به گزارش صدای بورس، تورم بالای ۴۰ درصد، کسری بودجه، نرخ پائین رشد اقتصادی، ارز چند نرخی، نرخ بهره بالا، تحریم‌ها، وضعیت نامناسب بخش‌های مختلف اقتصاد از جمله صنعت و بازار سرمایه و… از جمله چالش‌های مهمی است که کار دولت چهاردهم را سخت خواهد کرد.
دولت تازه‌نفسی که اولویت‌های زیادی را لیست کرده و برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور نقشه‌ها کشیده است. در این میان اما، اجرای اصلاحات اقتصادی یکی از نکات مهمی است که باید محتاطانه پیش رفت تا تبعات آن گریبان اقتصاد و مردم را نگیرد. با این حال، مهار تورم و رفع تحریم‌ها از جمله اولویت‌هایی است که در کنار اجرای اصلاحات اقتصادی آن طور که وعده داده شده، عملیاتی خواهد شد.
در این میان مسعود پزشکیان در مناظره‌های اقتصادی خود، ضمن تاکید بر اینکه برنامه‌های من در حوزه بورس و بازار سرمایه همان نظرات دکتر عبده تبریزی است مشکل بورس را مشکل اقتصاد از جمله دخالت ناروای دولت در کسب و کارها و تحریم های بین المللی دانسته و بازگشت ثبات و امنیت به بازار سرمایه، حذف قیمت‌گذاری دستوری و جلوگیری از قوانین خلق الساعه و حل ناترازی انرژی، کاهش فاصله ارز نیمایی و آزاد و… را وعده داده بود. حسین عبده تبریزی هم با نام مشاوراقتصادی او در برنامه‌های انتخاباتی، حل تورم و رفع تحریم‌ها را دو اولویت مهم رئیس دولت چهاردهم ذکر کرد و اعتماد و حمایت مردم از دولت را برای ادامه مسیر مهم خوانده بود. با این وجود، هر چند رئیس دولت چهاردهم و مشاورانش به صراحت از برنامه‌هایشان برای بازارسرمایه رونمایی نکرده و فقط گذری به برخی از آنها اشاره کرده‌اند، باید دید آیا لبخند بورس در دولت جدید، ماندگار خواهد شد یا همچنان شاهد شرایط نامساعد بورس خواهیم بود؟
تورم و کسری بودجه
بحث تورم یکی از موارد مهمی است که دولت چهاردهم با آن روبه‌رو است، موضوعی که در دولت سیزدهم روند رو به رشدی را طی کرد وبه بیش از ۴۰ درصد رسید و اقتصاد را زمین‌گیر کرد. با این حال، هر چند مهار و کنترل تورم از جمله اولویت‌های اقتصادی دولت چهاردهم است باید دید چگونه قرار است این نرخ کاهش یابد؟ آیا دولت می‌تواند در کوتاه‌مدت آن را تک رقمی کند و با چه موانعی روبرو است. حسین عبده تبریزی مشاور اقتصادی پزشکیان با بیان اینکه عوامل متعددی بر تورم تاثیرگذار است، کسری بودجه را یکی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر تورم ذکر کرده و گفته بود: کسری بودجه گاهی مستقیم و برخی مواقع از طریق شیوه تامین مالی بر تورم اثرگذار است. عبده تبریزی با تاکید بر اینکه کاهش ۵ تا ۱۰ درصدی نرخ تورم در سه سال غیرممکن است، اضافه کرده بود: هیچ زمان نمی‌توان نرخ تورم را با سرعت کاهش داد. بانک مرکزی می‌تواند با اعلام به سسیتم بانکی جلوی ارائه تسهیلاتی چون پرداخت وام را بگیرد اما با یک متغیر اقتصاد کار نمی‌کند و در چنین شرایطی اقتصاد تعطیل می‌شود و تولید آسیب می‌بیند. وی با بیان اینکه متوسط نرخ تورم در چند سال ۴۰ درصد بوده، تصریح کرده بود: نرخ تورم با پله‌های کوچک کاهش می‌یابد و نمی‌توان به یک باره و در مدت زمانی کوتاهی آن را کاهش داد.
عبده تبریزی با بیان اینکه فشار بیش از اندازه به اقتصاد باعث ایجاد رکود عمیق در اقتصاد می‌شود، گفته بود: تورم ۴۰ درصد را نمی‌توان به ۱۶ درصد رساند. وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش، کنترل تورم را اولویت اول کشور در شرایط فعلی برشمرده و اعلام کرده بود: با کنترل نرخ تورم، اقتصاد، فشار زیادی را متحمل می‌شود با این وجود با توجه به نگرانی‌ها درباره افزایش لجام گسیخته تورم، بانک مرکزی با کنترل ترازنامه بانک‌ها توانست تورم را مهار کند اما اقتصاد فشار زیادی را متحمل شد.
