در طی ۱۰ ماه ابتدایی سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ شاهد خروج ۶۷ هزار میلیارد تومان پول حقیقی از بازار سرمایه بودیم در حالی که بازار سرمایه رشد بسیاری نیز داشته است. همه می‌دانیم بازار سرمایه آیینه تمام نمای اقتصاد و تولید کشور است. بهترین شرکت‌ها در بازار سرمایه قرار دارند وقتی شرکت‌ها وضعیت و سودآوری خوبی داشته باشند بازار سرمایه نیز وضعیت خوبی دارد و بر عکس آن نیز صادق است.
از جمله مسائلی که منجر شده تا شاهد این چنینی خروج پول از بورس کشور باشیم می‌توان به کسری نگران کننده بودجه چندسال اخیر دولت اشاره کرد که باعث شده است بعضی نهاده‌هایی که در اختیار تولید قرار می‌گیرند همچون انرژی طی سال‌های اخیر به شدت برای شرکت‌های بورسی بسیار گران یا کمیاب شوند. شاهد بوده‌ایم در دوره‌ای برق و در دوره‌ای گاز قطع می‌شود و البته افزایش بی‌رویه نرخ انرژی برای شرکت‌ها جهت جبران کسری بودجه دولت که باعث شده سود شرکت‌ها در دو سال اخیر با تناسبی که نرخ ارز و تورم رشد کرده است نتواند رشد کند.
مساله بعد تنش‌های منطقه است که طی دوسال اخیر در منطقه شاهد بودیم، از جمله تنش‌هایی که با طالبان داشتیم، جنگ قره‌باغ و در حال حاضر جنگ‌هایی که در غزه، یمن و … درحال وقوع است همگی می‌تواند باعث نگرانی سرمایه‌گذاران شده و آنها را به سمت دارایی‌های امن سوق دهد.
موضوع مهم بعدی بحث قیمت‌گذاری دستوری است و شاهدیم صنعت خودروسازی‌مان طی چندین سال نزدیک به ۱۵۰ هزار میلیارد تومان زیان ساخته‌اند که نتیجه قیمت‌گذاری دستوری نهادهایی بودند که این زیان‌ها را به بار آوردند، سازمان حمایت، شورای رقابت و همه نهادهای موازی که در جهت کنترل قیمت حرکت می‌کنند درشرایطی که تورم کنترل نشده باعث می‌شود سود شرکت کاهش یابد و این کاهش سود شرکت‌ها منجر به خروج سرمایه‌گذار حقیقی می‌شود، سرمایه‌گذار حقیقی بسیار باهوش است وقتی می‌بیند در بازار در یک سرمایه‌گذاری، بازده ایجاد نمی‌شود و یا حتی بازده معکوس ایجاد می‌شود و هزینه فرصت پرداخت می‌کند، از آن بازار خارج می‌شود و در نتیجه‌ می‌بینیم به طور مثال ۶۷ هزار میلیارد پول از بازار سرمایه خارج شده و به همان میزان وارد سایر بازارها شده است که تلاطم را در بقیه بازارها رقم زده و در نتیجه آن وقتی پول وارد بازاری غیر از بازار تولید و سرمایه‌گذاری کشور می‌شود منجر به افزایش سفته بازی و انتظارات تورمی در کشور خواهد شد و این سیکل که در جهت افزایش تورم بوده تکرار شده و بازهم شاهد افزایش تورم در کشور می‌شویم.
از دیگر موارد تاثیرگذار بر خروج پول‌های حقیقی از بازارسرمایه بحث بحران انرژی است. در حال حاضر بحران آب، برق، گاز و … در کشور داریم و طبق برخی گزارش‌ها اگر تا چند سال آینده سرمایه‌گذاری جدیدی انجام نشود صنایع کشور با قطعی گسترده آب و برق روبه رو خواهند شد. طبیعتا سرمایه‌گذاران این مسائل را می‌بینند و می‌دانند شرکتی که آب، برق و گاز نداشته باشد دیگر تولیدی نخواهد داشت و همه اینها باعث می‌شود سرمایه‌گذار، سرمایه خود را به بازار دیگری ببرد و نتیجه آن را در نرخ ارز، تورم و افزایش بی‌رویه قیمت مسکن و سایر بازارها می‌بینیم.
آخرین مساله مهمی که بر بازار موثر بوده و باعث آسیب به بازار سرمایه شده تصمیمات ناگهانی و عمدتاً بدون کارشناسی بوده که مسئولان در دوسال اخیر در بازار سرمایه اعلام کرده‌اند، به طور مثال یکی از ریزش‌های سال ۱۴۰۲ که باعث زیان و از بین رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران شد نامه مربوط به افزایش ناگهانی نرخ خوراک پتروشیمی‌ها بود. هرچند دوباره نرخ خوراک برگشت اما اعتماد سرمایه‌گذاران ازبین رفت و منجر شد که برخی برای همیشه سرمایه خود را از بازار سرمایه خارج کنند و می‌توان گفت به طور عمده تصمیمات ناگهانی و کارشناسی نشده دولتی‌ها اقتصادی‌ها و وزارت‌نفتی‌ها باعث این خروج شد.
سرمایه مثل کبوتر است، از جایی که احساس خطر کند پرواز کرده و به سمت دارایی‌های امن می‌رود. سرمایه‌گذاران باهوش در وهله اول به فکر حفظ سرمایه خود هستند و بعد سود، وقتی سرمایه‌گذار چنین فکری کند، دارایی‌هایی همچون طلا، مسکن و … می‌خرد که دارایی‌هایی هستند که تجربه نشان داده در بلند مدت موجب زیان سرمایه‌گذاران نمی‌شود البته بازار سرمایه نیز در بلند مدت چنین اتفاقی را رقم نزده است اما گاهی شاهد بوده‌ایم که تا چند سال بازار سرمایه منفی بوده و این صبر سرمایه‌گذار را از بین برده، زیان را شناسایی کرده و از آن بازار خارج شده است.
روندهایی که باعث شده بازار سرمایه به چنین جایی برسند کماکان پر قدرت ادامه ‌می‌دهند و این آتش روشن است. اخیرا نیز تصمیم جدید وزارت نفت در رابطه با پالایشگاه‌ها که منجر به پنیک بزرگی در بازار سرمایه و منفی شدن آن شده است. همه اتفاقات و مسائل گفته شده بازهم باعث می‌َشود شاهد خروج پول از بازار سرمایه باشیم و وقتی پول از این بازار خارج می‌شود وارد بازارهای غیرمولد و سفته بازانه می‌شود که قطعا برای اقتصاد کشور خوب نخواهد بود و دلیل اصلی آن نیز مسئولان و دولتمردان هستند.

• محمود مرادی – کارشناس بازار سرمایه
• شماره ۵۲۹ هفته نامه اطلاعات بورس