آرمان امروز_گروه اقتصادی: آیین روز ملی صادرات ۲۹ مهر ۱۴۰۳ با حضور رئیس جمهور در سالن اجلاس برگزار شد و در این مراسم از صادرکنندگان برتر تجلیل به عمل آمد. وزیر صمت، در این مراسم صادرات را جزو مولفه های اصلی ارتقای اقتصاد کشور معرفی کرد و ادامه داد: فعالان اقتصادی و مدیران دولتی بر این باورند که از برنامه هفتم توسعه فاصله گرفته ایم و لازم است برای جبران این موضوع اقدامات جدی در دستور کار خود قرار بدهیم. وی با بیان اینکه بخشی از عقب ماندگی ما در تجارت خارجی ناشی از طرف سیاست گذار است،بر افزایش سهم نیم درصدی ایران از صادرات جهانی تاکید کرد و گفت: بسترسازی برای امضای پیمان های منطقه ای، امضای موافقتنامه های تجارت ترجیحی و رسیدن به تعرفه های کالایی، بدون تردید یک جانبه گرایی در تجارت را حل خواهد کرد.به گفته اتابک؛ در ۱۰ سال گذشته ۴۸ درصد از کل صادرات ایران به ۵ کشور صادر می شد؛ اما امروز این عدد به ۷۳ درصد رسیده است به بیان دیگر فقط ۲۷ درصد از کل صادرات ما به کشورهایی غیر از ۵مقصد اول صادراتی ما صادر می شود و این آمار نشان می دهد که صادرات ما محدود است.
همچنین بنا بر گزارش صندوق بین‌المللی پول، آمریکایی‌ها بیش از ۲۵ درصد از درآمد و تولید خلق شده در سال ۲۰۲۳ را به خود اختصاص داده‌اند. به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، آمریکایی‌ها بیش از ۲۵ درصد از درآمد و تولید خلق شده در سال ۲۰۲۳ را به خود اختصاص داده‌اند. بر اساس همین گزارش، سهم ایران از کیک ۱۰۵ هزار میلیارد دلاری جهان در سال ۲۰۲۳ حدود ۳۶۸ میلیارد دلار (کمتر از نیم درصد) برآورد شده است.

دلایل سهم ناچیز ایران از صادرات جهان
ایران با وجود منابع غنی طبیعی و نیروی انسانی تحصیل‌کرده، سهم کوچکی از صادرات جهان دارد. این موضوع ریشه در مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حتی فرهنگی دارد. در حالی که ایران از نظر پتانسیل صادراتی ظرفیت بالایی دارد، موانع و چالش‌های بسیاری سد راه توسعه صادرات این کشور هستند. از جمله مهم‌ترین این عوامل می‌توان به تحریم‌های اقتصادی، ساختار ناکارآمد اقتصادی و سیاست‌های تجاری محدودکننده اشاره کرد.
یکی از اساسی‌ترین دلایل کاهش سهم ایران از صادرات جهانی، تحریم‌های بین‌المللی است. این تحریم‌ها به ویژه در دهه‌های اخیر، موانع جدی بر سر راه تجارت خارجی کشور ایجاد کرده‌اند. این تحریم‌ها باعث محدودیت در دسترسی ایران به بازارهای جهانی و سیستم مالی بین‌المللی شده‌اند. در نتیجه، صادرات ایران به بسیاری از کشورهای جهان یا قطع شده یا با هزینه‌های بالاتری انجام می‌شود. علاوه بر این، تحریم‌ها نه تنها بر صادرات نفت، که مهم‌ترین منبع درآمدی ایران است، تاثیر گذاشته‌اند، بلکه صنایع غیرنفتی را نیز تحت تأثیر قرار داده‌اند.
از سوی دیگر، سیاست‌های اقتصادی داخلی ایران نیز از جمله دلایل مهم دیگری است که توان رقابتی کشور را در بازارهای جهانی محدود کرده است. ساختار اقتصاد ایران که به شدت وابسته به نفت است، باعث شده که سایر بخش‌های اقتصادی نظیر صنعت و کشاورزی توسعه کافی نداشته باشند. همین امر موجب می‌شود که توان رقابتی محصولات غیرنفتی ایران در بازارهای جهانی پایین باشد. به علاوه، بروکراسی اداری پیچیده و ناکارآمدی در نظام گمرکی و تجاری کشور، هزینه‌های اضافی را به تولیدکنندگان و صادرکنندگان تحمیل می‌کند.