کاهش تورم ۲۰ درصدی با اصلاحات اقتصادی
وی در ادامه، کاهش نرخ تورم در ۵ سال آینده را مشروط خوانده و گفته بود: کاهش نرخ تورم به رقم تاریخی ۲۰ تا ۲۲ درصد به شرط انجام اصلاحات اقتصادی امکان پذیر است. به عنوان مثال؛ در دولت احمدی نژاد، با کاهش نرخ دلار، تورم در یک سال به زیر ۱۰ درصد رسید و در دولت روحانی این نرخ با افزایش نرخ بهره کنترل شد اما نکته مهمی که در این میان مطرح می‌شود اینکه برای کنترل نرخ تورم باید سیاست پایداری اجرایی شود. عبده تبریزی متذکر شده بود: تورم تک نرخی، تعطیلی اقتصاد و تولید را به دنبال خواهد داشت بنابراین تک نرخی شدن تورم در کوتاه مدت به هیچ عنوان امکان پذیر نخواهد بود. وی در عین حال این را هم اضافه کرده بود: وقتی سیاستی دنبال می‌شود نمی‌توان به یک بخش توجه کرد بلکه باید تمام بخش‌ها را در نظر گرفت.
اجرای اصلاحات اقتصادی
مشاور اقتصادی پزشکیان درباره انجام اصلاحات اقتصادی در دولت چهاردهم توضیح داده بود: اجرای اصلاحات اقتصادی از جمله تغییر قیمت حامل‌های انرژی و ارز تک نرخی در اقتصاد تاثیر جدی بر تورم دارد، بنابراین اجرای اصلاحات اقتصادی باید گام به گام صورت گیرد به عنوان مثال، تجربه‌های گذشته نشان داد حذف ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی و افزایش آن به ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان تبعات زیادی به دنبال داشت از این رو کاهش نرخ تورم به ۵ تا ۱۰ درصد همراه با اصلاحات اقتصادی نه تنها امکان پذیر نیست بلکه چالش‌های قابل توجهی را ایجاد خواهد کرد. عبده تبریزی با تاکید بر اینکه اصلاحات اقتصادی باید قدم به قدم اجرایی شود، گفته بود: کاهش نرخ تورم به ۵ تا ۱۰ درصد در طول یک تا چهار سال غیرممکن به نظر می رسد.
نرخ رشد اقتصادی
نرخ رشد اقتصادی موضوع دیگری بود که عبده تبریزی به آن اشاره کرده بود. وی، نرخ رشد اقتصادی پائین را نشان دهنده بی ثباتی اقتصاد ذکر کرده و گفته بود: برای افزایش نرخ رشد اقتصادی باید به چند عامل مهم توجه کرد. عبده تبریزی، سرمایه‌گذاری را از جمله عوامل تاثیرگذار بر افزایش نرخ رشد اقتصادی دانسته و اضافه کرده بود: با توجه به وضعیت استهلاک در کشور نمی‌توان اقدام به سرمایه گذاری کرد بنابراین راهکار اصلی برای افزایش نرخ رشد اقتصادی رفع موانع موجود بر سرمایه گذاری است. وی با بیان اینکه در ۲ تا ۳ سال اخیر نرخ رشد اقتصادی منفی بوده، گفته بود: این موضوع نقش قابل توجهی در میزان تشکیل سرمایه در کشور داشت و باعث شد، میزان تشکیل سرمایه نیز منفی شود.
عبده تبریزی با تاکید بر اینکه ۱۵ سال است که در بخش نفت و گاز نیز نمی‌توان سرمایه گذاری کرد، بیان کرده بود: با توجه به موانع موجود از جمله عدم فروش نفت، وضعیت نامناسب سیستم بانکی و کسری بودجه دولت، اولین قدم راهکار برای افزایش نرخ رشد اقتصادی، فروش نفت و سرمایه گذاری است اما به دلیل اینکه امکان عملیاتی شدن این دو راهکار وجود ندارد، بهترین راهکار در شرایط فعلی تامین منابع از محل صرفه‌جویی‌هاست.
