در سال ۱۳۹۹ نرخ فرزندآوری به ۱.۵ رسیده، در حالی‌که سال ۱۳۹۵ این عدد ۲.۱ بوده است. امسال نیز یک اتفاق بی‌سابقه و البته ترسناک در تاریخ جمعیتی ایران رخ داد و نرخ سالانه تولد، برای اولین‌بار به زیر یک میلیون نفر رسید! همچنین آمارهای مؤسسه تحقیقات جمعیتی کشور نشان می‌دهد تعداد تولدها در سال ۱۴۰۱معادل یک‌میلیون و ۷۵ هزار و ۲۳۱ مورد بوده که در سال ۱۴۰۲به یک میلیون و ۵۷ هزار و ۹۵۸ مورد رسیده است که این روند نشان‌دهنده کاهش ۱.۶ درصدی (حدود ۱۷هزار نفری) است. جام‌جم در گفت‌وگو با صالح قاسمی، دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور به بررسی وضعیت ساختار جمعیتی ایران و دلایل کاهش نرخ موالید در کشور پرداخته است.

علت کاهش تولدها در سال‌های اخیر چیست؟
اگرچه پیش‌بینی و آمارها نشان می‌دهد که کاهش تولدها همچنان ادامه دارد اما میزان کاهش تولدها در سال ۱۴۰۳ نسبت به ۳ ــ ۲ سال گذشته کمتر شده درست است. به‌عبارت دیگر درست است که روند کاهشی بوده اما این شیب کاهش نسبت به سال‌های قبل بسیار کمتر شده و این نشان‌دهنده این بوده که قانون و گفتمان تا حدی تأثیر خود را نشان داده است. سال ۱۴۰۰ بود که قانونی تحت عنوان قانون جوانی جمعیت به‌عنوان راهکاری برای اصلاح ساختار جمعیتی کشور تصویب شد؛ قانونی که اگرچه نقدهای بسیاری به آن وارد شد اما قرار است جلوی ابر‌بحران جمعیتی ایران را بگیرد. وی با اشاره به اثرگذاری قانون جوانی جمعیت می‌گوید: سیاست‌ها و قوانین جمعیتی طی بازه‌های دو سه ساله قابل قضاوت نیست. متاسفانه در دو سه سال اخیر که قانون جوانی جمعیت در کشور تصویب و اجرایی شده برخی اصرار دارند که بگویند این قانون موفق نبوده در حالی‌که واقعیت این است که هنوز همه قانون اعمال نشده و براساس سازمان بازرسی کل کشور فقط ۲۵ تا ۳۰ درصد آن اجرایی شده است، لذا اظهار‌نظرهایی در مورد عدم‌کارایی این قانون بسیار غیر‌علمی و نادرست است.

قانون جوانی جمعیت تا چه حد بر بهبود ساختار جمعیتی کشور اثرگذار است؟
در حال حاضر در کشور ما باید یک عزم و اراده همگانی بین مسئولان و نخبگان در بحث حمایت اقتصادی از مردم در تغییر الگوی فرزندآوری شکل گیرد، چراکه قانونگذاری صرف نیز در این زمینه کافی نیست. اگر قانون‌گذاری کنیم و با فرض این‌که صد‌درصد قانون به بهترین شکل نیز اجرا شود اما تغییر نگرش افراد و خانواده‌ها به فرزندآوری ایجاد نشود، تردیدی نیست که موفق نخواهیم شد، لذا این نکته بسیار مهم است و مسئولان باید به آن توجه کنند.

اثرگذاری قانون مستلزم چیست؟
متاسفانه در حال حاضر پیوست فرهنگی، هنری و رسانه‌ای قانون جوانی جمعیت مغفول واقع شده و تاکنون در این قانون یک پیوست قوی بین این سه مؤلفه دیده نمی‌شود؛ لذا حتی اگر قانون به‌طور کامل اجرا شود اما جنبش اصلاح الگوی فرزندآوری را نداشته باشیم توفیقی در این زمینه نخواهیم داشت؛ بنابراین به‌شدت نیازمند برنامه اقدام و عمل در حوزه فرهنگ و رسانه هستیم که مکمل قانون جوانی جمعیت باشد. اگر تا سه سال آینده میزان اجرای قانونی جوانی جمعیت از ۳۰ ــ۲۰ درصد اکنون به ۷۰ درصد نرسد و این طعم شیرین حمایت از سوی خانواده‌ها چشیده نشود، قانون کارکرد خود را از دست خواهد داد.