جمعیت یکی از موضوعات حیاتی در هر کشوری محسوب می‌شود و در این میان، مسائلی مانند سقط جنین، ناباروری، افزایش سن ازدواج و مجرد ماندن افراد به عنوان عوامل اصلی کاهش جمعیت شناخته می‌شوند. این مسائل به‌طور مستقیم بر روند رشد جمعیت تأثیرگذار هستند و می‌توانند چالش‌های جدی برای آینده کشور ایجاد کنند.
عوامل متعددی مانند نیروی انسانی، منابع طبیعی، موقعیت جغرافیایی و توان نظامی در تقویت جایگاه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هر کشور نقش دارند. در این میان، جمعیت و نیروی انسانی جوان از مهم‌ترین عناصری هستند که در پیشرفت و توسعه کشورها و ارتقای جایگاه جهانی آن‌ها تأثیر بسزایی دارند.
با وجود افزایش سن امید به زندگی که به عنوان یکی از شاخص‌های سلامت در جوامع شناخته می‌شود و در ایران نیز رشد قابل توجهی داشته است، کاهش جمعیت و پدیده پیری جمعیت به یک چالش جدی تبدیل شده است. این موضوع می‌تواند در آینده نزدیک مشکلاتی را برای کشور به همراه داشته باشد.
سپهر کرمی، کارشناس و پژوهشگر اندیشکده موج، در گفت‌وگو با ایرنا اعلام کرد که مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد نرخ فرزندآوری در ایران از سال‌های ۱۳۶۴ به بعد روند کاهشی داشته و این کاهش در اواخر دهه ۱۳۶۰ سرعت بیشتری گرفته است. وی همچنین اشاره کرد که از دهه ۱۳۸۰ به بعد، نرخ باروری در ایران در سطح پایینی تثبیت شده و این موضوع باعث افزایش نسبت سالمندی جمعیت در دهه‌های آینده خواهد شد.
کرمی تأکید کرد که با شناسایی عوامل پیری جمعیت و اجرای اقدامات پیشگیرانه مانند افزایش نرخ تولد، می‌توان بخشی از این مشکل را حل کرد. وی همچنین افزود که در کوتاه‌مدت، جلوگیری از سقط جنین به عنوان یکی از راهکارهای مؤثر برای افزایش جمعیت مطرح است، زیرا سایر عوامل مانند فرهنگ‌سازی و ارائه تسهیلات نیازمند زمان بیشتری هستند.
بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی، سالانه بین ۴۰ تا ۵۰ میلیون سقط جنین در جهان اتفاق می‌افتد. در ایران، تنها آمار رسمی مربوط به سقط‌های قانونی است که توسط پزشکی قانونی انجام می‌شود و این آمار حدود ۱۲ هزار مورد در سال است. با این حال، آمار دقیقی از سقط‌های غیرقانونی و جنایی در دسترس نیست و این موضوع به عنوان یکی از چالش‌های اصلی در کاهش جمعیت مطرح است.
کرمی به بحران‌های مهمی مانند مجرد ماندن افراد، بحران متأهلان بدون فرزند، بحران فرهنگی و بحران سقط جنین اشاره کرد و گفت که این عوامل مانع از افزایش نرخ تولد در کشور شده‌اند. وی اعلام کرد که در حال حاضر حدود ۱۲ میلیون مجرد در ایران وجود دارد که ازدواج و فرزندآوری آن‌ها می‌تواند به افزایش جمعیت جوان کمک کند.
وی همچنین به بحران متأهلان بدون فرزند اشاره کرد و گفت که ترس از فرزندآوری و ناباروری از دلایل اصلی این بحران است. بر اساس آمار سال ۱۳۹۵، حدود ۲۰.۴ درصد از مردان متأهل در ایران بدون فرزند هستند و ۱۴.۴ درصد از خانواده‌ها نیز فرزندی ندارند.
بحران فرهنگی با شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» نیز به عنوان یکی از عوامل کاهش جمعیت مطرح است. این گفتمان باعث شده است که بسیاری از خانواده‌ها از داشتن فرزندان بیشتر خودداری کنند و این موضوع به‌طور ناخودآگاه بر تصمیم‌گیری‌های آن‌ها تأثیر گذاشته است.
کرمی همچنین بحران سقط جنین را یکی از عوامل اصلی کاهش جمعیت دانست و اعلام کرد که سالانه بین ۳۷۰ تا ۵۳۰ هزار سقط جنین در ایران انجام می‌شود. برخی منابع غیررسمی نیز این آمار را تا یک میلیون مورد در سال اعلام کرده‌اند. سقط جنین به عنوان یکی از عوامل اصلی کاهش زاد و ولد و پیری جمعیت شناخته می‌شود.
وی در پایان به موضوع سرشماری نفوس و مسکن اشاره کرد و گفت که این موضوع در سال‌های اخیر به‌طور جدی مورد توجه قرار نگرفته است. تأخیر در انجام سرشماری باعث سردرگمی در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها شده و چالش‌های مربوط به جمعیت را تحت تأثیر قرار داده است.