مجتبی آستانه: انتخابات اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی در حالی آخر مهرماه برگزار می‌شود که طبق بررسی‌های «شبکه شرق»، برخی از چهره‌های شناخته‌شده اکوسیستم نوآوری ایران را ردصلاحیت کرده‌اند. مدیرعامل دیوار یکی از افرادی است که صلاحیتش به دلیل عدم التزام عملی به نظام جمهوری اسلامی ایران تأیید نشده است، اما چرا پس از سه سال بلاتکلیفی، هنوز عده‌ای دوست ندارند اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی دوباره قدرت بگیرد؟

به قول قدیمی‌ها «بدون حرف پیش و گوش شیطان کر» قرار است انتخابات اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی بالاخره برگزار شود. فراخوان ثبت‌نام نامزدها دی‌ماه سال گذشته منتشر شد و هیئت عالی نظارت بر سازمان‌های صنفی کشور هفته گذشته با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد انتخابات این صنف 30 مهر امسال برگزار خواهد شد. همه دارندگان پروانه کسب در رسته‌های صنفی مرتبط با این اتحادیه، می‌توانند روز دوشنبه 30 مهر 1403 از ساعت 9 صبح تا 14 ظهر در انتخابات شرکت کنند. قرار است هفت عضو اصلی و سه عضو علی‌البدل هیئت‌مدیره و همچنین دو نفر بازرس انتخاب شوند. اما اولین واکنش فعالان اکوسیستم استارت‌آپی به فهرست نامزدهای انتخابات، به جای خالی مدیران کسب‌وکارهای بزرگ باز‌می‌گشت. «رضا الفت‌نسب»، شناخته‌شده‌ترین فرد این فهرست است. «کسری صادقی‌زاده» مدیرعامل اسنپ‌باکس، «پشوتن پورپزشک» مدیرعامل پادرو و «سام مدن‌پور» مدیرعامل ایسام، از دیگر نامزدهای انتخابات هستند. حضور نمایندگانی از کسب‌وکارهای کوچک‌تر و غیر از تهران در اعضای هیئت‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی موضوعی است که دغدغه همیشگی صنف بوده. این افراد با مشکلات کسب‌وکارهای کوچک و متوسط و غیرپایتخت‌نشین بیشتر آشنا هستند و به هم‌افزایی برای رفع دغدغه‌ها کمک خواهند کرد. همچنین سابقه دوره اول اتحادیه نیز نشان می‌دهد حضور مدیرانی از غول‌های استارت‌آپی کشور چندان بی‌حاشیه نیست، اما این ترکیب نامزدها می‌توانست متوازن‌تر باشد و با حضور چهره‌هایی از کسب‌وکارهای بزرگ‌تر، شاهد فعالیت صنفی قوی‌تری باشیم.

بررسی‌های «شبکه شرق» نشان می‌دهد نبود نام چهره‌های مطرح اکوسیستم استارت‌آپی سه علت اصلی دارد: برخی ردصلاحیت شده‌اند، برخی مدارک‌شان را تکمیل نکرده‌اند و برخی هم زمان کافی برای پیگیری‌های صنفی نداشتند و خود‌خواسته کنار رفته‌اند.

ماجرای ردصلاحیت‌ها

110 نفر برای دومین دوره انتخابات اعضای هیئت‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی ثبت‌نام کرده بودند که در نهایت کمتر از نیمی از آنها یعنی 46 نفر تأیید صلاحیت شدند.

«اشکان آرمندهی»، مدیرعامل دیوار، یکی از افرادی است که صلاحیتش برای انتخابات اتحادیه تأیید نشده است. او در‌این‌باره به «شبکه شرق» گفت: «براساس نظر کمیته تطبیق وزارت صمت که طبق قانون مسئول برگزاری انتخابات اتحادیه کشوری صنف کسب‌وکارهای مجازی است، من با استناد به «بند ۲ ماده ۲۲ مکرر – اعتقاد و التزام عملی به نظام جمهوری اسلامی ایران» ردصلاحیت شدم. ما درباره این موضوع براساس روال قانونی اعتراض هم کردیم». او با اشاره به تجربه‌ نسبتا بلندمدت و شناختی که در این سال‌ها درباره مسائل کسب‌وکارهای مجازی به دست آورده‌، اعتقاد دارد می‌تواند در کنار دیگر نامزدهای انتخابات، در راستای بهبود شرایط کشور قدم بردارد: «اما متأسفانه به نظر می‌رسد با وجود تغییراتی که در دولت اتفاق افتاده و وعده‌هایی که در راستای وفاق ملی داده شده، همچنان ما فعالان حوزه کسب‌وکارهای مجازی از نظر مسئولان غیر‌خودی محسوب می‌شویم و حتی اجازه نداریم برای انتخاباتی که مربوط به اتحادیه و صنف خودمان است، وارد شویم و تصمیم بگیریم». «مهدی نجفی»، مدیرعامل سفرمارکت، نیز که برای انتخابات اتحادیه ثبت‌نام کرده بود، نامش در فهرست نهایی دیده نمی‌شود. علت را نیز «انصراف به دلیل عدم مراجعه» به او اعلام کرده‌اند. نجفی با تأکید بر اینکه انصراف نداده، به شبکه شرق گفت: «مگر قرار بوده به جایی مراجعه کنم که نکردم؟ ثبت‌نام آنلاین را انجام دادم و اصل مدارک را حضوری به وزارت صمت تحویل دادم. دیگر کسی به من نگفت جایی مراجعه کنم. فهرست نهایی که منتشر شد، دیدم برای من نوشته‌اند انصراف به دلیل عدم مراجعه. انصراف یا باید کتبی باشد یا به طور مثال در سامانه روی دکمه انصراف بزنم، اما من انصرافی ندادم».

