علامه محمدتقی جعفری (۱۳۰۴–۱۳۷۷ هجری شمسی) از برجسته‌ترین اندیشمندان و متفکران ایرانی در حوزه فلسفه، عرفان، فقه و علوم اسلامی بود. او همچنین در زمینه‌های علوم‌ انسانی، مانند روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و فلسفه علم، فعالیت‌های گسترده‌ای داشت. علامه جعفری به دلیل نبوغ فکری و آثار فراوانش در تبیین اندیشه‌های دینی و فلسفی، جایگاه والایی در میان متفکران معاصر ایران دارد و به‌عنوان یکی از نمایندگان فکری برجسته جهان اسلام شناخته می‌شود.

علامه جعفری در شهر تبریز به دنیا آمد و در جوانی به حوزه علمیه نجف اشرف در عراق رفت. او در نجف نزد استادان بزرگی مانند آیت‌الله سید ابوالقاسم خوئی و شیخ مرتضی طالقانی درس خواند و به‌زودی به درجه اجتهاد رسید. بعد از بازگشت به ایران ، فعالیت‌های علمی خود را در تهران ادامه داد و به پژوهش، تدریس و نگارش مشغول شد. یکی از ویژگی‌های بارز علامه جعفری، تلاش او برای پیونددادن فلسفه اسلامی و علوم جدید با موضوعات اجتماعی و روان‌شناختی روز بود. او معتقد بود که برای پاسخ به چالش‌های جدید، لازم است که تفکر اسلامی و فلسفه‌های غربی و شرقی را با یکدیگر مقایسه و تلفیق کرد.

از جمله آثار برجسته او می‌توان به شرح و تفسیر او بر نهج‌البلاغه (کتاب خطبه‌ها و نامه‌های امام علی) اشاره کرد که در این زمینه یکی از مفصل‌ترین و جامع‌ترین تفاسیر محسوب می‌شود. او در این اثر به تحلیل عمیق مفاهیم اخلاقی، اجتماعی و سیاسی امام علی پرداخت و از آن به‌عنوان راهنمایی برای جامعه اسلامی بهره جست. همچنین، علامه جعفری به مطالعه و نقد آثار فیلسوفان غربی مانند نیچه، هگل و کانت پرداخت و تلاش کرد نظریات آنان را با مبانی اسلامی تطبیق داده و به‌نقد تحلیل عمیق آن‌ها بپردازد. کتاب شناخت انسان از آثار مهم او در این زمینه است که به بررسی ماهیت انسان و ارتباط آن باخدا، جامعه و علم می‌پردازد.

علامه جعفری تأکید ویژه‌ای بر اخلاق و اصول انسانی داشت و باورداشت که هر نوع نظام اجتماعی باید بر پایه ارزش‌های اخلاقی و انسانی بنا شود. او جامعه‌ای را که بر اساس عدالت، کرامت انسانی و محبت بنا شده باشد، به‌عنوان یک جامعه ایدئال معرفی می‌کرد. علامه همچنین در زمینه دیالوگ و گفت‌وگوی میان ادیان و فرهنگ‌ها فعال بود و به دنبال نقاط مشترک میان اندیشه‌های مختلف بود. او معتقد بود که با ایجاد درک متقابل، می‌توان به هم‌زیستی مسالمت‌آمیز دست‌یافت و از اختلافات فرهنگی و مذهبی جلوگیری کرد.

اسناد ساواک

موضوع: سخنرانی محمدتقی جعفری در حسینیه ارشاد

روز پنج‌شنبه ۱۳۴۷/۶/۷ از ساعت ۲۰:۳۰، شیخ محمدتقی جعفری در تعقیب بیانات هفته‌های قبل پیرامون اعلامیه حقوق بشر گفت: “چنانچه مختصر تغییر و جرح و تعدیلی در بعضی موارد اعلامیه حقوق بشر شود، می‌توان گفت عین دستورات اسلام در این اعلامیه گردآوری شده و چیز بدی نیست. منظور از تهیه‌کنندگان اعلامیه حقوق بشر خدمت به نوع بشر بوده است.” و به سخنرانی خود پایان داد.

