آرمان امروز- رها معیری: وضعیت گردشگری خارجی در آستانه کریسمس در ایران، تقریبا «صفر» است. در روزهایی که کشورهای دنیا، با ایجاد جاذبه های گردشگری و برگزاری تورها و مسابقات سال نو با بابانوئل و… تلاش دارند که سهم خود را از سفر پربرکت اقتصاد سبز گردشگری، بردارند، ایران از تعطیلی اروپا و بسیاری از کشورها به عنوان یکی از ۱۰ کشور اول مقصد گردشگری براساس جاذبه بی‌بهره است. هرچند که ایران کشوری اسلامی و مراسم کریسمس و سال نو، مختص برگزاری مراسمات در کلیساها و در میان جمعیت اقلیتی مسیحی و ارمنی است، اما تعطیلی بسیاری از کشورها، فرصتی است که گردشگران خارجی به ایران سفر کنند. در این میان هیچ فردی مانند صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی و گردشگری، نگران کاهش گردشگران و وضعیت وخیم را درک نکرده و تلاش دارد که درهای بسته ایران را برای هزاران گردشگر باز کند، اما این روزها شاید تعداد بسیار کمی از گردشگران خارجی در ایران هستند. این موضوع را وزیر میراث فرهنگی و گردشگری در گفت‌وگویی که حدود یک ماه پیش با «آرمان امروز» انجام داد، به صراحت اعلام کرد و گفت: «در حوزه گردشگری ما سه نیاز داریم که نیاز جذابیت که وزن در جذابیت بسیار عالی است و جز هفت کشور اول جذاب جهانی هستیم. زیرساختهای مساعدی داریم، اما باید توسعه پیدا کنند و سطح سوم امنیت است که در بحث امنیت گردشگران در ایران خوشبختانه از امنیت بالایی برخوردار هستند، اما دشمنان ما ایران هراسی را تبلیغ می‌کنند و ما باید تلاش کنیم که این تصویر غلط ایران هراسی را از ذهن‌ها پاک کن». این گفته ها از زبان وزیری که از جنس «فرهنگ» است، در شرایطی مطرح می شود که کمیت بخش توریسم و گردشگری در ایران لنگ است و تاکنون آن چنان که باید و شاید رونق نگرفته است. این در حالی است که نباید فراموش کنیم که ظرفیت‌ها و جاذبه‌های بالقوه توریستی در کشور وجود دارند که هنور بالفعل نشده‌اند. چرخ اقتصاد در کشور ما با درآمد حاصل از نفت می‌چرخد و اگر نگرشمان را تغییر داده و به سمت ارتقا صنعت توریسم پیش برویم، دیری نمی‌پاید که درآمد حاصل از گردشگری جایگرین بخشی از درآمد نفت شود. خلاصه کلام اینکه باید موانع را برطرف کنیم؛موانعی که بیشتر داخلی هستند، چرا که وضعیت ما با استانداردهای جهانی فاصله دارد. مساله‌ای که تاکنون بارها و بارها توسط فعالان گردشگری به میان آمده، اما به آن بی توجهی نشده است.
کمبود سرویس بهداشتی
«سرویس‌های بهداشتی بین‌راهی اصلا وضعیت خوبی ندارند و فاجعه هستند، به گونه‌ای که توریست‌ها برای استفاده از آنها خوداری می‌کنند و حتی گاهی برای رفع حاجت طبیعت را به خدمات بین‌راهی ترجیح می‌دهند یا چندین ساعت در شرایط بدی به سر ببرند تا به هتل برسند، تازه اگر سرویس بهداشتی هتل همانی باشد که مدنظرشان است.» اینها را مهریار احمدی به «آرمان امروز» می‌گوید؛ راهنما – راننده‌ای که شش سال به صورت خصوصی تور برگزار می‌کند و در ایرانگردی توریست‌ها را تنها نگذاشته است. او اینک با دو خانم انگلیسی و استرالیایی در خوزستان حضور دارد و می‌گوید: راهنمایان گردشگران خارجی باید به تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و طبیعت کشور مسلط باشند. این در حالی است که بسیاری از راهنمایان اطلاعات کافی ندارند و نمی‌توانند پاسخگوی سوالات گردشگران باشند. احمدی معتقد است توریست‌ها نسبت به پول پرداخت‌شده خدمات بسیار پایینی را در هتل‌های شهرهای کوچک دریافت می‌کنند و معمولا ناراضی هستند. این نارضایتی در مراکز استان‌ها هم وجود دارد، اما در شهرستان‌ها به مراتب بالاتر است.