بهبود مناسبات بین المللی، پیش شرط افزایش رشد اقتصادی
بهبود مناسبات بین المللی اولویت مهم دیگری است که در دولت چهاردهم پیگیری می‌شود. در همین ارتباط وی، بهبود مناسبات بین المللی را پیش شرط تحقق افزایش نرخ رشد اقتصادی خوانده و گفته بود: برای فراهم کردن زمینه های رشد اقتصادی باید اصلاحات اقتصادی انجام شود که پیش شرط آن بهبود مناسبات بین المللی است. به بیانی دیگر، اصلاحات اقتصادی باید در کنار مناسبات بین‌المللی انجام شود. عبده تبریزی البته نقش مردم را برای دستیابی به اهداف رشد اقتصادی مهم خوانده و توضیح داده بود: با توجه به اینکه اداره اقتصاد از زمان جنگ نیز سخت‌تر است، مردم باید بیش از پیش به دولت اعتماد کنند. وی اضافه کرده بود: دولت چهاردهم به جز بهبود مناسبات بین المللی باید درک درستی از اصلاحات و ترتیب درست آن داشته باشد. البته در این میان، مهمترین موضوع اعتماد وحمایت مردم از دولت است چرا که اگر اعتماد نباشد، نمی‌توان اصلاحات اساسی در اقتصاد را پیش برد. مشاور اقتصادی نهمین رئیس‌جمهوری ایران همچنین به این موضوع اشاره کرده بود که اگر اصلاحات اقتصادی پیش از این انجام شده بود، اکنون از کشور ترکیه جلوتر بودیم و به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا می‌کردیم.
نقش رقابت در اقتصاد
وی با تاکید بر نقش مهم رقابت در اقتصاد اضافه کرده بود: در شرایطی که در بازار رقابت وجود ندارد و بخش قابل توجهی از شبه دولتی‌ها در تمام عرصه‌ها وارد شده‌اند، نمی‌توان راه به جایی برد. عبده تبریزی با بیان اینکه نبود امنیت سرمایه از جمله مواردی است که به کشور لطمه زده است، گفته بود: در شرایطی که امنیت سرمایه در کشور وجود ندارد و فضای کسب و کار بهبود نیافته طبیعی است که گرایش به مهاجرت و خروج سرمایه از کشور روند رو به رشدی داشته است بنابراین، برای جلوگیری از این پدیده باید، علاوه بر امنیت سرمایه گذاری، فضای کسب و کار در اقتصاد بهبود یابد.
مخالفت با قیمت گذاری دستوری
با توجه به تبعات جبران ناپذیر قیمت گذاری دستوری دربخش‌های مختلف اقتصاد، یکی از اولویت‌های دولت چهاردهم باید حذف قیمت گذاری دستوری باشد؛ وعده‌ای که از سوی رئیس‌جمهور جدید نیز داده شده است. در همین ارتباط، عبده تبریزی، با مخالفت دولت چهاردهم با قیمت گذاری دستوری عنوان کرده بود، قیمت‌ها باید ازسوی بازار تعیین شود. شرایط لازم برای جذب سرمایه گذاری انجام شود و فعالیت های اقتصادی از فعالیت‌های حاکمیتی تفکیک شود.
تغییر وضعیت فعلی بازار سرمایه
قیمت گذاری دستوری از جمله موضوعاتی است که در دوره‌های گذشته صنایع و بخش‌های تولیدی را با تبعات جبران ناپذیری روبرو کرد. از این رو، قرار است در دولت چهاردهم با جدیت پیگیری شود. عبده تبریزی، قیمت گذاری دستوری را یکی از مشکلات اساسی اقتصاد خوانده و گفته بود: وضعیتی که در ۲ تا ۳ سال گذشته در بازارسرمایه ایجاد شده باید تغییر کند. وی شفافیت در بازار سرمایه را مهم خوانده و بیان کرده بود: امید می رود سال آینده وضعیت بورس بهبود یابد.
ارز تک نرخی
ارز چند نرخی از دیگر چالش‌های موجود در اقتصاد است که عبده تبریزی ضمن مهم برشمردن آن گفته بود: یکی از مهمترین مواردی که باید در دولت جدید مورد توجه قرار گیرد، بحث تک نرخی کردن ارز است چرا که ارز چند نرخی در شرایط فعلی قیمت‌های نسبی را برهم زده و تخصیص منابع را دچار مشکل کرده است.
