دولت با توجه به کسری بودجه گاهی به صورت رقیب در بازار سرمایه ظاهر می‌شود. یعنی فروش اوراق بدهی دولت، جذب سرمایه‌هایی است که قرار بود به بازار سرمایه رود و دولت برای رفع کسری بودجه خود، آن‌ها را جمع آوری می‌کند.
سیاست‌های ارزی و تعرفه‌ای دولت و تصمیماتی که بر اساس مصالحی گرفته می‌شود، بر بازار تاثیرگذار است و می‌تواند به عنوان رقیب باشد. دولت باید در جهت تقویت بازار سرمایه اقدام کند و اهداف ونیازهای خود را نیز، با اتخاذ روش‌هایی که به بورس ضربه نزند، در بازار سرمایه کشور تامین کند. مثلا بعضی از شرکت‌های دولتی بدلیل زیانده بودن، قابلیت عرضه در بورس اوراق بهادار را ندارند، دولت می‌تواند این شرکت‌ها را با هدف نوسازی، با قیمت بسیار مناسب، و با هدف جذب سرمایه و توسعه آنها، با روش افزایش سرمایه از طریق مردم، واگذار کند. دولت با تاسیس شرکت‌هایی برای پروژه‌های نفت و گاز و اعطای امتیازات خاص به آنها، و ارائه آن شرکت‌ها در بورس و اوراق بهادار می‌تواند سرمایه مورد نیاز برای اجرای آنها را فراهم کند.
بنابراین باید توجه کرد که تمام این مطالب، شرط لازم جذب سرمایه هستند و شرط کافی، اتخاذ سیاست‌های مالیاتی مناسب به جهت تحدید جذابیت فعالیت‌های غیر مولد است. زمانی که بازاری پرسود، معاف از مالیات و بدون ریسک مثل بازار ارز، طلا، ملک، خودرو و … ایجاد کرده‌اند نمی‌شود انتظار داشت که می‌توان سرمایه‌ها را به سمت فعالیت‌های تولیدی، سرمایه‌گذاری و تقویت بازار سرمایه هدایت کرد. بنابراین سیاست‌های ارزی دولت در فروش ارز و سکه و جایگزین کردن آنها بجای ارز ملی و همچنین توسعه اقتصاد زیرزمین و فرارمالیاتی و همچنین معافیت ملک از مالیات عایدی سرمایه موثر و …، دولت نمی‌تواند موفق باشد و عملا با انجام این کارها به عنوان رقیب به بازار سرمایه وارد می‌شود.
شرکت‌های دولتی و بخش عمومی بیشترین حجم املاک، ارز، طلا، سکه و خودرو را احتکار کرده‌اند. در این شرایط وقتی سیستم تنبیهی مالیاتی سنگینی برای شرکت‌های بخش عمومی قرار نمی‌دهند نمی‌توان انتظار داشت بازارشان متعادل شود و سرمایه‌ها به سمت فعالیت‌های تولیدی رود. بنابراین سیاست‌های دولت باید در راستای تامین سرمایه از طریق بورس و اوراق بهادار صورت گیرد و نه به صورت رقیب آن و بهترین راه نیز واگذاری بنگاه‌ها در بورس با قیمت بسیار ترجیحی برای همه است. به این صورت هم دولت واگذاری را انجام می‌دهد و هم شرکت‌ها فعال خواهند شد و اهداف خصوصی‌سازی نیز به خوبی تحقق پیدا خواهد کرد.

• محمدرضا یزدی‌زاده – کارشناس اقتصادی
• شماره ۵۲۴ هفته نامه اطلاعات بورس