در این هیچ ردپایی از قومیت و فرهنگ و تنوع فرهنگی نمی‌بینید بلکه ناشی از ضعف مدیریت و عواملی از این دست است. »
وی در پاسخ به این سوال که به‌رغم تمام تلاش‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی که کردیم تا عدالت را تعمیم دهیم چرا موفق نشده‌ایم؟ گفت: «یکی از دلایل آن این است که تنوع فرهنگی را ندیدیم. چه باید کرد؟ مجموعه‌ای از سیاست‌ها و برنامه‌های آموزشی – تربیتی، مبتنی‌بر همان راهبرد وحدت در کثرت فرهنگی، با رویکرد کاهش تمرکز باید راهبرد ما باشد. تا زمانی که این مقدار تمرکز است و همه سیاستگذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در مرکز است این اتفاق نمی‌افتد. با رویکرد کاهش تمرکز و توجه به اقتضائات تنوع فرهنگی ضمن التزام به حفظ وحدت ملی، اگر بتوانیم این کار را انجام دهیم می‌توانیم بخشی از این آسیب‌دیدگی عدالت آموزشی یا بی‌عدالتی آموزشی را مدیریت کنیم.»
کنکور و عدالت آموزشی
وی در ادامه خاطرنشان کرد: حالا کسی که می‌خواهد وارد دانشگاه شود چه چیزی می‌سنجد که ایشان شایستگی ورود به دانشگاه را دارد؟ سوال اصلی اینجاست. ببینید پدیده کنکور محصولی است از یک‌سری علل مُعدِّه مختلفی که اینجا وجود دارد. برای مثال عده‌ای فکر می‌کنند برای ما مدرسه پیشا‌دانشگاه است، دبستان و مدرسه هم پیش‌دانشگاهی است و همه باید این مسیر را طی کنند تا به مرحله بعد یعنی دانشگاه برسند. نکته بعدی این است که موفقیت صرفا از مسیر دانشگاه می‌گذرد. این هم یک انگاره قوی است. حال به‌خاطر پول، به‌خاطر مدرک‌گرایی یا اقتصاد یا هر چیز دیگری است. بالاخره این موج تقاضا وجود دارد. از سربازی فراری است یا بیکار است و ازدواج نکرده و مسیر اجتماعی دیگری هم در جامعه ندارد. ما کویری از نهادهای مشارکت در ایران داریم یعنی نهادهای مشارکتی که نداریم. خوب راه کجاست؟ باید به دانشگاه رفت. یک مدت‌زمان می‌گذرد. اینها چه چیزی تولید می‌کنند؟ حجم تقاضایی که بنا بر دلایلی نامتعادل هم شکل‌گرفته است. عموم نسخه‌پردازان ما در‌حال حل این حجم تقاضای نامتعادل هستند، می‌خواهند کاری کنند که متعادل شود و این حجم را شکسته و از حجم آن بکاهند. سوال من این است حالا اگر حجم تقاضا متعادل شده و یک نفر می‌خواهد وارد دانشگاه شود، چیزی که شما می‌سنجید صلاحیت ایشان برای این کد رشته محل را تایید می‌کند یا نمی‌کند؟ هیچ ربطی ندارد و طراحی برای این کار نشده است و لو اینکه شما یک نفر دانشجو داشته باشید.
source