موضوع: محمدتقی فلسفی

در تاریخ ۱۳۵۴/۴/۷ در منزل محمدتقی فلسفی (واعظ معروف) واقع در تهران، خیابان ری، عده‌ای اجتماع کردند و ضمن طرح سؤالات گوناگون در مورد قوانین جدید راهنمایی‌ورانندگی و اینکه چنانچه عابر در حین عبور از محل‌های غیر خط‌کشی‌شده با وسیله نقلیه تصادف نماید، وسیله نقلیه جریمه نمی‌شود، صحبت شد. فلسفی پاسخ داد: “آری، می‌خواهند مردم را به‌وسیله مردم بکشند و آنان را به خود مشغول نمایند تا اینکه به مصیبت‌هایی که خودشان به وجود می‌آورند پی نبرند.” فلسفی ضمن ابراز تأسف از توقیف سید عبدالرسول حجازی، چون در مورد محمدتقی جعفری و یحیی نوری از وی (فلسفی) سؤالاتی نمودند، پاسخ داد: “این دو نفر واقعاً افرادی هستند وفادار به خمینی و اکثر منبر و صحبت‌هایشان به نفع خمینی است.”

موضوع: دانشجویی به نام علی‌اصغر عرب

نامبرده بالا که دانشجوی سال سوم مدرسه عالی تغذیه دانشگاه تهران می‌باشد، بارها در مجالس وعظ شیخ یحیی نوری و شیخ محمدتقی جعفری مشاهده شده و هر روز جمعه به‌اتفاق عده‌ای از دانشجویان و به‌صورت دسته‌جمعی به کوهنوردی می‌رود.

 علامه جعفری از زبان خود

دست‌نوشته علامه جعفری از اولین دیدار با امام:

نخستین دیدار اینجانب با امام (ره) در سال ۱۳۴۳ هجری قمری در حوزه علمیه قم بود. این دیدار که اولین‌بار در مدرسه فیضیه در جلسه عرفانی معظم له بود، اثری عمیق در درون من به وجود آورد. این اثر معلول مشاهده یک روحانیت والا در آن شخصیت بزرگ بود. آن روز امام قدس‌سره آیات آخر سوره مبارکه حشر را تفسیر می‌نمودند. این درس در حدود یک ساعت طول کشید.

در این یک ساعت هم مطالب ملکوتی عالی را بیان می‌نمودند و هم قیافه برافروخته عرفانی شدیدی داشتند. من این درس را تا زمانی که در حوزه علمیه قم بودم، هرگز ترک نکردم و نمی‌توانم بگویم: هنوز نورانی است و برکت قدسی آن درس را فراموش نکرده‌ام. پس از آنکه به حوزه نجف اشرف مشرف شدم، در طول ۱۱ سال که در آن آستان اقدس به تحصیل و سپس تدریس اشتغال داشتم، چند باری که برای زیارت آستان مقدس ثامن‌الحجج علیهم‌السلام و صله ارحام به ایران آمدم، محضر مقدس امام قدس‌سره را درک و از افاضات گوناگون آن فقیه بهره‌ها بردم.

ایشان در مطلبی دیگر درباره خود می‌نویسند:

“از موقعی که از نجف اشرف به ایران مراجعت کردم، در حدود یک سال و نیم در مشهد مقدس زمان مرحوم حضرت آیت‌الله آقای سید محمدهادی میلانی اقامت و تدریس فقه، اصول و معارف اسلامی داشتم. در همان زمان بود که حقوق حیوانات را نخست از کتاب جواهر الکلام و سپس از سایر کتب معتبر فقهی و منابع اولیه استنباط و به مرحوم آیت‌الله میلانی ارائه دادم؛ بسیار احساس سرور نمود.”