نجفی در ادامه اظهار کرد که برای تست اعتیاد مراجعه نکرده، اما معتقد است اگر حذف نامش به این دلیل باشد، باید علت آن نقص مدارک زده شود، نه انصراف: «انصراف این است که خودم بروم و درخواست انصراف بدهم. برای تست اعتیاد هم حرف من این است که این موضوع قانونی است یا نه؟ دوستان در انتخابات دیگر اتحادیه‌ها شرکت کردند و چنین درخواستی وجود نداشته».

البته طبق آخرین اصلاحیه آیین‌نامه اجرائی نحوه برگزاری انتخابات اتحادیه‌های صنفی، اعتیادنداشتن به مواد مخدر یکی از شرایط انتخاب‌شوندگان ذکر شده که برای این موضوع نوشته شده، از نیروی انتظامی استعلام گرفته می‌شود. او با تأکید بر اینکه اعضای هیئت‌مدیره اتحادیه باید ترکیبی از کسب‌وکارهای بزرگ و کوچک باشد، معتقد است با فهرست فعلی، اتحادیه ترکیب کارآمدی نخواهد داشت: «گمان می‌کنم کسانی که درگیر برگزاری انتخابات هستند، نمی‌خواهند اتحادیه، اتحادیه مفیدی باشد. باید از وزیر صمت مطالبه شود تا این روند غلطی که از سه سال گذشته شروع شده، متوقف شود. روند بررسی‌ها چطور بوده؟ من چه انصرافی دادم؟ انصراف با میل خود فرد است و به کجا باید مراجعه می‌کردم؟ به نظرم می‌خواهند این نهاد صنفی کارکردی نداشته باشد. اینکه انتخابات اتحادیه سه سال است به تعویق افتاده، یعنی می‌خواهند نهاد را از محتوا خالی کنند».

در 3 سال گذشته چه بر اتحادیه گذشت؟

انتخابات دوره دوم اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی قرار بود آبان سال 1400 برگزار شود، اما تا فروردین 1401 به تعویق افتاد. در آن زمان نیز وزارت صمت تقارن با ماه رمضان را بهانه کرده و انتخابات به تعویق افتاد. در‌حالی‌که همه منتظر برگزاری انتخابات اتحادیه بودند، ناگهان وزارت صمت از تصمیم جدیدی رونمایی و اعلام کرد اتحادیه باید تفکیک شود؛ موضوعی که با مخالفت جدی کارشناسان و انجمن‌های صنفی روبه‌رو شد و آن را غیرقانونی دانستند. انجمن تجارت الکترونیک در آن زمان با انتشار بیانیه‌ای، ضمن مخالفت با تفکیک اتحادیه، اعلام کرد این امر منجر به تضعیف اقتصاد دیجیتال کشور خواهد شد.

با این حال وزارت صمت بارها بر تفکیک‌شدن اتحادیه پافشاری کرد، اما پیگیری‌های صنفی مانع از اجرائی‌شدن این تصمیم شد.

در این سه سال هم که انتخابات برگزار نشد، اتحادیه سه رئیس را بر مسند خود دید که البته عمر فعالیت «مینا مهرنوش» از دو نفر دیگر خیلی بیشتر بود. 

