«آرمان امروز» در گفت‌گو با احمد بخارایی بررسی می‌کند

آرمان امروز- ر‌ها معیری: «وفاق ملی» کلید واژه دولت جدید برای ساختن «ایران نوین» است، این موضوع را می‌توان در کابینه دولت پزشکیان و امور سیاسی کشور به وضوح دید، اما در این شرایط سؤالی که بسیاری از کارشناسان و جامعه با آن مواجه است که وفاق ملی می‌تواند معنای فرابخشی وفاق اجتماعی میان دولت و ملت، باشد؟ آن هم در شرایطی که دیرباز مورد توجه مطالعات جامعه شناختی بوده، یا چطور می‌توان از وفاق ملی که فعلا جنبه سیاسی آن این روز‌ها بسیار پررنگ است به وفاق اجتماعی رسید؟ از دید کارشناسان وفاق اجتماعی گرچه موضوعی دیرینه است لکن با توجه به تحولات جهان معاصر بار دیگر لزوم توجه به آن بیشتر احساس می‌شود. امروز وفاق اجتماعی و تضاد اجتماعی، نظم اجتماعی و «تغییر اجتماعی فرد و جامعه» ساخت و کنش و غیره همگی دو وجه یک سکه قلمداد می‌شوند.
وفاق ملی و طرد شدگان
شاید یکی از وعده‌ها و عمل‌های پزشکیان، حضور مذاهب دیگر در ساختار دولت مثل برداران اهل سنت، زنان، بازگشت اساتید و دانشجویا اخراجی به محیط دانشگاه و نظام علمی کشور و… است. در این میان وفاق اجتماعی ابزار اصلی ادغام اجتماعی است. ادغام همان مفهومی است که تمام گروه‌ها، اقشار، اقوام، مذاهب و ساختار‌های غیرملی را ذیل عنوان شهروند کنار یکدیگر جمع می‌کند. مفهوم ادغام در مقابل طرد اجتماعی قرار می‌گیرد؛ یعنی هیچ‌کس به خاطر مذهب، وضعیت اقتصادی-اجتماعی، قومیت، جنسیت، نژاد، محل سکونت و تفکر متمایز از جامعه کنار گذاشته نمی‌شود. این کنارگذاشته شدن خود را در عدم‌دسترسی یا دسترسی محدود به آموزش، اشتغال، بهداشت، تأمین اجتماعی، مسکن و… نشان می‌دهد.
بنابراین اگر وفاق ملی به معنی دربرگیری و همراهی تمام شهروندان یک دولت-ملت باشد، آنگاه هیچ‌یک از شهروندان نباید به هر دلیلی از این تمامیت کنار گذاشته شوند. سیاست اجتماعی به معنای سیاست‌های بازتوزیعی منابع با هدف مشمول کردن گروه‌های کمتربرخوردار در یک جامعه است. به عبارت دیگر، اگر سیاست‌های اقتصادی با تمرکز منابع جامعه در بنگاه‌های اقتصادی موجب می‌شوند که بخشی از اعضای جامعه به منابع بیشتری از کشور دسترسی داشته باشند، سیاست‌های اجتماعی با بازتوزیع این منابع در میان گروه‌های کمتر برخوردار از طرد شدن گروه‌ها و اقشار مختلف جلوگیری می‌کنند.
وفاق ملی و آینده دولت چهاردهم
احمد بخارایی، جامعه‌شناس در این رابطه به «آرمان امروز» می‌گوید: در هر جامعه‌ای باید ساختاری موضوعات را تحلیل کرد، ساختار‌ها بسیار مهم هستند، هماهنگی، هم کُنشی، تعاملات، بسیار مهم است. در ایران زمانی که بحث اقتصاد می‌شود شما نمی‌توانید، اقتصاد را از فضای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی جداگانه ببینید وتحلیل کنید. اگر مسائل اجتماعی همراه نشود، سیاست‌های اقتصادی نمی‌تواند پاسخ بگیرد، چون سیاست‌های اقتصادی که یک پایه آن رقابت است به مشارکت صحیح باز می‌گردد. در جایی که مشارکت‌های اجتماعی خیلی، پالودگی و صحت را نمی‌بینید و با رانت و فساد روبه رو هستید، رقابت شکل نمی‌گیرد، یا در مسائل سیاسی، مگر می‌شود که در فضای مه آلود سیاسی شما ساختار اقتصادی را سامان بدهید، ساختار اقتصادی تابع عوامل درونی و بیرونی است و سیاست‌ها به شدت این عوامل درونی و بیرونی را جهت دهی می‌کنند. اگر احساس امنیت داخلی و بیرونی نباشد، اقتصاد نمی‌تواند پویا شود. منظور از اقتصاد درونی این است که شهروندان احساس کنند، دیده می‌شوند، شنیده می‌شوند، احساسات، تنوع و تکثرشان پذیرفته می‌شود و امنیت بیرونی این است که نظام حکمرانی، با نظام جهانی یک تعامل دیالکتیک دوسویه داشته باشد، در ضمن اینکه تضاد منابع دارند ولی نهایتاً دیالکتیک شکل بگیرد نه یک دیالکتیک آشتی ناپذیر.
وی در ادامه افزود: متأسفانه دولت‌ها خیلی تلاش می‌کنند که اوضاع اقتصادی را سامان بدهند، ولی چون ساختار اقتصادی، تحت تأثیر اجتماعی، سیاسی و حتی فرهنگی است، موفقیت چندانی نداشتند. شما در دولت‌های مختلف با همه زحماتی که کشیدند، اما با یک سیر صعودی آسیب‌های اجتماعی، تورم هستید. ممکن است که در یک دوره‌ای یک فرود کوچکی را احساس کردیم، ولی میانگین سیر صعودی داشته است.
در شرایطی که ما نشاط اجتماعی نمی‌بینیم، سایه جنگ وجود دارد، بی‌تفاوتی اجتماعی، حلقه‌های یک زنجیر هستند که هر کدام داستان خاص خود را دارد، در میان ساختار‌هایی که هر کدام ساز خود را می‌زنند، بحث وفاق به وجود می‌آید، ما‌امیدواریم آقای پزشکیان عصای موسی برای این کار داشته باشد. در یک جامعه اگر افراد درگیر مسائل معیشتی شوند، آن جامعه یک جامعه سطحی نگر می‌شود، جامعه‌ای که با تزلزل و خلاقیت، مواجه باشد، با فروپاشی مواجه خواهد شد. یک زمان است شما وفاق اجتماعی به شکل انباری مواجه هستید که شما از هر دری سخنی که همه بیایند، اینکه وفاق نیست، اما زمانی است که رئیس جمهور می‌خواهد فراجناحی عمل می‌کند، آدم‌ها و افرادی را بیارید که نه این است و نه آن و یک موضوع جدیدی است. به این دلیل است که می‌گویم که آقای پزشکیان عصای موسی می‌خواهد. ‌ایشان برای این موضوع با موانع مواجه است.