یکی دیگر از مشکلات، عدم تنوع در صادرات ایران است. بخش عمده‌ای از صادرات کشور را محصولات نفتی و مشتقات آن تشکیل می‌دهند. این تمرکز بالا بر صادرات نفت باعث شده که در مواقعی که قیمت نفت کاهش می‌یابد، درآمدهای ارزی کشور به شدت کاهش یابد. علاوه بر این، محصولات صادراتی ایران به دلیل نبود سرمایه‌گذاری کافی در نوآوری و تکنولوژی، از کیفیت و استانداردهای جهانی برخوردار نیستند. در نتیجه، محصولات ایرانی به سختی در بازارهای بین‌المللی رقابت می‌کنند.

راهکارهای افزایش سهم ایران از صادرات جهانی
برای افزایش سهم ایران از بازارهای جهانی، نیاز به مجموعه‌ای از اقدامات راهبردی در حوزه‌های اقتصادی و تجاری وجود دارد. اولین و مهم‌ترین اقدام، بهبود سیاست‌های اقتصادی داخلی است. تنوع‌بخشی به اقتصاد و کاهش وابستگی به نفت باید در اولویت قرار گیرد. توسعه صنایع غیرنفتی، به ویژه صنایعی که توانایی رقابت در بازارهای جهانی را دارند، از جمله اقدامات اساسی برای افزایش سهم ایران از صادرات است. به‌کارگیری فناوری‌های جدید و مدرن‌سازی صنایع، می‌تواند به تولید محصولات با کیفیت‌تر و با قیمت تمام‌شده کمتر کمک کند که این امر به افزایش رقابت‌پذیری ایران در بازارهای جهانی منجر خواهد شد.
یکی دیگر از راهکارهای موثر، کاهش موانع تجاری و بروکراسی اداری است. برای این منظور، اصلاح ساختار گمرکی و تسهیل قوانین تجاری، باید در دستور کار قرار گیرد. تسهیل فرآیند صادرات و کاهش هزینه‌های مربوط به این حوزه می‌تواند انگیزه بیشتری برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان داخلی ایجاد کند. همچنین، تسهیل دسترسی به اطلاعات بازارهای جهانی و ارائه تسهیلات مالی به صادرکنندگان از جمله اقداماتی است که می‌تواند نقش موثری در افزایش صادرات کشور داشته باشد.
یکی دیگر از راه‌های مهم برای افزایش سهم ایران از صادرات جهانی، تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی است. ایران باید از وابستگی به بازارهای محدود و مشخص نظیر چین و کشورهای همسایه کاسته و به بازارهای جدیدتری در اروپا، آفریقا و آمریکای لاتین دست یابد. این امر نیازمند توسعه دیپلماسی اقتصادی و همکاری‌های تجاری با کشورهای مختلف است. علاوه بر این، ایران باید تلاش کند تا برند ملی خود را در بازارهای جهانی تقویت کند. توسعه برندهای قوی در صنایع مختلف، از جمله صنایع غذایی، فرش، پتروشیمی و دارو، می‌تواند به افزایش اعتماد مصرف‌کنندگان جهانی نسبت به محصولات ایرانی منجر شود.
در نهایت، ایران برای افزایش سهم خود از صادرات جهانی نیازمند بهبود کیفیت محصولات و رعایت استانداردهای بین‌المللی است. بسیاری از محصولات ایرانی به دلیل عدم انطباق با استانداردهای بین‌المللی به بازارهای جهانی راه پیدا نمی‌کنند. به‌کارگیری فناوری‌های نوین و ارتقای فرآیندهای تولید می‌تواند به افزایش کیفیت محصولات و انطباق آن‌ها با استانداردهای جهانی کمک کند. همچنین، تقویت زیرساخت‌های صادراتی نظیر بنادر و حمل‌ونقل بین‌المللی نیز از عوامل کلیدی در تسهیل فرآیند صادرات و کاهش هزینه‌های آن به شمار می‌رود.
با توجه به مشکلات ساختاری و چالش‌های سیاسی و اقتصادی که ایران با آن‌ها مواجه است، بهبود وضعیت صادرات کشور نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق و بلندمدت است. از یک سو، باید تلاش شود تا اقتصاد داخلی تنوع بیشتری پیدا کند و از سوی دیگر، با کاهش موانع تجاری و بروکراسی، فرآیند صادرات تسهیل شود. در نهایت، با افزایش کیفیت محصولات و رعایت استانداردهای جهانی، ایران می‌تواند سهم بیشتری از بازارهای جهانی به دست آورد و اقتصاد خود را از تکانه‌های ناشی از وابستگی به نفت مصون کند.