برگزارنشدن انتخابات به نفع هیچ‌یک از اعضای اتحادیه نیست 

با انتشار خبر برگزاری انتخابات اتحادیه، بارقه امیدی در دل فعالان تجارت آنلاین روشن شد که شاید وزارت صمت دولت چهاردهم، تصمیم دارد با اصلاح روندهای پیشین، به ادامه حیات این اتحادیه کمک کند؛ اتحادیه‌ای که خیلی‌ها دل‌شان نمی‌خواهد وجود داشته باشد. «رضا الفت‌نسب» که در این سال‌ها بخشی از مسئولیت‌های اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی را برعهده داشته و برای ادامه فعالیت آن تلاش زیادی کرده، به «شبکه شرق» گفت: «فارغ از نتیجه انتخابات، شخصا نگران بقای اتحادیه هستم. اگر مشارکت اعضا به حد نصاب نرسد، اتحادیه منحل خواهد شد. در این حالت دو اتفاق خواهد افتاد: یا در یک اتحادیه همگن ادغام می‌شوند که به طور مثال خیلی‌ها دنبال این بودند که در اتحادیه فناوران رایانه ادغام شود؛ یا هر کسب‌وکار آنلاین زیر نظر اتحادیه‌های صنفی مرتبط برود. مثلا تاکسی‌های اینترنتی زیر نظر اتحادیه تاکسی‌های شهری قرار بگیرند».

او چنین اتفاقی را خوب و خوشایند ندانست و به سال‌ها تلاش برای رخ‌ندادن آن اشاره کرد: «سال 93-94 که هنوز اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی وجود نداشت، اتحادیه فناوران رایانه مجوزها را می‌داد که چندان تجربه موفقی نبود؛ چراکه کسب‌وکارهای زیرمجموعه آنها آفلاین هستند و نوع نگاهشان سنتی بود». الفت‌نسب معتقد است اگر دوباره به آن شرایط بازگردند، کسب‌وکارهای آنلاین ضرر خواهند کرد: «این اتفاق خوبی نیست و امیدوارم دوستان صنفی من در انتخابات شرکت کنند». شاید برخی اعتقاد داشته باشند با وجود انجمن‌های صنفی، دیگر اتحادیه مثل قبل کارکردی نداشته باشد، اما این تصور درستی نیست. الفت‌نسب در‌این‌‌باره گفت: «تنها نهادی که می‌تواند مجوز بدهد، اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی است. جواز کسب خیلی مهم است، امروز اگر جواز کسب نداشته باشی نمی‌توانی فعالیت کنی. بنابراین اتحادیه مهم‌ترین تشکل صنفی حوزه کسب‌وکارهای آنلاین است». به گفته او در این سه سال نیز که انتخابات دوره دوم برگزار نشده، با وجود سامانه ملی مجوزها، مجوزها صادر می‌شد و فعالیت اتحادیه بیشتر به حالت نظارت پسینی بوده است. او درباره رد صلاحیت‌ها نیز به «شبکه شرق» گفت آن‌طور‌که به آنها اطلاع داده‌اند، عمده رد صلاحیت‌ها به دلیل عدم ارائه مدارک لازم و آزمایشات بوده است: «البته نمی‌دانم همه افراد به این خاطر رد شدند یا خیر». او همچنین خبر از تشکیل ائتلاف «تاد» با همراهی شش نفر دیگر از نامزدها داد که سعی کرده‌اند از کسب‌وکارهای مختلف در آن حضور داشته باشند. «سام مدن‌پور»، «پشوتن پورپزشک»، «رضا الفت‌نسب»، «کسری صادقی‌زاده»، «صادق محمدی»، «محمدامین روانبخش» و «ایمان رادمنش» اعضای این ائتلاف هستند.

برخی به دنبال نابودی اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی هستند

«کسری صادقی‌زاده»، مدیرعامل اسنپ‌باکس و یکی از نامزدهای انتخابات اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی است. او در گفت‌وگو با «شبکه شرق»، از اهمیت این دوره از انتخابات اتحادیه برای ادامه حیات کسب‌و‌کارهای بزرگ و کوچک حاضر در اکوسیستم فناوری کشور سخن گفت: «در شرایط عادی اتحادیه باید تا‌کنون سه دوره انتخابات را تجربه می‌کرد. اما بنا به دلایل داخلی و ساختاری موفق به ادامه مسیر متناسب با فرایند طبیعی خود نشد و در این دوره آسیب‌های فراوانی به شرکت‌های بزرگ و کوچک اکوسیستم وارد شد». صادقی‌زاده با تأکید بر اینکه حیات اتحادیه برای کسب‌وکارهای فناوری‌محور بسیار حائز اهمیت است، اظهار داشت به‌ واسطه این اتحادیه، جایگاه شرکت‌های این حوزه از منظر حقوقی و ساختاری در کشور تعریف و تثبیت شده است و با عطف به این مهم به فعالیت خود ادامه می‌دهند: «بر همین‌ اساس، مشارکت در انتخابات این اتحادیه بسیار حائز اهمیت است و به‌ نوعی تضمین‌کننده موجودیت اتحادیه خواهد بود».