رضایت توریست‌ها از سفر به ایران
او در مورد تمایلات توریست‌ها می‌گوید که با توجه به شرایط سیاسی و فرهنگی کشور توریست‌هایی وارد ایران می‌شوند که دنبال تفریح نیستند. معمولا این توریست‌ها بسیاری از کشورها را گشته‌اند و در اواخر دوران سفری خودشان هستند. او اضافه می‌کند: در واقع توریست‌هایی که بیشتر جنبه فرهنگی و تفاوت‌ها را در نظر می‌گیرند، وارد ایران می‌شوند و برای آنها بیشتر جاذبه‌ها و تفاوت‌های فرهنگی جوامع محلی مطرح است. به باور احمدی باید در مورد علاقه توریست‌ها به ایران دو مرحله را در نظر بگیریم. یکی توریست‌هایی که تاکنون به ایران وارد نشده‌اند و دیگری توریست‌هایی که وارد شده و در حال خارج شدن هستند. این راهنمای گردشگری توضیح می‌دهد: از آنجایی که ذهنیت منفی در ارتباط با ایران توسط رسانه‌ها ایجاد شده، حجاب یا بی حجابی برای آنها مشکل ساز می‌شود و مردمانشان بسیار خشکند، در حالی که وقتی از ایران خارج می‌شوند بسیار به مردم، صنایع دستی، تاریخ و هنر ایران علاقه پیدا می‌کنند و این مساله خیلی برای راهنمایان گردشگری حائز اهمیت است. از این رو توریست‌های خارجی که از ایران خارج می‌شوند، بسیار از سفر خود رضایت دارند. اتفاقا همین افراد برای ایران تبلیغ گردشگری می‌کنند.
زبان محلی جاذبه گردشگری
احمدی در مورد فقر زبان بین‌المللی در ایران هم این چنین اظهارنظر می‌کند: در این زمینه مشکلاتی وجود دارد که شکی در آن نیست، ولی خیلی تاثیرگذار نبوده و بنده بیشتر جنبه مثبت آن را در نظر می‌گیریم. او ادامه می‌دهد: واقعیت این است که تسلط بر زبان بین‌المللی در مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ در حد قابل قبولی است، آن چنان که گاهی توریست‌ها هم شگفت‌زده می‌شوند از خوب حرف زدن ایرانی‌ها به زبان انگلیسی. در مورد جوامع کوچک هم که تسلط بر زبان بین‌المللی کمتر است، باید بگویم به عنوان یک جاذبه و زبان بدنی مطرح است که توریست‌ها از آن لذت می‌برنند.