وی در ادامه تورم را موضوع اصلی و تحریم را موضوع دوم برشمرده و گفته بود: با توجه به وضعیت دشوار اقتصادی، اصلاحات اقتصادی غیرقابل اجتناب شده بنابراین نیازمند بهبود مناسبات بین المللی هستیم. البته همانطور که گفته شد، اعتماد مردم به دولت و مناسبات دولت و ملت در شرایط فعلی اقتصاد اهمیت بسزایی دارد. وی، مناسبات دولت و ملت در دولت سیزدهم را نامناسب خوانده و توضیح داده بود: به دلیل بی‌اعتمادی مردم به دولت، دولت سیزدهم قصد اقداماتی را برای بهبود اقتصاد داشت اما به دلیل نگرانی از عکس العمل مردم، نتوانست وعده‌های مورد نظر را عملیاتی کند بنابراین، مناسبات دولت و ملت در دولت جدید از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.
افزایش بهره وری
وی افزایش بهره وری و توسعه تکنولوژی در کشور را ضروری خوانده و تاکید کرده بود: برای دستیابی به تکنولوژی به مهارت‌های بالایی نیاز داریم. البته سهم اقتصاد از کالاهای دیجیتال نیز باید افزایش یابد. وی با اشاره به ضرورت تعادل در مناسبات بین‌المللی تعادل یادآور شده بود: هر چند باید با کشور چین روابط اقتصادی گسترده‌ای داشته باشیم اما لازم است با دیگر کشورها نیز مناسبات اقتصادی خود را ارتقا دهیم همچنین باید در تصمیمات اقتصادی استقلال داشته باشیم. عبده تبریزی، دسترسی به اینترنت و پلتفرم‌ها را مهم دانسته و گفته بود: دلیلی ندارد در افغانستان دسترسی به پلتفرم‌های اینترنتی بهتر از ایران باشد.
تشکیل کانون سهامداران حقیقی
کانون سهامداران حقیقی وعده ای که در دولت‌های قبل نیز داده شد اما هنوز اجرایی نشده قرار است در دولت جدید پیگیری شود. عبده تبریزی در جمع اهالی بازار سرمایه، تشکیل کانون سهامداران حقیقی در دولت چهاردهم را ضروری دانسته و اضافه کرده بود: برای اینکه صدای اهالی بازار سرمایه راحت تر به گوش دولت برسد باید کانون سهامداران حقیقی تشکیل شود.
جلوگیری از هدر رفت انرژی
وی، جلوگیری از هدر رفت انرژی را اولویت دیگر دولت پزشکیان ذکر کرده و تصریح کرده بود: مصرف روزانه بنزین ۱۱۰ میلیون لیتر است که از این میزان حدود ۲۰ تا ۲۵ میلیون لیتر قاچاق می‌شود در حالی که این میزان باید صرف بهداشت و آموزش و پرورش در روستاها و اقشار ضعیف شود بنابراین منطقی است که از هدر رفت انرژی در دولت جدید جلوگیری و منابع آن صرف مردم شود.
نرخ سود
وی این را هم متذکر شده بود: وقتی نرخ سود بدون ریسک ۲۳ درصد است، انتشار و عرضه اوراق ۳۰ درصدی بازار را بهم می ریزد. حتی اگر این نرخ بازهم کاهش یابد بازهم وضعیت را بدتر می‌کند. بنابراین وقتی نرخ اوراق دولتی ۳۰ درصد، نرخ اوراق بیرونی ۴۷ درصد، لیزینگ ۵۳ درصد و شرکت های بزرگ ۴۲ درصد و نرخ ۴ درصدی بازار سرمایه به ۵ تا ۶ درصد در ماه می‌رسد، با چالش‌هایی روبرو خواهیم بود. عبده تبریزی اضافه کرده بود: وزارت اقتصاد مخالف انتشار اوراق با نرخ ۳۰ درصد بود اما بانک مرکزی کار خودش را کرد و باعث شد بورس و کسب وکار با شرایط نامطلوبی مواجه شوند.
ناترازی انرژی
وی در عین حال گفته بود؛ کشوری که از نظر ذخایر نفت و گاز در دنیا اول است چطور می‌شود برخی کارخانه‌های آن با کمبود گاز مواجه باشند. ۱۷ سال است در بخش نفت و گاز سرمایه‌گذاری نشده است درحالی که در ۴ سال اخیر سرمایه گذاری در کشور منفی بوده و روز به روز ناترازی انرژی بدتر می‌شود بنابراین امکان تداوم این شرایط وجود ندارد و باید تغییرات اساسی در کشور ایجاد شود.
- سیمین فهیمی – خبرنگار
- منابع: صدای بورس، بورس ۲۴، شهر بورس، نبض بورس