از دنیا عقبیم
محسن آل‌بویه در سمنان زندگی می‌کند و به واسطه آشنایی خوب با منطقه و تسلط بر زبان انگلیسی به عنوان راهنما با برخی از توریست‌ها همراه می‌شود. او حدود ۱۰ سالی است که به این کار مشغول است و در رابطه با تمایلات توریست‌ها و هدفشان از سفر به ایران در گفت‌وگو با «آرمان امروز» می‌گوید: با توجه به شرایط فرهنگی خاص کشور عمدتا توریست‌هایی به ایران سفر می‌کنند که قصد بازدید از ابنیه تاریخی، طبیعت و آداب و رسوم ما را دارند. همچنین برخی از آنها هم که مسلمان هستند برای زیارت به ایران می‌آیند. آل‌بویه در مورد مشکلات گردشگری خارجی در ایران می‌گوید: ما زیرساخت‌های لازم را برای پذیرایی از توریست‌هایی که به کشور ما می‌آیند، نداریم. این در حالی است که تعداد توریست‌های وارد شده به ایران زیاد نیست و ما برای این تعداد اندک هم برنامه مشخصی نداشته و سرویس‌های خوبی را ارائه نمی‌کنیم. درواقع باید بگویم که در این زمینه از دنیا عقب هستیم. او ادامه می‌دهد: درآمد حاصل از صنعت توریسم حتی می‌تواند ما را از نفت بی‌نیاز کند، اما نگاه ما به صنعت توریسم نگاه اقتصادی نیست، یعنی به سمتی حرکت نکرده‌ایم که بخواهیم از این طریق درآمدزایی کنیم. او اظهار می‌کند: اگر بخواهیم به صورت نمونه به برخی‌ مشکلات اشاره کنم، نبود امکانت رفاهی مناسب یکی از آنهاست. درواقع مهمان‌سراها و هتل‌های ما مطابق با تمام سلایق توریست‌ها نیست، به جز چند مورد خاص که کاربری خاص خودشان را دارند. وگرنه تعداد معدودی از مهمان‌سراها و هتل‌ها در کالانشهرها تنها از حداقل استاندارد بین‌المللی برخوردارند. از سوی دیگر، اتصال به شبکه جهانی اینترنت از اهمیت بسیاری برخوردار است، در حالی که ما در این زمینه مشکل داریم و یک توریست نمی‌تواند از هر جایی در کشور با سرعت مناسب به اینترنت دسترسی پیدا کند.
تبدیل صنعت توریسم به درآمد اول کشور
آل‌بویه می‌افزاید: ما هنوز در مورد مسائل ابتدایی هم مشکل داریم. برای مثال سرویس بهداشتی‌های ایران ضعف بسیار دارند. او ادامه می‌دهد: ما همچنین به علت عدم ارتباط با جامعه جهانی از فقر زبان بین‌المللی هم رنج می‌بریم. اگر چند سفر معدود هم به کشورهای خارجی نه چندان پیشرفته داشته باشیم، می‌بینیم که تعداد بسیاری از افراد در تمامی سطوح از حداقل دانش پایه زبان انگلیسی برخوردارند و با توریست‌ها ارتباط می‌گیرند. در حالی که بنده این ضعف را در جامعه خودمان می‌بینم، به گونه‌ای که توریست‌ها حتما به وجود راهنمایانی نیاز دارند که بتوانند به زبان محلی صحبت کنند و راهنمایی لازم را به آنها بدهند تا دچار مشکل نشوند، در حالی که در بسیاری از کشورها این مساله وجود ندارد. آل‌بویه از تجربه خود این چنین می‌گوید: تاکنون با توریست‌هایی سر و کار داشته‌ام که بخش قابل توجهی از آنها به طبیعت‌گردی در ایران‌علاقمند بوده‌اند، چرا که ما مناطق بکری داریم که شاید در دنیا بی‌نظیر یا کم‌نظیر باشد. با توجه به واکنش توریست‌ها باید بگویم که آنها ایران را چهار فصل می‌دانند. از این رو می توانیم از صنعت توریسم استفاده کرده و درآمدزایی کنیم. کاری که خیلی از کشورهای دیگر حتی با بضاعت کمتر از ما انجام داده‌اند. البته در زمینه آثار تاریخی هم جزو کشورهایی با تمدن چند هزار ساله هستیم. منتها طی سالیان گذشته با داشتن چنین شرایطی فرصت‌سوزی کردیم، در حالی که می‌توانستیم درآمد کلان ایجاد کنیم.